شاه میگو «خرچنگ دراز » آب شیرین

    ارزش غذایی جانوران آبزی باعث افزایش مصرف آنها شده است كه در این میان شاه میگوی آب شیرین "خرچنگ دراز آب شیرین" جایگاه ویژه ای داشته و به دلیل داشتن خصوصیاتی از جمله رژیم غذایی ارزان، توانایی حمل زنده به بازار، ارزش اقتصادی بالا و بازارپسندی مناسب در دنیا از اهمیت اقتصادی و تجاری خاصی برخوردار است. به طوری كه در بسیاری از كشورها همچون ایران بدون این كه این گونه در داخل مصرفی داشته باشد، به صورت انبوه تولید شده و صادر می گردد. متاسفانه در ایران شاه میگو به ندرت مصرف می شود و گرچه حلال است بسیاری از مردم تمایل به خوردن آن ندارند، ولی در اروپا به عنوان غذا سابقه دیرینه دارد و در زمان های قدیم به عنوان غذای گروه اشراف به شمار می رفت. البته تغذیه از شاه میگو از قرن سوم به صورت یك برنامه غذایی در بین مردم عادی جا باز كرده است. حوضه پراكنش این آبزی ارزشمند در آب های شمالی كشور به خصوص تالاب انزلی و رودخانه ارس می باشد و تا قبل از سال 1365 صید این آبزی غیرمرسوم و به دلیل عدم وجود تشكیلات برای بهره برداری و صادرات، صید آن انجام نمی گرفت، اما بهره برداری از این گونه در تالاب انزلی از سال 65 توسط یك شركت متعلق به تركیه صورت گرفت.
    سال گذشته در دریاچه ارس حدود 240 تن شاه میگوی آب شیرین توسط یك شركت ایرانی صید شد كه كیلویی 13 دلار صادر شد. در حال حاضر بزرگترین تولیدكننده و صادركننده این خرچنگ كشورهای تركیه و ایران هستند.
    هر چند صید این گونه از زیستگاه های طبیعی و صادرات آن به صورت زنده مرسوم ترین شیوه عرضه این آبزی می باشد، ولی با توجه به محدودیت طبیعی و ارزش اقتصادی بالای آن كشورهای زیادی اقدام به تكثیر و پرورش این گونه نموده اند.
   
    خرچنگ دراز " شاه میگو" آب شیرین:
    سه خانواده شاه میگوی آب شیرین در دنیا وجود دارد كه خانواده Astacidae بومی منطقه آسیای غربی است و گونه Astacus Leptodactylus در ایران وجود دارد. رنگ بدن قهوه ای تیره متمایل به سبز یا طیف هایی از این رنگ ها است كه گاهی لكه های تیره دارد. تنوع رنگی آن ارتباط با رنگ مواد زمینه محیط زندگی آن دارد.
    جفت اول پاهای سینه ای تبدیل به چنگك شده كه باریك است و انبركی باریك و نوك تیز دارد كه حداكثر طول آن به 15 سانتی متر می رسد.
   
    شرایط زیستی
    شاه میگوی آب شیرین در آب های شیرین و لب شور زندگی نموده و بهترین تغییرات میزان شوری برای این گونه 14 – 4 گرم در لیتر می باشد. افراد جوان به شوری كمتر از 4 گرم در لیتر حساسند ولی تغییرات شوری بر میزان بقا و رشد بزرگترها تاثیری ندارد. با افزایش دما به سمت 32 درجه بر میزان متابولیسم و در نتیجه میزان مصرف غذا افزوده می شود به طوری كه در دمای 32 درجه میزان جذب پروتئین 7 تا 10 برابر و میزان جذب كربوهیدرات 15 تا 26 برابر خواهد شد، در كل كارایی جذب مواد غذایی با افزایش دما 5 برابر می شود ولی بهترین دمای پرورش شاه میگو 20 تا 25 درجه است كه در این دما بیشترین میزان رشد وجود دارد و در دمای بالاتر از 25 درجه چون میزان متابولیسم و سوخت و ساز پایه افزایش شدیدی می یابد، غذای مصرفی صرف این سوخت و ساز شده و رشد كمتر می شود.
   
