مطالب علمی - پزشکی

رادیوتراپی یا پرتودرمانی عبارت است ازتابش پرتوهای یونیزان بر بافتهای سرطانی که باعث جلوگیری از رشد و تکثیر سلولهای سرطانی و از بین رفتن بافت تومورال می شود همچنین گاهی برای کاهش درد,خونریزی و تسکین بیماران موثر می باشد.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز  ،  پرتودرمانی یا رادیوتراپی ( Radiation therapy) یکی از مهم ترین شاخه‌های فیزیک پزشکی است.

پرتودرمانی به درمان بیماری با استفاده از پرتوهای نافذ مانند پرتوهای ایکس و آلفا و بتا و گاما که یا از دستگاه تابیده می‌شوند یا از داروهای حاوی مواد نشاندارشده ساطع می‌شوند گویند .

پرتو درمانی استفاده از اشعه یا پرتوهای دارای انرژی زیاد برای از بین بردن سلولهای بیمار یا مشکوک است . سلولهای سالم نیز تحت تاثیر این اشعه قرار می گیرند  اما حساسیت سلولهای بیمار به اثرات مخرب آنها بیشتر است . بسته به نوع ضایعه ،  این پرتوها می توانند ضایعه را به طور کلی درمان کنند و یا به عنوان روش درمان تسکینی ( مانند تسکین درد ، قطع خونریزی ، تنگی نفس ، … )  به کار روند .
از عناصر مهم خون RBC،WBC و پلاکتها هستند از وظایف مهم گلبول سفید حفاظت از بدن در مقابل عوامل بیماریزا و نقس مهم پلاکتها در انجام انعقاد خون است . پرتو درمانی می تواند این عناصر خونی را کاهش دهد . بنابراین برای مراقبت از خود و پیشگیری از ایجاد عوارض کاهش سلولهای خونی هرچند گاه یکبار در طول درمان از شما آزمایش ساده خون،اندازه گیری گلبولهای خون و پلاکتها ،درخواست میشود .
انجام آزمایش برای کنترل وضعیت سلولهای خونی شنا ضروری است و برای نمونه گیری در آزمایشگاه نیازی به ناشنا بودن نیست .  گاهی به علت کاهش عناصر خونی ، پزشک معالج،درمان را برای مدتی قطع می کند تا عناصر خونی به میزان طبیعی برسند و یا دستور تزریق خون به شما را صادر می کند .
تمام بیمارانی که تحت پرتو در مانی قرار میگیرند ، به میزان دچار اضطراب روحی و افسردگی می شوند.

رادیوتراپی ممکن است برای درمان انواع تومورهای جامد شامل تومورهای مغز ، پستان ، گردن رحم (Cervix  ) ، حنجره‌‌ ، ریه ، پانکراس ، پروستات ، پوست ، نخاع ، معده ، رحم یا سارکومای بافت نرم و استخوان درمان لوسمی و لنفوم ( تومور سیستم لنفاوی ) و برخی تومورهای خوش خیم به کار رود .

مقدار دوز مورد استفاده در پرتودرمانی به نوع تومور و بافت یا اندام های درمعرض آسیب بستگی دارد .

برای بعضی از تومورها ، پرتودهی به نواحی غیرتومورال برای جلوگیری از رشد مجدد سلولهای سرطانی صورت میگیرد . این تکنیک ، پرتو درمانی پیشگیری کننده ( Prophylactic ) نامیده میشود .

رادیوتراپی همچنین میتواند به کاهش علائم بیمار مثل درد ناشی از گسترش سرطان به استخوان یا سایر بافت های بدن کمک کند . این تکنیک رادیوتراپی تسکینی ( Palliative ) نامیده میشود .
اثرات بیولوژیک پرتوهای یونساز : ۳ گروه دارد

     -اثرات قطعی بدنی یا جسمانی که وقوع آن حتمی است و جنبه احتمالی یا آماری نداردکه معمولاً اثرات اولیه یا زودرس مانند سرخی پوست (اریتما) ، نابودی و نکروز بافتها و عقب افتادگی رشد میباشد.

