طی اولین هفته ‌های پس از تولد، نوزاد شما کار زیادی بیشتر از خوردن، خوابیدن، گریه کردن و کثیف کردن جایش انجام نمی‌دهد. اما در واقعیت، همه حواس نوزاد عمل می‌کند و همه مناظر، صداها و بوهای دنیا را تجربه می‌کند.
خیلی سخت است که بفهمیم یک نوزاد تازه متولد شده دقیقاً چه حسی دارد—اما اگر به واکنش‌های فرزندتان به نور، صدا و تماس‌ها توجه دقیق داشته باشید، متوجه حواسی پیچیده خواهید شد.
بینایی
نوزاد شما می‌تواند تا فاصله 20 تا 35 سانتیمتری را به بهترین شکل ببیند و وقتی از بغل مادر یا پدر به بالا نگاه می‌کند خوب تمرکز کند. نوزاد تازه متولد شده شما چیزهای دورتر را هم می‌بیند اما تمرکز بر روی آنها برایش سخت است. بااینحال نوری که از دور از پنجره به داخل می‌تابد، می‌تواند توجه چشم او را جلب کند.
بعد از صورت انسان‌ها، روشنایی و حرکات چیزهایی هستند که نوزادان تازه متولد شده علاقه زیادی به نگاه کردن به آنها دارند. حتی یک نقاشی که از دو چشم، یک بینی و دهان تشکیل شده باشد هم اگر نزدیک چشمهایش گرفته شود، توجه نوزاد شما را به خود جلب می‌کند.
با اینکه دید نوزاد شما کار می‌کند اما هنوز نیاز به کمی تنظیم بیشتر دارد مخصوصاً برای تمرکز بر روی مسافت‌‌های دور. حتی ممکن است گاهی چشم‌های نوزادتان به اصطلاح چپ شود. این مسئله کاملاً طبیعی است و عضلات چشم نوزادتان با گذشت زمان و بعد از چند ماه قوی‌تر شده و بالغ می‌شود.
نوزادان تازه متولد شده رنگ‌های متضاد را خیلی بهتر از رنگ‌های شبیه به هم تشخیص می‌دهند. تصاویر و اسباب‌ بازی‌های سیاه و سفید توجه نوزادتان را برای مدت طولانی‌تری به خود جلب می‌کند تا اشیاء و تصویری که رنگ‌های مشابه زیادی در آنها باشد.
چشم ‌انداز‌های جالب زیادی برای فرزندتان آماده کنید و به آنها نشان دهید اما دقت کنید که اینکار را بیش از اندازه انجام ندهید. یک شیء در هر زمان کافی است و فراموش نکنید که در طول روز نوزادتان را کمی در اطراف خانه بچرخانید تا مناظر بیشتری برای نگاه کردن به آنها برای او فراهم شود.
شنوایی
اکثر نوزادان تازه متولد شده قبل از مرخص شدن از بیمارستان تحت معاینه شنوایی قرار می‌گیرند. اگر این معاینه برای نوزاد شما انجام نگرفت یا نوزادتان در خانه به دنیا آمد، حتماً طی ماه اول تولد او را برای آزمایش شنوایی نزد پزشک اطفال ببرید. مشکل اکثر نوزادانی که با مشکلات شنوایی به دنیا می‌آیند با معاینه شنوایی در بدو تولد تشخیص داده می‌شود.
در برخی موارد، فقدان شنوایی به دلیل مسائلی مثل عفونت، آسیب و تخریب سطوح شنیداری ایجاد می‌شود و این مشکلات تا زمان کودکی مشخص نمی‌شود. بنابراین خیلی مهم است که شنوایی نوزادان به طور منظم در طول دوران رشد تحت معاینه و آزمایش قرار گیرد.
نوزاد تازه متولد شده از زمانی که در رحم مادر بود صداهایی را می‌شنید. ضربان قلب مادر، سر و صداهای دستگاه گوارش مادر و حتی صداهای خارجی مثل صدای حرف زدن مادر و اعضای خانواده بخشی از دنیای قبل از تولد نوزاد را تشکیل می‌دهد.
وقتی نوزادتان به دنیا می ‌آید، صداهای محیط خارج برایش بلندتر و مشخص‌تر می‌شوند. نوزاد ممکن است از صدای سگ همسایه بترسد و یا از صدای نرم اتو یا جاروبرقی احساس آرامش کند.
به واکنش نوزادتان به صداهای مختلف توجه کنید. صدای انسان‌ها، مخصوصاً صدای پدر و مادر، بهترین موسیقی ممکن برای نوزاد است. نوزادتان می‌داند که از همین جاست که غذا، گرما و آرامش به او می‌رسد. اگر نوزاد در گهواره شروع به گریه می‌کند، ببینید که چطور صدای نزدیک شدن شما به او ساکتش می‌کند. ببینید که چطور وقتی با صدای مهربان و ملایم با او حرف می‌زنید، به حرف‌هایتان گوش می‌دهد.
