زندگی نامه علما

مقدمه

«رزن» نام بخشی است كه در پنجاه كیلومتری شمال شرقی استان همدان قرارگرفته و در حدود هفتاد پارچه آبادی است. در بین این روستاها، روستایی به چشم می خورد كه روزگاری جمعیتی بیش از دویست الی سیصد خانوار در آن زندگی می كردند.

این خانواده ها زندگی خود را از طریق دامداری و كشاورزی می گذراندند و از سرسبزی منطقه برای بهتر زیستن بهره می جستند؛ ولی در سال های اخیر به علت خشك سالی بیش از پنجاه خانوار در آن زندگی نمی كنند. این روستا دارای مسجدی است مناسب كه به همّت عالمان رازین ساخته شده و همین مسجد بیانگر اعتقادات قوی مذهبی مردمِ روستاست. از جمله عوامل مؤثر در رونق و آبادانی مسجد، حضور آیةالله حاج شیخ حسن رازینی، پدر گرامی شیخ محمد رازینی، شخصیت مورد نظر این نوشتار است.

صفحه 222

ولادت

مردم روستای رازین از وجود عالمی جلیل القدر و مجتهدگران مایه به نام حاج شیخ حسن رازینی كه از طرف حاج شیخ عبدالكریم حائری یزدی، مؤسس حوزه علمیه قم، برای تبلیغ به آن منطقه اعزام گردیده بود، بهره می بردند. خداوند متعال به این عالم ربانی فرزندی عنایت فرمود كه محمد نامیده شد.

محمد در خانواده ای رشد یافت كه همه، اهل علم و آشنا به معارف الهی بودند. پنج برادر، و چهار داماد این خانواده، روحانی بودند. رازینی روی علاقه ای كه به علم و اهل علم داشت، با خانواده ای روحانی وصلت نمود و می توان گفت یكی از مهم ترین شاخصه های این خانواده بابركت و اهل علم همین است كه بیشترشان سربازی امام عصر(عج) را پذیرفته اند و با جان و دل در این راه فعالیت داشته و دارند.

تحصیلات

حجةالاسلام حاج شیخ محمود رازینی (1) می گوید: محمد از كودكی از هوش سرشاری برخوردار بود و هرگونه مطلب علمی را خوب فرامی گرفت، به طوری كه كافی بود در هر مطلبی، اندكی تأمل نماید، تا به راحتی از عهده آن برآید. شاخصه تیزهوشی محمد، باعث شد كه پدرش او را برای فراگرفتن علوم دینی،راهی حوزه علمیه نماید. حاج شیخ محمود رازینی می گوید: زمانی كه برادرش (شیخ محمد) طلبه شد، پدرشان نزدیكی از دوستان تاجر می رود تا مقداری پول قرض بگیرد و با آن، مخارج سفر پسرش به حوزه را فراهم كند. تاجر مذكور كه از هوش و ذكاوت میرزا محمد اطلاع داشت، به حاج شیخ حسن رازینی می گوید: بگذارید ایشان تجارت یاد بگیرد و تاجر شود؛ چون استعدادش

صفحه 223

بسیار خوب است؛ اما پدر میرزامحمد می گوید: در وضعیت فعلی، هیچ قشری فرزندانشان را جهت طلبگی نمی فرستند؛ اگر ما هم نفرستیم، جواب آقا امام زمان(ع) را چه بگوییم. این احساس پدر، گویای وظیفه شناسی و احساس تكلیف در قبال دین است كه از خانواده خود نیز در راستای نشر تعالیم و احكام الهی سرمایه گذاری می نموده است.

میرزامحمد، تحصیلات ابتدایی را نزد پدر و مادر دانشور خود و نیز در مكتب خانه محل زندگی اش سپری نمود.

پدر و مادر، متوجه استعداد فرزند خود شده بودند، بنابراین محمد، پس از گذراندن این دوره، توسط پدرش برای ادامه تحصیل به مدرسه آخوند همدانی - در همدان - فرستاده شد. محمد در حوزه همدان از طلاب نمونه، پرتلاش و درس خوان بود. وی در این حوزه، ادبیات، منظومه، مكاسب و... را از استادانی چون: حاج میرزا ابوالقاسم ربانی (شاهنجرانی)، میرزا محمد ثابتی - كه در قم معروف به میرزای همدانی بود - و سید مصطفی هاشمی فراگرفت.

