تاريخچه دانشگاه اديان و مذاهب
قبل از آن که از تاریخچه دانشگاه سخن گفته شود، شاید مناسب باشد اندکی راجع به ضرورت مطالعات اديان صحبت شود و کمی بیشتر با فلسفه ایجاد مراکز دین پژوهی و نقش آنها آشنا شویم.
همانطور که مي دانيد جهان حدود شش ميليارد جمعيت دارد که 25% از آن جمعيت را مسلمانان تشکيل مي دهند. وجود رسانه ها و گستردگي وسایل ارتباط جمعي بسياري از فرهنگ ها را به هم نزديک کرده است، به گونه اي که امروزه با بحث هاي گفتگوي بين اديان، حقوق بشر، عدالت جهاني، صلح جهاني و مباحثی از این قبیل روبرو هستيم. بر اين اساس کسي در اين عرصه پيشرفت و موفقیت بیشتری خواهد داشت که براي دستيابي به این مفاهيم و اهداف بشری، شناخت کاملي از فرهنگ ها و تمدنها داشته باشد و چون معمولاً اديان پايه و اساس فرهنگ و تمدن هر ملتي را مي سازد مطالعه بنيادي در آن زمينه شايسته و بايسته است.
همه اديان- الهي و غيرالهي- يک ويژگي مشترک دارند و آن اين که هدف نهايي همة آنها نجات و رستگاري انسان است و هيمن يک هدف کافي است تا يکديگر را مطالعه نموده و با شناخت کامل و بدون تعصب و پیش داوري، در جهت دستیابی به آن مفاهيم جهاني و انسانی( عدالت، صلح، گفتگو …) تلاش نمایند.
يکي از مهمترين و اساسي ترين علل و عواملی که ايجاب مي کند ما در اين عرصه با مطالعات بنيادي وارد شویم، دشمني و تبلیغاتی است که برخي از کشورهاي اروپايي عليه اسلام اتخاذ نموده و اسلام هراسي را در بین سایر ملل و ادیان منتشر می کنند. بر ماست که براي اثبات صلح طلبی و امنيت خواهي ايران و اسلام به جهان به طور جدي و بدون تعصب با مطالعات و تحقیقات بنيادين و دقیق علمی جزئيات سایر اديان و تمدن ها، در عرصه جهاني وارد شويم. نوع نگاه ما، رابطه ما، احترام متقابل ما و میزان شناخت ما از طرف مقابل همه و همه حقايقي است که خود جلوه نموده و معرف ما و راهگشاي بسياري از رابطه ها و سياست ها خواهد بود.
حجه الاسلام و المسلمین نواب، ریاست دانشگاه در مصاحبه ای که در خصوص جایگاه دانشگاه ادیان و مذاهب داشتتند ضرورت مطالعه ادیان را چنین بیان نموده اند:
«یادم هست شهید بهشتی در سال 1350 (37سال پیش) برای مدرسه حقانی برنامه‌ای را نوشته بودند در برنامه مطالعات ادیان هم نوشته‌بودند. امام موسی صدر را "مسیح لبنان" می‌نامند و یك نویسنده باهوش شیعی درباره ایشان نوشته‌بود: این موسی هم مثل موسی (كلیم الله) سخن می‌گوید!. امام موسی صدر استاد راهنمای جناب اسقف سبوه سركیسیان، رئیس شورای خلیفه‌گری ارامنه تهران بوده است كه تزش در مورد امام حسین(ع) بوده – منظورم تعامل علمای ادیان است- مرحوم علامه طباطبایی، اوپانیشادها را می‌خوانده‌اند و مقام معظم رهبری می‌فرمایند: هركس وداهای هندوها را بخواند، می‌فهمد كه این كلمات زمینی نیستند.
به نظر من این راهی هست كه آغاز شده است و اقبال از آن هم فراوان است. حتی كشورهای سنی كه خیلی برای گفت و گوی تمدن‌های و گفت و گوی ادیان بهایی قائل نبودند، مثل عربستان و قطر، رقابتی را در این زمینه آغاز كرده‌اند. همین چهارشنبه هم اولین اجلاس نحوه گفتگوی مسلمانان با ادیان در عربستان برگزار می‌شود كه از من هم دعوت كرده‌اند. می‌خواهم بگویم سعودی‌ها هم به این نتیجه پی برده‌اند كه این راه را بايد انتخاب و آغاز كنند.»
مصاحبه 27/6/1387
در حال حاضر این دانشگاه هم عرض برخي از مراکز جهاني به اين مهم به طور بنيادين مي پردازد، اگر چه در ابتدا کار خود رابا عنوان مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب آغاز نموده است. این مرکز از ابتدا در پي رواج اديان پژوهي و مطالعات مذاهبي به شيوه علمي و بيطرفانه و زمينهسازي براي مطالعات تطبيقي و تعامل مثبت و سازنده ي اديان و مذاهب گوناگون بوده است.
این مرکز فعالیت اولیه خود را با جمعي از دانشوران حوزه علميه قم با برنامه هاي آموزشي داخلي در سه رشته اديان ابراهيمي( مسيحيت، يهوديت )، اديان شرق( بوديسم، هندويسم، خاور دور، ايران باستان ) و مذاهب اسلامي( مذاهب کلامي، فرق و تصوف ) در سال 73-74 آغاز کرد. در اين دوره که حدود چهار سال طول کشيد اعضاء آن با زبان انگليسي، سنسکريت و عبري آشنا شدند و همزمان دانشوران اين علم در کنار دروس حوزه و برنامه هاي آموزشي در رشته هاي خاص خود، مدارج دانشگاهي را نيز دنبال کردند.
به دنبال تلاش ها و پیگیری های مستمر جهت تربيت نيرو در حوزه اديان و مذاهب، در طول برنامه هاي آموزشي سرفصل رشته هاي اديان ابراهيمي، اديان شرقي، مذاهب اسلامي و فرق و تصوف در سال 1383 تدوين و به وزارت علوم پيشنهاد گرديد و در شوراي عالي گسترش وزارت علوم به تصويب رسيد.سپس در این مرکز در سال 1384 با عنوان مرکز آموزش عالی مطالعات و تحقیقات ادیان ومذاهب، اولين گروه دانشجويي مشغول به تحصيل شدند.
تربيت دهها طلبه فاضل متخصص در ديگر اديان و مذاهب با مدارك دانشگاهي كارشناسي ارشد و دكتري، راهاندازي تنها كتابخانهي تخصصي در زمينه اديان و مذاهب در ايران با چند ده هزار عنوان كتاب تخصصي به زبانهاي گوناگون ، انتشار فصلنامه هفت آسمان(تخصصی ادیان و مذاهب) و راهاندازي دورههاي رسمي كارشناسي ارشد در گرايش های مختلف اديان و مذاهب، از مهمترين دستاوردهاي يك دهه فعالیت مستمر مركز مطالعات و تحقيقات اديان و مذاهب بوده است.
موسسه آموزش عالي اديان
