نگاهی کوتاه به استان گلستان

استان زیبا و باصفای گلستان در شمال خاوری ایران واقع شده و محل سکونت یکی از بزرگ ترین و با سابقه ترین عشایر منطقه شمال خاوری ایران (ایل ترکمن) است. استان گلستان یکی از قطب های اقتصادی مهم کشور در زمینه کشاورزی، دام داری و صنایع وابسته به آن ها بوده و از معادن و صنایع با ارزشی نیز برخوردار است. پارک ملی گلستان که بزرگ ترین و با ارزش ترین پارک ایران است، درمحدوده این استان واقع شده و جنگل های خزری درمحدوده این استان به پایان می رسد. استان گلستان با دریای خزر ساحل دارد و از مواهب طبیعی چون سواحل دریا، جنگل های زیبا، کشتزارهای پررونق و باصفا و باغ های مطلوب برخوردار است. انواع جاذبه های طبیعی چون کوه، دریا، جنگل، آبشار، رودخانه، چشمه وانواع گونه های جانوری دراین استان قابل دسترسی و مشاهده است. به لحاظ این که این استان محل زندگی عشایر ترکمن ایران بوده، از جاذبه های متعدد اجتماعی چون جلوه های عشایر کوچ رو و آداب و رسوم حاکم بر آن ها، موسیقی سنتی و خاص منطقه به همراه انواع جشن ها و آیین ها برخوردار است. این استان هم چنین در مسیر عبوری زایرین بارگاه مقدس حضرت امام رضا(ع) قرارگرفته و موقعیت ترانزیتی این استان در کنار جاذبه های اکوتوریستی، تاریخی، فرهنگی و اجتماعی آن؛ استان گلستان را در ردیف یکی از پر توان ترین مناطق ایران در زمینه جهانگردی قرار داده است. به روایت تاریخ ، دین اسلام در اوایل قرن دوم هجری جایگزین دین مزدیسنا در طبرستان شده است . اکنون بیشتر ساکنان منطقه شیعه مذهب اند ؛ ولی در ناحیة ترکمن نشین گنبد و گرگان که در مجاورت با نواحی ترکمن نشین آسیای میانه قرار دارد اکثر اهالی سنی حنفی هستند . در استان گلستان ، اغلب گرگانی ها به زبان فارسی روان سخن می گویند . هر چند که در گذشته آنان زبان مخصوص به خود داشتند ، امابه مرور زمان ، این زبان به فراموشی سپرده شد . البته در قدیم دشت گرگان سرزمین مستقلی به شمار می رفته ولی چون در بین دو منطقة مازندران و خراسان واقع شده بود فرهنگ و زبانش از آن ها تاثیراتی هم گرفته است . در ترکمانان نیز زبان ترکمنی رایج است .
مکان های دیدنی و تاریخی
جاذبه های طبیعی استان گلستان عبارتند از: پارک ملی گلستان، تالاب گمیشان، پناه گاه حیات وحش میان کاله، آبشارلو، آبشار شیرآباد، آبشارباران کوه، آبشار زیارت، آبشار کبودوال، پارک جنگلی دلند، پارک جنگلی قرق، جزیره آشوراده، منطقه جنگلی نهارخوران و منطقه حفاظت شده جهان نما.
بناهای تاریخی و دیدنی این استان نیز عبارتند از: مسجد جامع، آرامگاه مختوم قلی فراغلی، امام زاده روشن، پل آقا قلا، امام زاده نور (اسحاق)، امام زاده هندیجان، بازار قدیمی، برج رادکان باختری، پنج شنبه بازار قلا، تورنگ تپه، جمعه بازارگرگان، جمعه بازار گنبد، دوشنبه بازارترکمن، سد اسکندری (دیوار دفاعی)، قلعه ماران، کاخ اختصاصی، کاخ شاهین، کاخ آغا محمد خان، مدرسه سردار، مدرسه دارالشفاء، مسجد گلشن، مسجد امام حسن عسگری (ع)، مسجد و مدرسه کریم آبشار، موزه گرگان و میل گنبد قابوس.
جاذبه های طبیعی و تاریخی بالا به همراه جلوه های زندگی مردم و عشایر منطقه که دیدنی های جذاب استان گلستان هستند در مجموع این منطقه را از توان بالای گردشگری برخوردار کرده است.
صنایع و معادن
صنایع استان گلستان به دو بخش صنعتی و دستی تقسیم می شوند.مهم ترین صنایع دستی استان گلستان شامل قالی و قالیچه، پشتی های ترکمن، جاجیم های کوهستانی و صنایع دستی روستایی است. از مهم ترین صنایع کارخانه ای می توان به کارخانه پنبه پاک کنی، آرد، نئوپان، قند، کنسرو، فیبرعایق، شیر پاستوریزه و مجموعه ای از کارگاه های ساخت ماشین آلات کشاورزی اشاره کرد.
