تاریخ و جغرافیای استانها

استان هرمزگان

استان هرمزگان با وسعت ۶۸۴۷۵/۸ کيلومترمربع، در جنوب ايران مابين مختصات جغرافيايى ۲۵ درجه و ۲۳ دقيقه تا ۲۸ درجه و ۵۷ دقيقه ٔ عرض شمالى، و ۵۲ درجه و ۴۱ دقيقه تا ۵۹ درجه و ۱۵ دقيقه ٔ طول شرقى از نصف‌النهار گرينويچ واقع شده است. اين استان از شمال و شمال شرقى با استان کرمان؛ از جنوب با خليج‌فارس و درياى عمان؛ از جنوب شرقى با استان سيستان و بلوچستان؛ و از غرب با استان‌هاى فارس و بوشهر همسايه است .

تنگه ٔ هرمز، ‌ يکى از حساس‌ترين و حياتى‌ترين گذرگاه‌هاى آبى عصر حاضر، در قلمرو سياسى اين استان قرار دارد. اين تنگه ٔ هلالى شکل ۱۸۷ کيلومتر طول دارد. عمق تنگه ٔ هرمز به دليل شيب تند کف آن از قسمت شمال به جنوب متغير است؛ به طورى که در نزديکى جزيره ٔ لارک، در حدود ۳۶ متر و در ساحل جنوبى نزديک شبه‌جزيره مَسنِدام ۱۸۰ متر است .

هم‌چنين ۱۴ جزيره ٔ کوچک و بزرگ به نام‌هاى ابوموسى، بنى‌فرور، تُنب بزرگ و کوچک، سيرى، شتور، فرور، کيش، لاوان، قشم، لارک، هرمز، هندورابى و هنگام در محدوده ٔ آب‌هاى ساحلى اين استان قرار دارند .

استان هرمزگان، طبق آخرين تقسيمات کشورى، مشتمل بر ۸ شهرستان، ۲۱ بخش، ۶۹ دهستان و ۲۰۴۶ آبادى داراى سکنه است و شهرستان‌هاى آن عبارت‌اند از : بندرعباس، بندر لنگه، ميناب، رودان، قشم، جاسک، حاجى‌آباد و ابوموسي .

بخش عمده‌اى از مساحت اين استان را مناطق کوهستانى در بر گرفته‌اند. کوه‌هاى اين منطقه ادامه ٔ رشته‌کوه‌هاى زاگرس‌اند که به تدريج از شمال شرقى به جنوب شرقى امتداد مى‌يابند. ادامه ٔ اين رشته همراه با کاهش ارتفاع، به تپه‌ماهورهاى آهکى، گچى و شنى منتهى شده و به زمين‌هاى پست ساحلى خليج‌فارس و درياى عمان متصل مى‌‌گردد. اين ناحيه ٔ پست ساحلى، در اطراف تنگه ٔ ‌ هرمز وسعت بيش‌ترى يافته، و شرايط مساعدى براى کشاورزى و صيفى‌کارى به وجود آورده است .

با توجه به مشخصات اقليمى و استقرار استان هرمزگان در منطقه ٔ فوق حاره‌اى، گرمى هوا مهم‌ترين پديده ٔ ‌ مشهود اقليمى آن است .

استان هرمزگان از مناطق گرم و خشک ايران است و اقليم آن تحت تأثير آب و هواى نيمه‌بيابانى و بيابانى قرار دارد. هواى نوار ساحلى در تابستان‌ها، بسيار گرم و مرطوب است و گاهى نيز دماى آن از ۵۲ درجه ٔ سانتى‌‌گراد تجاوز مى‌کند. دماى متوسط سالانه ٔ اين منطقه در حدود ۲۷ درجه ٔ سانتى‌گراد است .