او پس از گذراندن بخشی از سطح در حوزه همدان، برای ادامه تحصیل به شهر مقدس و عالم پرور قم هجرت نمود. میرزامحمد، سطح عالی و دروس خارج را در این شهر سپری نمود و خود نیز در ردیف استادان حوزه علمیه قرار گرفت. وی از محضر درس عالمان بزرگی چون آیات عظام: بروجردی، مجاهدی تبریزی، سید محمد حجّت، سید محمدرضا گلپایگانی، امام خمینی و محقق داماد5 بهره برد. رازینی از درس فلسفه علاّمه طباطبایی نیز استفاده برده است. شیخ محمد از شاگردان خصوصی و مورد توجّه خاص آیةالله گلپایگانی بود و این به خاطر حضور مرتّب، مستمر و منظّم وی در درس آن دانشور فرهیخته بوده است. رازینی مقیّد به مباحثه بود. از جمله هم بحث های ایشان

صفحه 224

عبارتند از آیات: شهید علی قدوسی، عبدالرحیم ربانی شیرازی و علی آقا غروی.

دوران روشنگری

انقلاب اسلامی ایران از نقطه شروعش؛ پانزده خرداد سال 1342 تا بهمن 1357، مرهون مبارزات و روشنگری عالمان بزرگی بود كه هر كدام به فراخور توان خود به بیداری افكار عمومی و افشاگری می پرداختند. همین كوشش ها، مردم را بسیج نمود تا با استعانت الهی، در پرتو دین مبین اسلام و و وحدت و رهبری حضرت امام خمینی عزیز، ریشه ظلم دو هزار و پانصد ساله شاهنشاهی در ایران را بركنند و نظام اسلامی را حكم نمایند.

میرزای رازینی، یكی از این مبارزان روشنگر بود كه به مردم آگاهی می بخشید. وی در سفرهای تبلیغی، مردم را آگاه می نمود و هرگاه برخورد مستقیمی با دستگاه شاهنشاهی لازم بود، ایشان از فعّالان این عرصه به حساب می آمد. به عنوان نمونه به نامه ای باید اشاره كرد كه عالمان منطقه همدان برای هویدا؛ نخست وزیر وقت نوشتند و از او خواستند كه احكام دین الهی را رعایت كند و زندانیان سیاسی را آزاد نماید. در بین امضا كنندگان نامه، امضای میرزای رازینی به همراه امضای عالمان این خاندان، برگ افتخاری برای عالمان روشنگر خطه همدان به حساب می آید.(2)

فعالیت های فرهنگی و عمرانی

آیةالله تجلیل می گوید: مرحوم میرزا، عضو گروه علمی، در تألیف تعلیقات كتاب احقاق الحق بود. این كار به دستور آیةالله مرعشی نجفی(ره) انجام

صفحه 225

می گرفت و شیخ میرزا محمد، تا جلد یازدهم با ما همكاری نمود.

تربیت شاگردانی مبرّز و كوشا در حوزه علمیه، كه تعداد آنها هم كم نیست، از تلاش های این عالم فرزانه است.

حجةالاسلام شیخی كه چهره ای فاضل، مهذّب، دلباخته استاد و نمونه ای از اخلاق آیةالله رازینی بود، نمونه ای از شاگردان این فرهیخته عصر است كه مدتی پیش دعوت حق را لبیك گفته و به دیدار حق شتافته است.(3)

كنون به موارد دیگری از خدمات این عالم بزرگوار اشاره می كنیم:

1 - تربیت طلاب در حوزه علمیه قروه در جزین (شاهنجرین).

2 - احیای حوزه علمیه قروه در جزین و توسعه مسجد و حوزه علمیه حضرت ولی عصر(عج) این شهر كه تا قبل از ایشان بسیار محدود و از نظر امكانات آسایشی برای طلاب نامناسب بوده است.

