زندگی نامه علما

على بن بابويه قمى(ره)

(متوفی 329 هـ ق)

ابـوالـحـسـن على بن الحسين بن موسى بن بابويه ، يكى از فقهاى نامدار و يكى ازاصحاب فتوى و اجـتـهـاد، و در عصر خويش رئيس فقها و محدثين و پيشواى مردم قم بوده است شيعيان در امور دينى به او مراجعاتى داشته اند و فتوايش نزد همگان نافذ ومحترم بوده است .

در بـيـان عـظـمت علمى و منزلت قدس و تقواى او، همين بس است كه فقهاى مادر مواردى كه حـديـثى از اهل بيت عصمت و طهارت (ع ) نرسيده باشد، و از او فتوايى در آن زمينه وجود داشته بـاشـد، فـتاواى او را به علت نزديك بودن به عهد امامت وعصر معصوم (ع )، به منزله حديث تلقى مـى كـردنـد و فـتواى او را نشانى از وجودحديث در آن زمينه قلمداد مى نمودند چنانكه شهيد اول در كتاب ذكرى با اين تعبيربيان فرموده اند.

اصـحـاب مـا، دستورالعمل خود را از رساله على بن بابويه مى گرفتند، هنگامى كه دسترسى به نص روايت نداشتند، چون اعتماد و اطمينان كاملى به او داشتند .

مورد عنايت و توجه

او مورد عنايت خاصه حضرت امام زمان (عجل اللّه تعالى فرجه الشريف )واقع شده است و نامه اى از سـوى آن بـزرگوار توسط حسين بن روح نوبختى به اورسيده است كه متن آن در رجال نجاشى اين گونه آمده است: ابـوالحسن على بن الحسين بن موسى بن بابويه قمى ، شيخ بزرگ و پيشواى قمى ها در روزگار خـويـش ، فقيه و مورد وثوق آنان ، او به عراق آمد و با ابوالقاسم حسين بن روح (رحمه اللّه ) ملاقات نـمود و از او مسائلى را پرسيد سپس با او مكاتبه نمود و اين مكاتبات توسط على بن جعفر بن اسود انـجـام مـى پذيرفت در يكى از اين مكاتبات از او مى طلبد كه نامه اى را به محضر صاحب امر (عج ) بـرسـاند كه در آن نامه درخواست دعائى درباره فرزند صورت گرفته بود، پس در پاسخ او چنين آمـد كه ما ازخداوند متعال درخواست نموديم كه فرزندى به تو عنايت فرمايد و به زودى دوفرزند ذكور نيكوكار و خير نصيب تو خواهد شد .

پـس از آن مـكاتبه بود كه ابوجعفر و ابوعبداللّه از يك همسر ام ولدى متولدگرديدند از ابوعبداللّه حـسـين بن عبيداللّه آمده است كه مى گفت : از اباجعفر مى شنيدم كه بارها مى گفت : من با دعاى صاحب امر و امام زمان (عج ) به دنيا آمده ام و به اين عنايت افتخار مى نمود.

گفتاربزرگان

شیخ الطایفه محمد بـن حسـن طوسى متوفى به سال 460 هـ . ق، که با یک واسطه، شاگرد شیخ صـدوق بـود، از ایشان به ایـن گـونه یاد مى کند: ابو جعفر محمد بن على بن حسین بـن بابویه قمى، دانشمندى جلیل القدر، بزرگوار، حافظ احادیث بوده و در حفظ و کثرت علـم و حـدیث در میان علماى قـم همانندى براى او دیده نشـده است و قریب به سیصد جلد کتاب دارد.

نـابغه بزرگ و فقیه سنت شکـن، مشهور به محمـد بـن ادریـس حلـى متـوفـى به سـال 598 هـ . ق، در کتـاب گـرانقـدر «سـرایـر» مـى فرماید: «دانشمند مـوثق بزرگـوار، متخصص اخبار، ناقد آثار، عالم به رجال، حافظ بزرگ حدیث، استاد و پیشواى ما شیخ محمد بـن بابویه است.