     -اثرات آماری بدنی که وقوع و پیشرفت آن ماهیت آماری دارد یعنی ازقوانین آمار و میزان پرتوگیری تبعیت می کنند.مثل لوسمی – انواع سرطانها و کوتاهی عمر که جزء اثرات دیررس هستند.
-اثرات ژنیتیکی که د رافراد مورد تابش بروز نمی کند بلکه در فرزندان و نسلهای آینده آنها ظاهرمیشود که این اثرات و ضایعات همگی نتیجه تخریبهایی هستند که در اثر تابش پرتوهای یونساز بر روی مولکولهای DNA ایجاد می شوند.
با توجه به این اثرات اصول و قوانین حفاظت در برابر تشعشعات  یونساز- روشهاواقداماتی است برای جلوگیری یا به حداقل رساندن اثرات یاد شده در افراد مورد تابش.
لازم به ذکر است که عوارض یاد شده به صورت بسیار کلی مطرح شده اند در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر با بخش رادیوتراپی بیمارستان امید تماس گرفته شود.

فواید پرتو درمانی:

در بعضی از موارد پرتو درمانی به تنهایی برای مبارزه با سلول های بد خیم کافی بوده ودر بعضی موارد ممکن است با سایر روشهای درمانی همراه باشد مثلاً در مواردی می توان از پرتو درمانی قبل از جراحی برای کوچک کردن توده سلولی و یا بعد از جراحی به منظور جلوگیری از رشد سلولهای باقیمانده و نواحی لنفاوی مرتبط بهره جست . مثال دیگر اینکه در بسیاری از موارد پرتو درمانی میتواند قبل، بعد و یا همزمان با داروهای شیمی درمانی استفاده شود تا به روند درمان کمک بیشتری شود .

مواردیکه بیماران حین درمان می بایست رعایت کنند:
۱- در طول مدت درمان خط کشی های انجام شده در روی بدن خود را پاک نکرده و ثابت نگهداری نمائید.

۲- از پوشیدن لباسهای زبر و خشن خودداری و لباسهای نخی و نرم استفاده نمائید.

۳- از خارش محل درمان رادیوتراپی امتناع ورزید.

۴- ناحیه درمان را در مجاورت حرارت (در زمستان بخاری)و سرما قرار ندهید.

۵- دوره درمان را منظم طی کرده و در ساعت های تعیین شده جهت درمان در بخش حاضر شوید.

۶- در صورت تشدید عوارض درمان ،تکنولوژیست و کارشناس رادیوتراپی بخش رادرجریان قرار دهید.

۷- درصورت مشاهده عوارض همانند اسهال یا خونریزی دردوره رادیوتراپی تکنولوژیست رادیوتراپی  رادر جریان قرار دهید.

عوارض پرتو درمانی :

پرتو درمانی می تواند صدمه به سلولهای طبیعی در کنار سلولهای بدخیم را به همراه داشته باشد .این عوارض جانبی و موقتی هستند اما بعضی از عوارض برای مدت طولانی تر یا دائمی در بدن فرد باقی می مانند .

پزشک شما در مورد درمانتان و عوارض اولیه و دیر رس احتمالی توضیح خواهد داد. در هر حال توصیه می شود از پرسیدن هر گونه سؤالی امتناع نورزید .

رایج ترین عوارض عمومی پرتو درمانی عبارتند از :

خستگی، بی اشتهایی، مشکلات پوستی از رایج ترین عوارض هستند در درمانهای نزدیک به نواحی گوارشی، مشکلاتی نظیر تهوع، استفراغ و اسهال ممکن است پیش بیاید .

در درمانهای سر و گردن، از عوارض شایع خشکی و ایجاد زخم در مخاط دهان و گلو می باشد . ریزش موقتی موها فقط در ناحیه درمان بوجود می آید .