3 - احداث مسجد در روستای رازین كه توسط شخص ایشان ساخته شد و همه كارهای مسجد با مسئولیت ایشان انجام گرفت.

4 - احداث مسجد در روستای مزرعه نوِ آشتیان. این مسجد هم، به همّت والای مرحوم شیخ محمد ساخته شد كه هم معماری و ساخت و هم انجام امور لازمه آن به عهده ایشان بود؛ در واقع این دومین مسجدی بود كه توسط شخص ایشان احداث گردیده است.

5 - احداث حمام در «مزرعه نو» آشتیان كه با جمع آوری كمك های مردمی و تشویق های ایشان و با مسئولیت وی ساخته شد.

6 - احداث پل و جاده در چند روستای منطقه كه نوعاً با تشویق ها و پیگری های مستمر وی و زیر نظر ایشان احداث شد.

7 - سفرهای تبلیغی به مكان هایی كه از لحاظ زمینه تبلیغی از دشواری

صفحه 226

خاصی برخوردار بوده است. ایشان برای تبلیغ به مناطقی می رفت كه مردم آن مناطق، پذیرای مبلّغ نبوده اند؛ ولی با تبلیغ ایشان، پس از مدّت كوتاهی متحوّل می شدند.

8 - اصلاح بین مردم و رفع اختلاف آنها كه این عملكرد از شاخصه های اخلاقی این عالم بزرگ بوده و نشان از نفوذ وی در بین اطرافیان خود و منطقه دارد.

مسئولیت ه

1 - استاد حوزه

رازینی از استادان حوزه علمیه قم بود و شاگردانی را نیز تربیت نمود. فقه و اصولِ مقطع سطح و درس اخلاق از جمله درس هایی است كه وی تدریسش را به عهده داشته است.

2 - امامت جمعه

او مدّت سیزده سال در سنگر امامت جمعه قروه جزین، منشأ خدمات بسیاری بوده كه رونق حوزه علمیه این شهر را می توان از بركات آن به شمار آورد. از دیگر آثار تبلیغی ایشان در این سنگر، نشر معارف حقّه اثنی عشری است. وی برای مردم منطقه، به عنوان مربّی نمونه و عاملِ به احكام دین، به شمار می آمده است.(4)

3 - مدیریت حوزه علمیه

رازینی مدیر حوزه علمیه حضرت ولیعصر(ع) شهرستان قروه جزین بوده

صفحه 227

است. این مسؤولیت هم زمان با مسئولیت امامت جمعه بوده، كه ثمره اش پرورش طلاب علوم دینی در آن منطقه است.

4 - پاسخ گویی به مسائل شرعی

وی پس از سال ها فعالیت و كوشش در سنگر امامت جمعه، به علّت كسالت جسمی، دیگر قادر به خدمت در آن سنگر نبود، به همین علّت به شهر مقدس قم بازگشت و در دفتر مقام معظم رهبری مسئولیت جواب گویی به مسائل شرعی را به عهده گرفت.(5)

اجازات

دانشوران دینی از ابتدای تحصیل، تا عالی ترین مراتب علمی، به خودسازی می پردازند و سعیشان این است كه حبّ دینا را از خود دور كنند، بخصوص حبّ جاه و مقام. حجةالاسلام شیخ میرزا محمد رازینی، از عالمانی است كه به هیچ وجه، دنبال شهرت نبوده است. كسانی كه با او هم بحث بوده اند به مراتب علم و فضل او اعتراف دارند. به عنوان نمونه، حضرت آیةالله گلپایگانی مسئله ای را جهت تحقیق و استنباط فقهی به شاگردانش ارائه داد و از آنها خواست كه نتیجه تحقیق را بنویسند. میرزا محمد، یك متن عالی و علمی - كه موجب مسرورشدن استادش شد - نوشت و مورد تشویق او قرار گرفت.

نمونه دیگر، حكم امامت جمعه ایشان است كه از طرف دفتر حضرت امام خمینی(قدس سره) صادر شده. همچنین وی از طرف آیات گلپایگانی و محمدعلی اركی در امور حسبیه اجازه دریافت نموده است.