ابـن شهر آشـوب او را مبـارز قمـى نـامیـده است.

علامه حلـى از وى مانند نجاشى یاد مـى کند که نجاشـى وى را وجه الطایفه نامیده است.

فخر المحققیـن فرزند برومند علامه حلـى از وى به شیخ امام نام مى برد.

در میـان فقهاى بزرگ به ذکـر گفتـار علامه بحـر العلـوم اکتفا مى کنیم که مى نویسد:

ابو جعفر محمـد بن علـى بن حسیـن بن مـوسـى بـن بابـویه قمـى پیشوایى از پیشـوایان شیعه و ستونـى از استـوانه هاى شریعت است. او رئیـس محدثین و در آنچه از ائمه صادقیـن نقل کرده راستگوست. وى با دعاى امام زمان علیه‌السلام متـولد شـد و از ایـن راه به فضیلت و افتخارى بزرگ نایل گشت».

گفتار ابن نديم

ابن نديم ، كتابشناس و مورخ معروف در فهرست خود مى نويسد:

ابـن بـابـويـه ، عـلى بن موسى قمى ، يكى از فقها و يكى از موثقين شيعه مى باشد باخط پسرش ابـوجـعـفر محمد بن على پشت كتابى خواندم كه به يكى اجازه داده بودكتابهاى پدرش را روايت كـنـد و تـعـداد آنها حدود 200 جلد مى باشد، ولى او تصريح نموده بود كه تاليفات خودم 18 كتاب مى باشد.

اساتید

1ـ شيخ ابراهيم بن عبدوس همداني .

2ـ حسن بن علي بن حسن علوي .

3ـ حبيب بن حسين كوفي تغلبي .

4ـ شيخ علي بن حسين سعد آبادي .

5ـ شيخ عبد له بن حسن مؤدب .

6ـ شيخ عبد له بن جعفر حميري .

7ـ شيخ احمد بن ادريس اشعري .

8ـ شيخ قاسم بن محمّد نهاوندي .

9ـ شيخ سعد بن عبد له اشعري .

10ـ حسن بن احمد قمّي اسكيف .

11ـ شيخ علي بن موسى كميداني .

12ـ شيخ حسن بن احمد مكي .

13ـ شيخ علي بن حسين كوفي .

14ـ شيخ حسن بن علي عاقولي .

15ـ شيخ احمد بن علي تفليسي .

16ـ شيخ علي بن ابراهيم قمّي .

شاگردان

1ـ پسرش ، شيخ حسين بن علي قمّي .

2ـ شيخ هارون بن موسى تلعكبري .

3ـ پسرش ، شيخ محمّد بن علي قمّي .

4ـ شيخ سلامة بن محمّد ارزني .

5ـ شيخ عباس بن عمر كلوذاني .

6ـ شيخ جعفر بن قولويه قمّي .

تالیفات

1ـ الإمامة والتبصرة من الحيرة .

2ـ نوادر كتاب المنطق .

3ـ رسالة الكرّ والفرّ .

4ـ كتاب المواريث .

5ـ النساء والولدان .

6ـ كتاب الشرائع .

7ـ كتاب الإخوان .

8ـ كتاب المعراج .

9ـ كتاب التوحيد .

10ـ كتاب الصلاة .

11ـ كتاب الجنائز .

12ـ كتاب الإملاء .

13ـ كتاب النكاح .

14ـ مناسك الحجّ .

15ـ قرب الإسناد .

16ـ كتاب التسليم .

17ـ كتاب تفسير .

18ـ كتاب الطبّ .

19ـ فقه الرضا .

وفات

عـلـى بـن بـابـويـه در سـال 329 هـ ق در همان سال رحلت ثقة الاسلام محمد بن يعقوب كلينى درگذشت ، و در قم ، نزديك صحن مطهر حضرت معصومه (ع) مدفون گرديد و هم اكنون مورد زيارت و عنايت مردم مى باشد.