آستان راستان

بانیان حرم

در قرن 14 هجری قمری 40 خانوار، خادمی امامزاده را می کردند و تنها اجرتی که از بابت این کار می گرفتند؛ 209 خروار گندمی بود که از طرف دولت بین آنها تقسیم می شد. این مستمری را نادرشاه افشار – پادشاه کشور گشای ایران – پس از غصب موقوفات فراوان امامزاده برا امرار معاش خدام مقرر کرد. به جز این سهمیه هر ساله 15 تومان هم برای تامین روشنایی امامزاده مقرر شده بود.

خدام امامزاده در عهد نادری 17 شغل سازمانی داشتند که در قرن 14 هجری قمری در گزارش سید حسن – تولیت وقت آستانه – به 12 شغل می رسد که وزیر موقوفات، ناظر، نایب التولیه، علمدار، چراغچی، موذن، میراب، کلیددار، قاری و مستخدم از آن جمله اند. پست ها و خدام آستان به مرور زمان کم می شوند تا جای یکه حالا وقتی از منصور محمدی – خادم میانسال امامزاده – تعداد خدام فعلی حرم را می پرسند، او به جز خودش فقط از 5 نفر دیگر نام می برد.

خدام حرم در طول سالیان گذشته از ابنیه ای مراقبت کرده اند که طی بیش از 700 سال ساخته و پرداخته شده است. بعضی اولین بنای حرم را متعلق به عهد آل بویه می دانند؛ هر چندی برای ادعای خود هیچ مدرکی در دست ندارند. بعضی هم براساس قدیمی ترین شیء تاریخی مقبره، قدمت ساخت و سازهای امامزاده را تا قرن هشتم پیش می آورند.

این شیء تاریخی سنگ قبر سنگی امامزاده است که روی خود، تاریخ 772 هجری قمری را دارد. قدیمی ترین بخش حرم هم همان گنبد دو پوسته و گنبدخانه صفوی است که به دستور شاه اسماعیل برپا شد. براساس نوشته های میان کتیبه ها، بعدها شاه عباس، خواجه یوسف، حسام السلطنه، ظل السلطان و... باعث و بانی تغییراتی در معماری مجموعه بودند.

در این میان خواجه یوسف مدعی شده که امامزاده به خوابش آمده و مطالبی به او گفته که باعث شده خواجه به فکر انجام تعمیراتی در استانه سهل بن علی بیفتد. داستان خواب خواجه را می شود بین خطوط کتیبه ای که در سمت چپ در ورودی ایوان به رواق نصب شده خواند: «گر نیاز آری شبی در پیش ما / بی نیاز از جمله خلقانت کنم / گر کمربندی به خدمت همچو مور / صاحب ملک سلیمانت کنم»

کهنه کتاب صدیق

«هذا قبر سهل بن علی بن ابیطالب رضی الله عنه.» تنها چیزی که سنگ مزار حرم از اسم و نسب امامزاده در اختیار ما می گذارد، همین چند کلمه است که تفسیرش مانده است به عهده محققان که البته نظراتشان هم در این باره متنوع و متعدد است و هر کدام اصل و نسب سهل(ع) را به امامی نسبت می دهند اما ظاهراً درست ترین نظر، شجره نامه ای است که در آن نسب سهل بن علی(ع) با شش واسطه به امام زین العابدین(ع) می رسد؛ سهل بن علی بن ابیطالب بن یوسف بن محمد بن علی بن الحسین بن زین العابدین(ع)، این نسب نامه را ملا محمد کرهرودی از علمای برجسته 100 سال پیش کرهرود از قول سید جلیل القدر، حسینی بادی نقل می کند که او هم براساس کنه کتابی که در بروجرد یافت شده، آن را روایت کرده است.

کهنه کتاب شهادت امامزاده و همراهانش را در مسجد جامعه شهر به دست زرقا که از نوادگان شمر ذالجوشن است می داند. زرقا و لشکرش در خطوط بعدی کتاب به دام شیعیان دوستدار امامزاده می افتند و تمامی به هلاکت می رسند و جسد زرقا به آتش سپرده می شود.

کتاب بروجردی از طالب بن علی و جعفر بن علی به عنوان برادران امام(ع) نام می برد. طالب(ع) حالا در جوار آرامگاه سهل بن علی، گنبد و بارگاه دارد و جعفر(ع9 هم به اتفاق پسرش فضل(ع) 200 متر آن طرف تر از آرامگاه سهل بن علی در حرمشان – آرام گرفته اند.

اهالی سن و سال دار آستانه خوب به یاد دارند که زمانی دور تا دور بنای امامزاده گورستان کهنسالی بود که مأمن بسیاری از درگذشتگان دور و نزدیک به حساب می آمد؛ گورستانی که در یک سویش بنای امامزاده سهل و در سوی دیگرش مقبره طالب و فرزندش قرار داشت. چه بسا که در این فاصله امامزاده و بزرگزاده های زیر خاک مدفون شده باشد؛ گورستانی که حالا همه جایش به جز آرامگاه نوادگان امام زین العابدین(ع) به پارک تبدیل شده است. حالا زائران آستانه پس از زیارت در جوار امامزادگانش استراحت می کنند، غذا می خورند و تفریح می کنند».

چطور برویم؟

ترمینال سردشت اراک محل تجمع اتومبیل هایی است که به سمت آستانه می روند. سواری های مسیر 40 کیلومتری اراک تا آستانه را با نفری 2000 تومان می روند و مینی بوس ها با 500 تومان. اما اگر با خودروی شخصی سفر می کنید. باید خودتان را به میدان امام(ره) و از آنجا به ترمینال سردشت برسانید و راه جاده اهواز را در پیش بگیرید. در میانه راه تابلوهای شازند را دنبال کنید و از کنار نیروگاه و پالایشگاه نورانی این شهر بگذرید و یکراست به سمت آستانه برانید.

کجا بمانیم؟

از روستایی که از شهر شدنش چیزی نمی گذرد. نباید انتظار هتل و مکان اقامتی رو به راه داشت، پس چادر سفری تان را جان نگذارید که آستانه در فصل تابستان و بهار هوای خوشی دارد. چادرتان را می توانید در پارک مجاور امامزاده بر پا کنید. حتی اگر خوش شانس باشید می توانید برای چند ساعتی روی تک و توک حجره های امامزاده هم حساب کنید.

پس از زیارت

آستانه زمستان های سرد و سختی دارد. پس قید آستانه رفتن در زمستان را بزنید. دور تا دور میدان روبه روی امامزاده همه جور اغذیه پیدا می شود. در عین حال نذری هایی را که معمولا در صحن امامزاده تقسیم می شوند از دست ندهید.