صفحه 228

خصوصیات اخلاقی

آیةالله نوری همدانی می گوید: ایشان فردی فاضل، باتقوا و بیتشان، بیتی شریف و اهل علم هستند.

از مجموع تحقیقات به عمل آمده و همچنین گفت و گو با حضرت آیةالله تجلیل و برادر و فرزندان آن مرحوم آشكار می شود كه ایشان فردی عالم و مصلح بوده و همیشه در كنار تبلیغ آیین محمّدی(ص)، در اصلاح امور مردم كوشا و با زیركی و هوش سرشار خویش منشأ حل اختلافات بوده است. وی در راه اعتلای كلمه حق، با صبر و حوصله وصف ناپذیر، قدم برمی داشت و از همه خصوصیات نیك، بخصوص تواضع - كه زبانزد خاص و عام بود - برخوردار بود. وی در حال ساختن یكی از مساجد، تیر چوبی را بر دوش خود می گذاشت و برای ساختن سقف مسجد، بنّایی می كرد.

در جبهه نبرد

آنگاه كه دشمنِ پَست با آرزوهای واهی، فكر نابودی انقلاب نوپای اسلامی ایران را در سر می پروراند و برای تحقق بخشیدن به این خیال خام، دست به حمله ناجوانمردانه زد، فرزندان این سرزمین از پیر و جوان، زن و مرد، عالم و غیر عالم، به دفاع برخاستند. از میان این خیل عظیم امام جمعه قروه، میرزا محمد رازینی، هر از چند گاهی برای ارسال كمك های مردمی به جبهه های حق علیه باطل و بازدید و مطلع شدن از وضعیت رزمندگان، عازم مناطق جنگی می گشت. حضور ایشان در جبهه در آن شرایط، لطف خاصی داشت؛ زیرا سبب آرامش خاطر و امنیت روحی و روانی رزمندگان می شد.(6)

صفحه 229

در آیینه خاطرات

1 - آیةالله تجلیل می گوید:

ایشان (شیخ میرزا محمد رازینی) مدت ها با بنده در تألیف تعلیقات احقاق الحقّ كه زیر نظر مرحوم آیةالله العظمی مرعشی نجفی انجام می شد. همكاری داشتند؛ مرحوم شیخ محمد، انسان فاضل، بسیار متدیّن و از هر جهت آراسته و با كمال بودند. پدر ایشان هم شخص بزرگواری بود. خانواده ایشان بسیار متدین واهل علم و اهل مراقبت بودند. رازینی ایّام تعطیلات حوزه، به تبلیغ می رفت. مرحوم میرزا، خیلی به پدرش خدمت می كرد و او را دوست داشت. وقتی پدرش مریض بود و در طبقه فوقانی منزل سكونت داشت؛ مرحوم میرزا تمام اسباب آسایش پدر را از جهت طهارت، شستشو و وضو فراهم می ساخت. میرزای رازینی از جمله عالمان عامل بود كه در خدمت به پدر، از هیچ خدمتی فروگذار نمی كرد.

حجةالاسلام حاج شیخ میرزا محمدباقر رازینی فرزند میرزا محمد آورده است:

در یكی از سال ها پدرم از طرف حضرت آیةالله گلپایگانی برای تبلیغ در ایّام ماه مبارك رمضان به قروه سنندج رفتند. در آنجا حجةالاسلام كرمانی، نماینده آیةالله گلپایگانی به ایشان می گوید: این روستایی كه شما می خواهید بروید، هركسی را كه بگوییم می رود؛ ولی یك روستایی هست كه عالم و مُبلّغ نمی پذیرد و كسی حاضر نیست برای تبلیغ به آنجا برود. شما اگر می توانید آنجا بروید. ان شاءالله كه با قدوم شما، این رخوت و بی میلی، به تبلیغ و مبلّغ دین در آنجا شكسته شود. در همین