    پرورش شاه میگوی آب شیرین:
     در ایران نخستین بار پرورش این گونه در استخرهای خاكی با غذاهای دستی، با هدف ایجاد اشتغال زایی، ارزآوری و افزایش تولید آبزیان، به مدت شش ماه در منطقه گیلان انجام گردید. پرورش در 4 استخر 400 مترمربعی با تراكم های 20 و 30 قطعه در هر متربع انجام گرفت. نوزادان پس از جدا شدن از مولدین به مدت 25 روز در سالن تكثیر تغذیه شدند و وقتی به مرحله سوم جوانی «لارو یا مینیاتور» رسیدند، در فصل پاییز به استخرهای پرورش منتقل گردیدند.
    در زمان رهاسازی میانگین طول نوزادان 14 میلی متر و میانگین وزن آنها 100 میلی گرم بود. استخرهای پرورش 10 روز قبل از رهاسازی لاروها با استفاده از كود حیوانی «آلی» بارور شده بودند.
     طول دوره پرورش 6 ماه بود. در طول این مدت هر 45 روز یك بار زیست سنجی می شد و ثبت می گردید. و چون در این استخرها ضایعات كشتارگاهی و آلودگی آب وجود داشت هر ماه 50 درصد از آب استخرها تخلیه می شد.
    خرچنگ ها در دمای 15 درجه سانتی گراد شروع به تغذیه نمودند و هر گاه دما به 30 درجه سانتی گراد می رسید موقتا تغذیه را قطع و با نزول درجه حرارت مجددا شروع می كردند. گیاهان آبزی موجود در كف و دیواره استخر نه تنها مورد تغذیه شاه میگوها قرار می گرفتند بلكه پناهگاه خوبی برای آنها بود. وزن متوسط شاه میگوها و نرخ بازماندگی در پایان دوره پرورش در استخر با تراكم 20 قطعه در هر مترمربع، 4/16 گرم، طول آنها 8 سانتی متر و نرخ بازماندگی 7/87 درصد بود.
   
    تغذیه:
    همه چیزخوار بوده و تنوع تغذیه ای زیادی دارد كه باعث انعطاف پذیری این گونه در برابر شرایط محیطی مختلف می شود. در استخرهای پرورشی تا رسیدن به مرحله بازاری می توان از غذاهای مختلف استفاده نمود. لارو شیرونومیده، غذای دستی قزل آلا و سیب ‍زمینی پخته به صورت 5 روز در هفته و با نسبت 1 تا 4 درصد وزن بدن در دوره نوزادی و 3/0 تا 1 درصد در دوران انتهایی رشد پیشنهاد می شود. برای كاهش هزینه می توان از ضایعات كشتارگاه ها استفاده كرد تا پروتئین جانوری جیره تامین گردد. برای حصول حداكثر رشد بهترین میزان پروتئین جیره 40 درصد، چربی 10 تا 13 درصد و كربوهیدرات 20 درصد برآورد گردیده است و بهترین زمان غذادهی قبل از غروب آفتاب می باشد. البته در روش گسترده پرورش در استخرهای خاكی با كوددهی منظم استخر، می توان تولیدات طبیعی از جمله لاروشیرونومیده، جلبك و دافنی را افزایش داد. وجود تولیدات طبیعی در محل پرورش بسیار مهم است زیرا جانوران و گیاهان تولیدشده در استخر به بهترین شكل احتیاجات غذایی شاه میگو را برطرف می كنند.
   
    مشكلات پرورشی
    یكی از مهمترین عناصری كه در پرورش شاه میگو «خرچنگ» اهمیت دارد كلسیم است كه اپتیممم میزان آن در آب 20 تا 100 میلی گرم در لیتر می باشد. شاه میگو بعد از پوست اندازی برای ساخت پوسته جدید خود نیاز به كلسیم دارد و در صورت كمبود كلسیم در آب و جیره غذایی موجود، برای رفع نیاز خود به همجنس خواری روی می آورد. در حملاتی كه خرچنگ ها به یكدیگر می كنند اگر كشته نشوند معمولا باعث نقص عضو یكدیگر می شوند و چون مقدار زیادی از گوشت آنها در چنگال ها است، نقص عضو باعث كاهش بازارپسندی و ارزش اقتصادی آنها می گردد.
    از دیگر مشكلات پرورش گسترده «با سیستم باز، وجود شكارچی ها به خصوص پرندگان، ماهی ها و كاهش سطح اكسیژن می باشد. كاهش سطح اكسیژن استخر معمولا به علت تجزیه مواد آلی كف استخر می باشد كه این مشكل را می توان با ایجاد چرخش در آب و با نصب هواده های پارویی اصلاح نمود.
   
    اهداف پرورش:
    *ایجاد اشتغال كارآمد برای فارغ التحصیلان مرتبط با شیلات و همین طور اشتغال جنبی ناشی از آن
    *استفاده بهینه از منابع بكر طبیعی جهت اشتغال در مناطقی كه كاربری كشاورزی، صنعتی یا مسكونی ندارند.
    *كمك به اقتصاد كشور و ایجاد درآمدهای ارزی از طریق صادرات تولیدات این حرفه و همچنین افزایش درآمد صنعت آبزی پروری در كشور.