در تهران ۱۳۱۵ قدم بزنید
دوشنبه 14 شهریور 1390 12:16 AM
اگر در تهران ساکن هستید یا گذرتان به این شهر افتاده و این قدر فرصت دارید که بخواهید بخشی از یک روز خود را حال و هوای تهران ماه های پیش از حمله متفقین به ایران سپری کنید و احتمالا شمعی در سقاخانه ای بیفروزید و ناهاری در گراند هتل، مجلل ترین هتل وقت تهران صرف کنید و چند صد متری را با یک رولزرویس قرمز رنگ مدل ۱۹۳۷ رانندگی کنید، می توانید در شهرک سینمایی غزالی چنین تجریه را درمیانه تابستان ۱۳۸۶ داشته باشید.
احداث شهرک سینمایی درسال ۱۳۵۸ در بزرگراه کرج به طرح و پیشنهاد شادروان علی حاتمی، کارگردان شهیر سینمای ایران و اجرای ولی الله خاکدان، آغاز شد.
طرح علی حاتمی و ولی الله خاکدان تولید سریالی با مضمون تاریخ سیاسی معاصر ایران بود که فاصله‌ای کوتاه از اوایل دوره پهلوی اول را در بر می‌گرفت.
در این دوره، عده‌ای از آزادی خواهان، پنهانی با تشکیل کمیته مجازات، اقدام به ترور سران حکومت پهلوی می‌کردند که به عقیده آنها در آشفتگی اوضاع اقتصادی و افزایش فقر دست داشتند.
سریال "هزار دستان" به قدرت‌های سیاسی پنهانی می‌پرداخت که نقش مهمی در حذف و ترور اشخاص سیاسی داشتند. هم زمان با آغاز تولید هزار دستان، از آن جا که این سریال شرایط جغرافیایی و شهری مناسب همان دوران اوایل قرن چهاردهم خورشیدی را لازم داشت، احداث شهرک سینمایی نیز آغاز شد.
۱۰ هکتار مساحت برای ساخت و بازسازی تهران قدیم در نظر گرفته شد و سپس عکس‌هایی از ساختمان‌ها، عمارت‌های دولتی، محله‌ها، خیابان‌های تهران و لباس و نوع پوشش تهیه شد.
حاتمی عکس‌ها و اسناد را در شهرک سینمایی "چینه چیتا"ی ایتالیا، با کمک نقاشی ایتالیایی اتود زد و تابلوهای کوچکی به وجود آورد. سپس با کمک یکی از بهترین دکوراتورهای ایتالیایی به نام جانی "کورتینا" و گروه بزرگ او نقشه شهرک را در مقیاس یک هزار برابر کوچکتر ترسیم کرد و با ساخت ماکتی از شهرک به ایران بازگشت. آقای حاتمی پس از مدتی با بررسی زمین های کنار بزرگراه تهران کرج، احداث شهرک سینمایی را در اسفند سال ۱۳۵۸ ، آغاز شد.
از مکان های سریال هزار دستان می توان به میدان توپخانه ، ساختمان شهرداری، لاله زار، اکباتان، جواهر فروشی قازاریان، ساختمان شاه آباد، چاپخانه مظفر و کافه پارس تهران قدیم اشاره کرد. نماهایی از خیابان اکباتان ، لاله زار، و تهران قدیم درفاصله سالهای ۱۳۱۵ تا ۱۳۲۰ موجود است.
یکی از بناهای مهم سریال هزار دستان، ساختمان سینما تابان است که نبش خیابان لاله زار واقع شده است و جزو اولین سینماهای تهران است که اولین فیلم ناطق ایرانی نیز به نام "دختر لر"، ساخته عبدالحسین سپنتا، در آن اکران شد. هنوز پوستر این فیلم که توسط همکاران هنرمند آقای حاتمی در سال ۱۳۵۹بازسازی شده در مقابل این سینما وجود دارد.
علاوه بر نماهای مربوط به تهران قدیم، سعی شده است تا نماهایی از شهر باشتین و سبزوار به نمایش گذاشته شوند. به علاوه، برای ساخت سریال‌هایی همچون، امام علی و تنهاترین سردار که در این مکان ساخته شده نماهایی از شهر کوفه نیز ساخته شده و بعدها برای ساخت سریال اصحاب کهف که نسخه ای از آن به پاپ ژان پل دوم اهدا شد، بخش های از روم باستان نیز در کنار تهران قدیم ساخته شد.
از فیلم‌ها و سریال‌هایی که تمام یا قسمتی از آنها در شهرک سینمایی فیلم برداری شده است، گراند سینما، مادر، پرده آخر، طالب، یک حرف از هزاران، یک مرد - یک خرس، رعنا، پاییز بلند، زندگی، کارآگاه علوی، مرغ حق، کفش‌های میرزانوروز، شیخ مفید، امام علی، هزار دستان، تنهاترین سردار، سربداران، هشت بهشت می توان اشاره کرد.
دکورهای شهرک سینمایی اغلب برای اینکه در زمان ساخت کم هزینه تر انجام شود، با مصالحی کم دوام و بی مقاومت ساخته شده و تیزی آفتاب و ضربه باران و برف، آسیب های جدی به آن رسانده است اما در هر دوره ای که نیاز به دکورها وجود داشته، باز هم با همان مصالح کم دوام تعمیر و بازسازی شده است.
