اصطلاح دیسمنوره برای احساس درد و مشکلات مرتبط و همراه با قاعدگی به کار می‌رود. گرچه این ناراحتی خطرناک نیست اما می‌تواند باعث تحت‌الشعاع قرار گرفتن زندگی روزمره شخص شود و حداقل چندروزی زندگی را به کام فرد تلخ سازد. بسیاری از دختران در ابتدای بلوغ، از این مشکل رنج نمی‌برند اما چند سال بعد، آن را تجربه خواهند کرد. علایم این ناراحتی می‌توانند یکی دور روز قبل از قاعدگی شروع شوند و در اولین روز دوره ماهانه به حداکثر شدت خود برسند، سپس به تدریج طی چند روز بعدی کاهش می‌یابند، در اغلب موارد درد حالتی مبهم، فشارنده و سنگین داشته و به پایین کمر منتشر می‌شود.
علت پیدایش این درد را انقباضات رحمی می‌دانند. سردرد، تکرر ادرار و احساس ضعف و بی‌حالی نیز می‌تواند در این بیماران دیده شود. تهوع و استفراغ، احساس منگی سر و حتی اسهال هم جزء علایمی هستند که بعضی از بیماران را تحت تاثیر قرار می‌دهند. عواملی که شیوع دردهای قاعدگی را افزایش می‌دهند شامل چاقی، استعمال دخانیات، تاریخچه فامیلی مثبت و عدم بارداری می‌باشد.
● شکل اولیه
این حالت معمولا قبل از ۲۰ سالگی و تقریبا همیشه ۶ تا ۱۲ ماه بعد از اولین قاعدگی شروع می‌شود. اگر دردها ۳ سال بعد از اولین قاعدگی شروع شود و یا اگر قاعدگی همراه با دوره‌های بدون تخمک گذاری باشد، باید به فکر علل ثانویه بود. به‌طور معمول درد چند ساعت قبل یا هم زمان با خونریزی قاعدگی شروع شده و حداکثر دو تا سه روز طول می‌کشد. دردها بیشتر در زیرناف است. دردها گاه به کمر، کشاله ران و ران‌ها نیز انتشار می‌یابد. علایم دیگری مثل تهوع، استفراغ، بی‌اشتهایی، اسهال، خستگی، تحریک‌پذیری و گاه سردرد، می‌تواند وجود داشته باشد. قاعدگی اولیه با افزایش سن و زایمان طبیعی ممکن است بهبود یابد. این بیماری احتمالا در خانم‌‌هایی که مادران آنها نیز دچار این ناراحتی بوده‌اند شایع‌تر است.
فعالیت‌های فیزیکی ملایم می‌تواند به تخفیف شکایات بیمار کمک کند. توجه به رژیم غذایی (مثل خوردن غلات سبوس نگرفته، حبوبات، سبزی‌ها و میوه‌های بیشتر و کم خوردن یا نخوردن نمک، کافئین و شکر) نیز دربرخی خانم‌‌ها مفید است. استراحت و ماساژ و تکنیک‌های بیوفیدبک نیز در برخی موارد درتخفیف درد موثر است. اگر بیمار از نظر جنسی فعال است، استفاده از قرص‌های پیشگیری از حاملگی با استروژن کم در ۹۰ درصد موارد موثر خواهد بود که درمان انتخابی می‌باشد.
درمان‌های دارویی تحت نظر متخصص زنان و زایمان انجام شده و در صورتی که ۳ تا ۶ ماه پس از درمان‌های مذکور پاسخی مشاهده نشد باید به دنبال علل ثانویه بوده و کلیه اقدامات تشخیصی را به کار بست (به خصوص در قاعدگی‌های دردناکی که پس از ۲۰ سالگی ظاهر شود که تقریبا همیشه از نوع ثانویه است).
● شکل ثانویه قاعدگی دردناک
به‌طور معمول این حالت بعد از ۲۰سالگی رخ می‌دهد هر چند که می‌تواند در اولین عادت ماهیانه و در هر سنی شروع شود معمولا ۵ تا ۷ روز تداوم می‌یابد و در کسانی که دارای بیماری‌های لگنی مثل آندومتریوز، آدنومیوز، توده‌های زیرمخاطی رحم، تنگی شدید گردن رحم، عفونت‌های لگنی مزمن، چسبندگی‌های لگن و افزایش خونریزی ماهانه هستند، رخ می‌دهد. در این بیماران معاینات کامل لگن و نیز آزمایش‌های معمول، تصویربرداری از رحم و ضمایم آن، سونوگرافی و... ممکن است برای تشخیص لازم باشد اما دستیابی به یک تشخیص دقیق همیشه امکان‌پذیر نیست و اشتباه در تشخیص و افتراق دیسمنوره اولیه و ثانویه فراوان دیده می‌شود.
داروهایی مثل بروفن، ناپروکسن، استامینوفن و... را می‌توان برای کاهش درد این بیماران مورد استفاده قرار داد. گرم کردن موضعی می‌تواند ارزشمند و مفید باشد. در صورتی که دردهای قاعدگی همیشگی باشند، می‌توان درمان با داروهای فوق را روز قبل از شروع قاعدگی شروع کرد و تا سه چهار روز بعد ادامه داد، سپس قطع کرد. برای اینکه شیوع مشکلات گوارشی ناشی از این داروها را به حداقل برسانیم، مصرف داروها پس از غذا یا همراه با یک لیوان آب، شیر، آب میوه یا سایر مایعات را به شما توصیه می‌کنیم. در صورت صلاحدید پزشک معالج، داروهایی مثل قرص‌های ضدبارداری برای بیمار شروع می‌شود و این کار در ۸۰ تا ۹۰ درصد موارد مؤثر خواهد بود.
بعضی از بیماری‌ها مثل عفونت لگنی، فیبروم، اندومتریوزیس و... می‌توانند باعث تشدید این دردها شوند، به همین خاطر در مواردی که اقدامات درمانی معمولی مؤثر نیستند، برای اطمینان از عدم وجود این بیماری‌ها با پزشک خود مشورت کنید. استرس و فشار‌های عصبی، شیوع دردهای قاعدگی را افزایش می‌دهند و کاهش این مشکلات می‌تواند نقش مهمی در کاهش دردهای قاعدگی داشته باشد. درمان‌های دیگری نیز برای دردهای قاعدگی وجود دارد که انجام آنها را به پزشک خود واگذار کنید.
