زندگی نامه علما

محمد بن يعقوب كُلَينى (ره)

(متوفاى 329 ق)

ولادت

كودكى متولد شد كه تاريخ حيات او با «غيبت صغرى» عجين شد. محمّد نامى بود كه يعقوب‏بن اسحاق براى فرزند خويش برگزيد. كلينى نام‏آورترين شخصيت عصر خود بود. عصرى كه اوج تلاش محدثان و عالمان بزرگ و حتى عصر چهار نايب خاصّ امام زمان‏(عج) بوده است. در اين عصر به دليل محدوديتها و ممنوعيتهاى اجتماعى اين بزرگان، مسئوليت فرهنگى و علمى تشيع بر دوش كلينى بوده است.

تحصيلات

اوّلين كلاس درس او دامان پاك و پر مهر مادرى عطوف و عفيف بود. محمّد مراحل ابتدايى علوم اسلامى را نزد پدر و دايى بزرگوارش على بن محمد بن ابراهيم بن ابان كه از استادان علم حديث بود، گذراند.

 وى پس از گذراندن دوران آغازين تحصيل و آشنايى با منابع رجالى و حديثى، از كلين مهاجرت كرد و با كوله‏بارى از معرفت و شناخت مكتب اهل بيت براى شكوفايى خلاّقيتهاى درونى و سيراب شدن از درياى بى‏پايان علوم وحى و پيمودن كمالات اخلاقى و انسانى به «رى» وارد شد. اگرچه فاصله 38 كيلومترى كلين تا «رى» براى او كه با زادگاه خويش وداع هميشگى كرد مسافتى طولانى بود و غم غربت و دورى از خانواده آزارش مى‏داد، امّا براى كسى كه براى خدا گام برمى‏دارد و براى خدا زندگى مى‏كند اين همه آسان است.

اساتيد

1ـ شيخ احمد بن إدريس اشعري .

2ـ پدرش ، شيخ يعقوب بن إسحاق .

3ـ شيخ علي بن إبراهيم قمّي .

4ـ شيخ محمّد بن يحيى عطّار .

5ـ شيخ علي بن إبراهيم قمّي .

شاگردان

1 ـ شيخ مفيد

2 ـ محمد بن محمد بن نعمان

3 ـ حسين بن عبدالله

4 ـ هارون بن موسى تلعکبرى

5 ـ بـرادرش حسيـن بـن علـى بـن بـابـويه قمـى

6 ـ بـرادر زاده اش حسـن بـن حسيـن بـن بـابـويه قمـى

7 ـ حسـن بـن محمـد قمـى (مـؤلف تـاريخ قـم)

8 ـ علـى بـن احمـد بـن عبـاس نجـاشـى (پـدر نجـاشـى)

9 ـ علم الهدى (سيد مرتضى)

10 ـ سيـد ابـو البـرکـات علـى بـن حسيـن جـوزى

11 ـ ابوالقاسم على خزاز

12 ـ محمد بن سليمان حمرانى

تدريس‏

كلينى در مسير تحقيق و نگارش از تغذيه فكرى شاگردانى كه به اميد كسب علم از محضرش به بغداد سفر كردند لحظه‏اى غافل نبود. او در بارور كردن انديشه خدايى شاگردانش از جان مايه گذاشت. بسيارى از بزرگان از او روايت نقل كرده‏اند كه از آن ميان احمد بن ابراهيم معروف به ابن ابى رافع صيمرى، احمد بن احمد كاتب كوفى، احمد بن على بن سعد سعيد كوفى، ابوغالب احمد بن محمدرازى، عبدالكريم بن عبداللَّه بن نصر بزار تنيسى، على بن احمد بن موسى دقاق، محمد بن احمد سنانى زاهرى، ابوالفضل محمد بن عبداللَّه بن مطلب شيبانى، محمد بن على ماجيلويه، محمد بن عصام كلينى، جعفر بن محمد بن قولويه قمى مؤلف كتاب كامل‏الزيارات، هارون بن موسى تلعكبرى، محمد بن احمد صفوانى و محمد بن ابراهيم نعمانى‏مؤلف كتاب غيبت نعمانى را مى‏توان نام برد.

تاليفات

شيخ طـوسـى نـوشته است که شيخ صـدوق 300 جلـد کتاب تأليف کرده است، و در فهرست خـود 40 کتاب و شيخ نجاشى 189 کتاب از وى نام برده انـد.

بـراى نمـونه چنـد اثـر او را نام مـى بـريـم:

1 ـ من لا يحضره الفقيه

2 ـ کمال الدين و اتمام النعمه

3 ـ کتاب امالى

4 ـ کتاب صفات شيعه

5 ـ کتـاب عيـون الاخبـار امـام رضا عليه‌السلام

6 ـ کتاب مصادقه الاخوان

7 ـ کتاب خصال

8 ـ کتاب علل الشرايع

9 ـ کتاب توحيد

10 ـ کتاب اثبات ولايت على عليه‌السلام

11 ـ کتاب معرفت

12 ـ کتاب مدينه العلم

13 ـ کتاب مقنع در فقه

14 ـ کتاب معانى الاخبار

15 ـ کتاب مشيخته الفقيه

16 ـ کتاب عيون الاخبار

وفات

سرانجام در ماه شعبان سال 329 ق. عروج كرد و نه تنها شيعيان بلكه پيروان ديگر مذاهب اسلامى را سوگوار و بغداد را با رفتنش يكپارچه ماتم كرد. ابوقيراط محمد بن جعفر حسنى يكى از بزرگان بغداد بر پيكر مطهرش نماز خواند و شيعيان با دلى پراندوه پيكر مقدس او را در باب كوفه بغداد در بازار و در نزديكى پل به خاك سپردند.