صفحه 230

حال دو نفر از همان روستا جهت خواندن صیغه عقد، خدمت آقای كرمانی آمدند و آقای كرمانی گفتند: این عقد را می خوانم، هرچه عقد داشتید می خوانم، فقط شرطش این است كه این آقا را (شیخ محمد رازینی) برای تبلیغ درماه مبارك رمضان به روستا ببرید. آن دو نفر هم با كراه پذیرفتند. مرحوم میرزا محمد یك ماه رمضان، سحرها، فقط چای شیرین و نان صرف می كنند؛ ولی در اثر صبر، اخلاق خوش و تواضع، طوری شده بود كه در آخرین روز، بعد از اقامه نماز عید فطر، وقتی آقای رازینی برای خداحافظی خود را مهیّا كرده بود، مردم همان طور كه با كراه او را پذیرفته بودند، با كراه راضی به رفتن ایشان شدند و با اشك و ناله او را بدرقه كردند. مردم آن منطقه از حجةالاسلام كرمانی خواسته بودند كه برای ایّام محرم، پدرم را دوباره به روستایشان بفرستند.

غروب ستاره رازین

قرآن كریم می فرماید: هر كس بایستی مرگ را بچشد؛(7) ولی مرگ به معنای نابودی نیست، بلكه به معنای هجرت از نشئه ای به نشئه ای دیگر است. شیخ میرزا محمد رازینی، پس از سال ها تلاش برای كسب رضای خداوند سبحان، كسب علوم و معارف الهی، تبلیغ آیین محمّدی(ص) و طریقت حقّه شیعه اثنی عشری، سرانجام در سال 1378 ش. در هفتاد و پنج سالگی، دعوت حق را لبیك گفت و بدین سان، حوزه علمیه قم و استان همدان، بخصوص بخشی رزن را به سوگ نشاند.

پیكر این عالم الهی پس از اجرای مراسم نماز توسط آیةالله نوری همدانی،

صفحه 231

در قم، قبرستان ابوحسین، به خك سپرده شد.

خداوند متعال روحش را با پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص) محشور گرداند. آمین یا رب العالمین

منابع

1 - اسناد و احكام صادره از دفتر اقامتگاه حضرت امام خمینی(ره) مستقر در قم، قسمت نامه ها.

2 - اسناد انقلاب اسلامی، ج 3، ص 155.

3 - كتابخانه حضرت آیةالله مرعشی نجفی(ره).

4 - میزان الحكمه، ج 1، ص 338.

5 - مصاحبه با حجةالاسلام ملكا.

6 - مصاحبه با حجةالاسلام ثابتی.

7 - مصاحبه با آیةالله نوری همدانی.

8 - مصاحبه با آیةالله تجلیل.

9 - مصاحبه با حجةالاسلام حاج شیخ محمود رازینی.

10 - مصاحبه با حجةالاسلام حاج شیخ علیرضا رازینی.

11 - مصاحبه با حجةالاسلام موسوی.

12 - مصاحبه با حاج شیخ محمدباقر رازینی.

13 - اجازه نامه ها از طرف حضرات آیات عظام: گلپایگانی، اركی.

14 - قرآن و تبلیغ، محسن قرائتی.

پی نوشت ها:

1 - حاج شیخ محمود رازینی، دارای چهره موجّه و نورانی؛ پدر دو شهید به نامهای عباس و مجتبی است و عمری را به تبلیغ آیین محمّدی در منطقه رزن «شاهنجرین» گذرانده و هم كنون نیز مشغول تبلیغ است وی به راستی به حدیث شریف امام محمدباقر(ع) عمل نموده كه «المؤمن اَصْلَبُ مِنَ الجبل»؛ (میزان الحكمه، ج 1، ص 338) .

2 - اسناد انقلاب اسلامی، ج 3، ص 155 .

3 - نامه حجةالاسلام والمسلمین حاج شیخ علیرضا رازینی، نماینده نهاد رهبری در دانشگاه همدان .

4 - حكم دفتر اقامتگاه امام خمینی، قم .

5 - مصاحبه با حجةالاسلام والمسلمین حاج آقا ملكا .

6 - مصاحبه با حجةالاسلام حاج شیخ محمود رازینی .

7 - (كل نفس ذائقةالموت)(عنكبوت/ 57) .

نویسنده : سید محمدحسین حسینی ضیغمیان