علی حاتمی خود متولد سال۱۳۲۳ در خیابان شاهپور تهران، خیابان مختاری، کوچه اردیبهشت است. او با ورود به دانشکده هنرهای دراماتیک در سال۱۳۴۳، در کلاس‌های نمایشنامه‌نویسی دکتر مهدی نامدار شرکت کرد و در سال۱۳۴۴، اولین نمایش نامه خود را به نام دیب (دیو) با حضور کودکان مؤسسه آموزشی فرهنگ آرزو در تالار نمایش هنرهای دراماتیک به صحنه برد. سپس نمایشنامه‌های خاتون خورشید باف، چهل گیس، خاتون و شهر آفتاب و مهتاب و قصه حریر و مرد ماهی‌گیر را نوشت و سپس به ساختن فیلم‌های تبلیغاتی برای کالاهای روز روی آورد.
او درسال ۱۳۴۵، به استخدام واحد فیلم نامه نویسی تلویزیون ملی ایران درآمد و یک سال بعد، نخستین سریال خود را با نام جنگل آشپزی (با همکاری جواد طاهری) ساخت. پس از آن، چند قسمت از فیلمنامه سرکار استوار را نوشت و به همکاری با برنامه تلویزیونی روستا پرداخت.
حاتمی در سال ۱۳۴۸، اولین فیلم خود را با نام حسن کچل به طریقه رنگی در سازمان سینمایی پیام و با بازی پرویز صیاد، حمیده خیرآبادی و صادق بهرامی ساخت. دیگر فیلم‌های او طی سالهای ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۱، عبارتند از: طوقی ، باباشمل ، قلندر ، خواستگار و ستارخان.
حاتمی درسال ۱۳۵۲، با شبکه اول تلویزیون ملی ایران در ساخت مجموعه مثنوی معنوی همکاری کرد و پس از آن به ساخت سریال "سلطان صاحب‌قران" روی آورد که درسال ۱۳۵۴، از برنامه دوم تلویزیون ملی ایران که بعدها به شبکه دو تلویزیون تغییر نام داد، پخش‌شد. حاتمی در سال ۱۳۵۵ به فکر ساختن سریال جاده ابریشم افتاد، اما به دلیل آماده نبودن شهرک سینمایی این کار به تعویق افتاد.
در سال۱۳۵۶، فیلم سینمایی سوته دلان او، با بازی بهروز وثوقی، شهره آغداشلو، فخری خوروش و جمشید مشایخی در سینما کاپری به نمایش درآمد.
علی حاتمی درسال ۱۳۵۸، با ساخت سریال جاده ابریشم که آن را به هزار دستان تغییر نام داد، آغاز کرد که با وقفه‌هایی که به وجود آمد، درسال ۱۳۶۷، در ۱۵ قسمت از تلویزیون دولتی پخش شد.
علی حاتمی قصد داشت فیلم ملکه‌های برفی را بسازد و تا مرحله تدارکات آن هم پیش رفت. موضوع فیلم درباره سه همسر محمدرضا شاه پهلوی بود که بخش های عمده ای از آن در شهرک سینمایی فیلم برداری می شد. در این فاصله آقای حاتمی فیلم نامه جهان پهلوان تختی را نیز کامل کرد که چند بخشی از آن هم در شهرک سینمایی تولید شد.
حاتمی همواره در سینما می‌خواست تا نمادها و اسطوره‌های ایرانی را معرفی کند و فضای شهری و معماری آن را نیز مطابق با آن بازسازی کند. درباره شخصیت تختی نیز چنین هدفی داشت که بازسازی محله سنگلج در شهرک سینمایی که محل زندگی جهان پهلوان تختی است، گوشه ای از دغدغه او را نشان می دهد اما تدارک و ساخت فیلم با شدت گرفتن بیماری او مصادف شد و اگر چه مدتی در بریتانیا و ایران تحت مداوا بود، از نظر جسمی تحلیل رفته بود و کار به سامان نرسید و همچون وضعیت امروزی شهرک سینمایی نیمه کاره رها شد.
آقای حاتمی آخرین ماه های حیات خود را در شهرک سینمایی برای تولید فیلم جهان پهلوان تختی سپری کرده و هنوز خاطره روزهای حضور او در شهرک برای کارمندان آنجا زنده است. یکی از نگهبانان شهرک با یادآوری روزهای حضور آقای حاتمی می گوید که او وسواس عجیبی در انتخاب وسایل صحنه داشته و به یاد می آورد که برای تصویر برداری قسمتی که یکی از عوامل باید گیوه به پا می داشته، ۲ روز کار را تعطیل کرده تا از یزد گیوه ای اصل تهیه و به تهران آورده شود.
اللّهمّ عرّفنی نفسک فانّک إن لم تعرّفنی نفسک لم أعرف رسولک اللّهمّ عرّفنی رسولک فانّک ان لم تعرّفنی رسولک لم اعرف حجّتک
حافظ از دست مده دولت این کشتی نوح / ور نه طوفان حوادث ببرد بنیادت