نوزاد شما شاید نتواند هنوز حواس دیداری و شنیداری خود را با هم هماهنگ کند اما حتی وقتی به دور خیره شده است، مطمئن باشید به صدای حرف زدن شما توجه دارد.
بویایی و چشایی
تصور می ‌شود که نوزادان تازه متولد شده قادر به بو کردن هستند زیرا می‌دانیم که می‌توانند بچشند و این دو حواس بسیار به هم مرتبط و نزدیک هستند. تحقیقات نشان می‌دهد که نوزادان تازه متولد شده مزه‌های شیرین را در بدو تولد ترجیح می‌دهند و شیشه شیری که پر از آب شیرین است را با ولع می‌خورند درحالیکه از خوردن یک چیز تلخ را ترش خودداری می‌کنند.
در شش ماه اول تولد، نوزادان غذای مورد نیاز خود را از شیر مادر یا شیرخشک مصرف می‌کنند و بعد شروع به خوردن غذاهای جامد مخصوص کودکان می‌کنند. ازآنجا که نوزدان طعم‌های شیرین را دوست دارند، بهتر است که با سبزیجات شیرینی مثل هویج شروع کنید. با بزرگ‌تر شدن نوزاد، طعم‌های دیگر را هم برای او امتحان کنید تا نوزادتان به همه طعم‌ها و مزه‌ها علاقه‌مند شود.
لامسه
حس لامسه برای نوزادان تازه متولد شده اهمیت زیادی دارد. از طریقه لاسمه نوزادان چیزهای زیادی درمورد محیط پیرامونشان یاد می‌گیرند. در ابتدا نوزاد فقط به دنبال آرامش و راحتی است. نوزاد که از یک مایع بسیار گرم و راحت بیرون آمده است، الان برای اولین بار احساس سرما را تجربه می‌کند، مجبور است زبری چوب گهواره را تحمل کند و لبه خشک لباسش را احساس می‌کند.
نوزادان برای تجربه تماس‌های نرم چشم امید به والدینشان دارند: پتوهای نرم، آغوش گرم و آرامش‌ بخش و نوازش‌های عاشقانه. تقریباً با هر تماسی نوزاد چیز تازه‌ای درمورد زندگی یاد می‌گیرد. پس سعی کنید تا می‌توانید او را نرم و محبت‌آمیز ببوسید تا نوزادتان بفهمد دنیا محل آرامش‌ بخشی است.

آیا باید نگران شوید؟
اگر می‌خواهید مطمئن شوید که حواس نوزادتان به خوبی کار می‌کند می‌توانید برای خودتان کمی آزمایش غیرعلمی انجام دهید. یک نور کوچک را دور از مسیر مستقیم دید نوزادتان نگه دارید، طوریکه حداقل 30 سانتیمتر از صورت او دور باشد. نوزادتان باید برای نگاه کردن به آن نور سر خود را برگرداند. البته اگر به مدت زیادی به آن نور نگاه نکرد نگران نشوید—حتی یک نگاه کوتاه به نور نشان می‌دهد که او آن نور را می‌بیند. در 4 تا 8 هفته چشم‌های نوزاد شروع به تشخیص نور در حال حرکت می‌کند.
اگر به نظر می‌رسد چشمان نوزادتان بیشتر از فقط چند لحظه چپ می‌شود، حتماً این مسئله را به پزشک او بگویید. در موارد نادر، نیاز به دخالت پزشکی است. همچنین اگر چشمان نوزادتان گرفته و تیره به نظر می‌رسند یا برای تمرکز روی چیزی می‌چرخد، حتماً با پزشک مطرح کنید.

اکثر نوزادان تازه متولد شده با شنیدن صداهای ناگهانی بلند وحشت می‌کنند. اگر می‌خواهید ببینید نوزادتان به ‌درستی می‌شنود، وقتی پشت نوزادتان استاده‌ اید، یک صدای بلند ایجاد کنید.
نوزاد کوچکتان باید کمی در جای خود تکان بخورد اما اگر اینکار را نکرد نگران نشوید. می‌تواند به این معنی باشد که نوزادتان روی چیز دیگری تمرکز کرده است و بعداً دوباره آن آزمایش را تکرار کنید.
روش‌های دیگر برای چک کردن شنوایی نوزاد: آیا نوزاد با شنیدن صدای شما دست از گریه کردن برمی‌دارد؟ آیا نوزاد به لالایی یا سایر موسیقی‌ها واکنش می‌دهد؟ آیا صداهایی که از جاهای مختلف درمی آید توجه او را جلب می‌کند؟
اگر درمورد توانایی دیدن یا شنیدن نوزادتان نگرانی دارید، بلافاصله مسئله را با پزشک او درمیان بگذارید. هرچه زودتر یک مشکل احتمالی تشخیص داده شود، درمان آن آسان‌تر خواهد بود.