پرسش و پاسخ در قلمرو ادیان

پرسش :

آيا سوزاندن زن در كنار جنازه همسرش از احكام واجب آيين هندو است.

پاسخ :

واژه هندوئيزم اشاره به سنت ديني پيچيده اي دارد كه از چند هزار سال قبل در شبه قارة هند آغاز شده و اكنون به صورت اعتقادات و مناسك به غايت متنوع بيش از 650 ميليون نفر در آمده است.[1] به عبارت ديگر دين هندو عبارت است از مجموعه اعتقادات و سازمانهاي بي شمار و در هم آميخته كه از زمان پيدايش آثار و كتب مقدس وداها به ظهور رسيده و تا كنون ادامه دارد.[2] در اين دين آيينهاي عملي متعددي براي پيروان در نظر گرفته شده است، امّا چگونگي انجام آنها در هر منطقه و ناحيه با مناطق و نواحي ديگر تفاوت دارد. از جملة اين آيينها، آيين مرده سوزان است كه تا بيش از يك قرن قبل در برخي نقاط هندوستان زن شوهر مرده مي بايست خود را در ميان تودة آتش مرده سوزي شوهرش مي انداخت و قرباني مي كرد، امّا اين قانون كه هميشه يك استثنا بوده نه يك رويه بيش از يك قرن است كه از نظر قانوني ممنوع گرديده است.[3]
با اين وجود همانطور كه گفته شد قبل از آنكه اين كار توسط دولت رسماً ممنوع شود در تعداد اندكي از مناطق اين كار صورت مي گرفته و زن بيچاره مي بايست به همراه جنازة شوهرش مي سوخت. امّا اينكه چرا آنها چنين كار وحشتناكي را مرتكب مي شده اند مي توان موضوع را از دو منظر بررسي كرد و به نتايجي رسيد.
اول. نوع جهان بيني دين هندو
با توجه به نوع جهان بيني مطرح شده در دين هندو پيروان آن «به دنبال آن هستند كه در تجسم و حلول بعدي، زندگي بهتري داشته باشند و حتي بعضي از زوجهاي خوشبخت دعا مي كنند كه در زندگي بعدي نيز زن و شوهر باشند.»[4] فلذا بخاطر اينكه زودتر به شوي خود ملحق شوند خود را به همراه جنازة همسرشان مي سوزاندند.
دوم. نوع ديدگاه هندوها نسبت به مرگ
در آيين هندو با مرگ شخص «آلودگي گسترده اي آزاد مي شود و خود به خود برخي از بستگان متوفي را در بر مي گيرد»[5] يا به عبارت ديگر در آيين هندو خانوادة متوفي «تا مدت معيني ناپاك به شمار مي روند و بايد رفت و آمدشان را با ديگران محدود كنند»[6]
با توجه به اين عقايد زن را كه نزديكترين شخص به شوهرش مي دانستند فلذا در برگيرندة بيشترين آلودگي بعد از ميت بر مي شمردند و در نتيجه براي رفع آلودگي آن زن را بهمراه جنازة شوهرش مي سوزاندند.
سوم. خرافات
در سنت هندو ... زني كه شوهر و فرزندان سالمي دارد، شايسته و پاكدامن به شمار مي رود، امّا زني كه بيوه شده، بدشگون تلقي مي گردد.[7] فلذا با سوزاندن آن زن در صدد رفع و دفع اين بدشگوني از قبيله و فاميل بر مي آمدند.
چهارم. نگاه خاص آنها به ازدواج و وظايف زن
هندوها، ازدواج را در زندگي زن به آن اندازه مهم تلقي مي كنند كه ديگر قابل تجديد نمي دانند.[8] از طرفي معتقدند كه زن همواره بايد مطيع و مانند كنيزي شوي خود را خدمت كند و بعد از مرگ شوي خود ديگر نبايد ازدواج مجدد كنند.[9] از اين رو براي آنكه وفاداري خودش را به همسرش ابراز دارد و حتي در دوران مرگ هم مطيع و در خدمت شوهرش باشد مي بايست خود را در آتش به همراه جنازة شويش مي سوزاند.
نتيجه آنكه سوزاندن زن در كنار جنازة همسرش نه تنها از احكام واجب آئين هندو نبوده است، بلكه تا قبل از يك قرن و نيم قبل هم قبايلي كه اين كار را انجام مي داده اند، اندك بوده اند، امّا از آن به بعد يعني از حدود يك قرن و نيم قبل تا به حال رسماً از طرف دولت اين كار ممنوع شده است و نيز همانطور كه ابتدا گفته شد به زنان بيوه اجازه داده شده است تا ازدواج مجدد انجام دهند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. دين هندو، سيمن و يتمن، علي موحديان عطار.
2. آشنايي با تاريخ اديان، غلامعلي آريا.
[1] . سيمن و يتمن، آيين هندو، ترجمه علي موحديان عطار، قم، مركز مطالعات و تحقيقات اديان و مذاهب، 1382ش، ص86.
[2] . جان بي ناس، تاريخ جامع اديان، ترجمه علي اصغر حكمت، تهران، انتشارات علمي و فرهنگي، 1377ش، ص130.
[3] . آيين هندو، همان، ص86.
[4] . گواهي، عبدالرحيم، جهان مذهبي، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، چاپ دوم، 1378ش، ص297.
[5] . آيين هندو، همان، ص74.
[6] . سي بل شاتوك، دين هندو، ترجمه حسن افشار، تهران، نشر مركز، 1381ش، ص110.
[7] . همان. ص104.
[8] . آيين هندو، همان، ص86.
[9] . تاريخ جامع اديان، همان، ص256.