کشاورزی و دام داری
گلستان یکی از قطب های اقتصادی مهم کشور در زمینه کشاورزی، دامداری و صنایع وابسته به آن ها است. در این منطقه، شهر گرگان نقش مرکزیت اداری و بازرگانی دارد و جریان توسعه اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی استان را هدایت می کند. مهم ترین محصولات کشاورزی استان گلستان عبارتند از پنبه، گندم، جو، دانه های روغنی (سویا و آفتابگردان)، و سیب زمینی. هم چنین باغ های سیب، آلو، قطره طلا و مرکبات به فراوانی در این منطقه وجود دارند. دام داری نیز در کنار کشاورزی گسترش یافته و پرورش گاو بیش تر در کوه پایه های جنوبی و پرورش گوسفند و بز بیش تر در اراضی جلگه ای و مرتفع رواج دارد. پرورش زنبور عسل، به علت شرایط مساعد گیاهی و اقلیمی درنواحی کوه پایه ای و کوهستانی رواج و توسعه یافته و مراکز متعددی را به خود اختصاص داده است. تولید عسل در این استان به خصوص در شهرستان گرگان، قسمتی از احتیاجات منطقه را تامین می کند. با توجه به شرایط آب و هوایی مناسب و رویش درختان توت، پرورش کرم ابریشم از گذشته های دور در این استان رواج داشته است. به طوری که در شهرستآن های گنبد و مینودشت پرورش کرم ابریشم از اهمیت خاصی برخوردار است.
وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
استان گلستان نام خود را از گرگان به گلستان تغییر داده و به نظر می رسد به علت آبادانی و صفای طبیعی این منطقه؛ نام گلستان به آن داده شده است. استان گلستان محل سکونت اقوام ترکمن است که بخش دیگری از این ایل بزرگ نیز در جمهوری ترکمنستان زندگی می کنند.
نام ترکمن نخستین بار در دایره المعارف چینی قرن هشتم میلادی آمده است. هم چنین ترکمن را نام قومی از اقوام زرد پوست ترک زبان دانسته اند که از چندین هزار سال پیش در شمال دریاچه «ایسیک گول» (بالخاش) در شمال مغولستان زندگی می کرده اند. نویسندگان ایران برای نخستین بار در قرن پنجم هجری قمری به قومی ترک نژاد به نام ترک یا ترکمانان که در آسیای مرکزی ساکن بوده اند، اشاره می کنند. 


عشایر
عشایر گلستانی را به طور عمده می توان در دو نوع عشایر کوچنده ( اکراد شمال خراسان ) و عشایر نیمه کوچنده ( ترکمن ها ) دسته بندی کرد . قلمرو زیستی این عشایر ، حدود 3500 هزار کیلومتر مربع از مراتع بخش های داشلی برون و مراوه تپه از شهرتان گنبد و مینودشت را در بر می گیرد .عشایر کوچنده : عشایر کرد شمال خراسان به عنوان عشایر نیمه کوچنده استان به شمار می‌روند . آن ها از بقایای ایل بزرگ زغفرانلو هستند که در زمان شاه عباس صفوی در سال 1000 ه.ق از غرب ایران به مناطق شمال خراسان کوچانده شده اند . عشایر کرد شمال خراسان عمدتاً از شهرستان های بجنورد ، شیروان ، قوچان و اسفراین هستند که همه ساله مدت شش ماه از سال را در مناطق قشلاقی این استان به سر می برند . آن ها در زمان کوچ از سه راه ایلواه عشایر شلمی ، فاز انقابه و خشتلی وارد استان گلستان می‌شوند . امروزه نیز عشایر کوچندة کرد . دارای ایل به معنای واقعی نبوده بلکه به صورت طوایف مستقلی درآمده اند . در آخرین سرشماری عشایر کوچنده در سال 1366 تعداد هیجده طایفة مستقل با 1601 خانواده و 10306 نفر جمعیت در مناطق قش استان سرشماری گردیده اند . از مهم ترین و پرجمعیت ترین طوایف می توان از طوایف : قهرمانلو ، بریمانلو ، ملیانلو ، قلیانلو ، باچکانلو ، طائلو ، سیمکانلو ، کاوانلو ، ناملو نام برد .عشایر نیمه کوچنده : دست دیگر از عشایر استان ، عشایر ترکمن هستند که به صورت استانی کوچ کرده و جزو عشایر نیمه کوچنده به شمار می‌روند . ترکمن ها از دیر باز مردمانی کوچ نشین بوده اند که بخش عمده ای از جمعیت آن ها در طی زمان و بر اثر جریانات مختلف تاریخی و فشار حکومت های گذشته به تدریج اسکان یافته اند . با این وجود امروزه شمار قابل توجهی از آن ها در بخش شرقی استان به رمه گردانی و کوچ روی می پردازند . عشایر درون کوچ ، از طوایف و تیره های دو ایل یموت و گوکلانند . هر چند که در آخرین سرشماری ، عشایر کوچنده ترکمن ، به عنوان عشایر لحاظ نگردیده اند ، ولی در حال حاضر اداره کل امور عشایر استان ، تعداد 1200 خانوار از این عشایر را با جمعیتی بالغ بر 11000 نفر در قالب 4 شرکت تعاونی عشایری تحت پوشش خدمت رسانی خود قرار داده است .