از ويژگى‌هاى آب و هوايى استان هرمزگان، يک فصل طولانى گرم و يک فصل کوتاه خنک است. فصل گرم همراه با هواى شرجى ۹ ماه به درازا مى‌کشد. فصل تابستان از اوايل اسفندماه شروع مى‌شود؛ هوا رفته رفته رو به گرمى مى‌رود تا اين که گرما در تير و مرداد ماه به اوج خود مى‌رسد. فصل خنک آن همراه با خشکى نسبى هوا، در حدود ۳ ماه طول مى‌کشد. اين فصل از اوايل آذرماه شروع مى‌شود و تحت تأثير توده‌هاى هواى خنک غربى قرار مى‌گيرد. دماى هواى اين استان، در سردترين شب‌هاى سال، به ندرت به صفر درجه مى‌رسد و در روزهاى زمستانى، دماى آن معمولاً از ۱۰ درجه ٔ ‌ سانتى‌گراد بالاى صفر پايين‌تر نمى‌آيد .

اصولاً آب و هواى اين استان همانند آب و هواى نواحى بيابانى است و ميزان بارش‌هاى جوى آن نيز فوق‌العاده اندک مى‌باشد. در اين منطقه، در حدود ۹ ماه از سال، بارندگى مهمى صورت نمى‌گيرد و قسمت عمده ٔ بارندگى آن نيز در يک يا دو نوبت به وقوع مى‌پيوندد. در همان موارد اندک هم، ‌ بارندگى آن اغلب مانند باران‌هاى بهارى سيل‌آسا است و خسارات فراوانى به بار مى‌آورد. ميزان رطوبت نسبى در سواحل خليج‌فارس عمدتاً بالا است و بين ۲۰ تا ۱۰۰ درصد نوسان دارد .

مهم‌‌ترين بادهايى که در اين استان مى‌وزند، عبارت‌اند از :

- باد سهيلى‌ : اين باد، ‌ بادى است تابستانى و گرم که از جنوب شرقى به سمت شمال غربى مى‌وزد و در رسيدن ميوه ٔ خرما نقش اساسى دارد .

- باد شمالى : اين باد به مدت ۹ ماه از سال به موازات سواحل شمالى خليج فارس مى‌وزد و ۴۰ روز از دوره ٔ ‌ وزش آن، ‌ در فصل تابستان، همراه با گرد و غبار فراوان است . جهت وزش اين باد غير از زمستان که جهت غربى - شرقى دارد، از جنوب غربى به سمت شمال شرقى است. باد شمالى در فصل زمستان توأم با هواى نسبتاً سرد است و دوام کم‌ترى دارد .

- باد نشى (نعشي ) :‌ اين باد، بادى است سرد و طوفان‌زا که در فصل زمستان در سواحل استان مى‌وزد. جهت اين باد از شمال شرقى به سمت جنوب غربى است، و گاهى در تنگه ٔ ‌ هرمز به طور پيوسته، و به مدت ۳ تا ۵ روز مى‌وزد .

- باد غربى : اين باد، بادى بهارى است که از نيمه ٔ فروردين تا اوايل تابستان از سمت جنوب به شمال مى‌وزد .

- باد قوس : اين باد، ‌ بادى زمستانى است که جهت شرقى - غربى دارد و باعث بارش فراوان در منطقه مى‌شود .

- باد شرجى يا شرقى : اين باد تابستانى که از بادهاى بسيار نامطلوب سواحل شمالى خليج‌فارس محسوب مى‌شود، در فصل تابستان مى‌وزد و پس از برخورد به سطح دريا، رطوبت فراوانى را همراه مى‌آورد و نم نسبى هوا را به شدت افزايش مى‌دهد. اين باد گاهى با ابر و مه همراه است و در برخى نواحى نيز موجب بارندگى مى‌شود .

- باد لوار ( تش‌باد) : اين باد از سمت جنوب غربى مى‌وزد و از بيابان‌هاى عربستان نشأت مى‌گيرد. زمان وزش باد لوار از تيرماه تا شهريورماه است .

- باد بحرى يا شمال غربى : اين باد اغلب در فصل زمستان شروع به وزيدن کرده و نسيمى از طرف دريا به ساحل مى‌آورد که گاهى نيز بارندگى‌هاى اندکى را به دنبال دارد .

مناسب‌ترين فصل مسافرت به استان هرمزگان، فصل زمستان است .