پرسش و پاسخ در قلمرو ادیان

پرسش :

آيا آئين شينتو داراي فرقه هاي متعددي مي باشد؟ رهبري و مركزيت اين آيين در كجاست؟

پاسخ :

پس از تصويب و تاسيس قانون اساسي ژاپن در مورخ 1889 م كه بر طبق آن آزادي عقيده مذهبي به تمام افراد مملكت عطاء گرديد، آئين شينتو به صورت هاي مختلف متشكل شده و مانند ساير مذاهب جهان چون بودايي و مسيحي و غيره به شعب و فرقه هايي چند، منشعب شد، قبل از جنگ دوم جهاني دفتر ملي مذهب ژاپن سيزده فرقه آنها را احصاء كرده است كه هر كدام استقلال خاصي دارد و به هزينة معتقدين و مؤمنين خاص خود اداره مي شود و هر كدام صاحب نام و نشاني جداگانه است.
بعد از جنگ دوم جهاني كه حكومت بكلي از مذهب جدا شد بر عدد اين فرقه ها و احزاب ديني افزوده گشت كه هر يك داراي عقايد و رسوم جداگانه مي باشند. با اين وجود همه در چار چوبة دين شينتو قرار دارند. اين فرقه ها در اثر نفوذ مبادي و اصول كلامي ساير مذاهب يا با اقتباس از مباني علمي و رواني مدرن به وجود آمده اند و هر كدام به نوبت خود جوابگوي احتياجات نظري مردم اند و مدعي هدايت به سوي حقيقت نهايي و آسايش و آرامش روحي سالك مي باشند.
فرقه هاي اوليه در دين شينتو:[1]
دين شينتو قبل از هر چيز به دو فرقه تقسيم مي شود:
1. شينتوي معابد رسمي يا دولتي:
2. شنتوي قبيله اي يا مذهبي:
تا پايان جنگ جهاني اول شينتوي معابد رسمي، آيين حكومت ژاپن بود. محور اصلي اين فرقه، حكومت الهي امپراتوران است و بنا به اعتقاد آنان امپراتور (ميكادوتينو) جانشين الهه بزرگ «اما تراسو» است و بر هر ژاپني واجب است كه در برابر اراده مقدس او سر فرود آورد. قصر امپراطور جاي مقدسي است و آرامگاه امپراطور متوفي به زيارتگاهي مبدل مي شد. لكن اين نوع از آيين شين تو بعد از جنگ جهاني دوم مملغي شد.
نفي قطعي شينتو به مثابه يك كيش رسمي حكومت در ماده 20 قانون اساسي ژاپن كه در سوم نوامبر 1946 انتشار يافت و به اين شكل آمده است: «آزادي دين براي همه تضمين مي شود، هيچ سازمان ديني، نه از دولت امتيازاتي مي گيرد و نه هيچ گونه اقتدار سياسي اِعمال مي كند. هيچ شخصي به شركت در اقدام ديني، مراسم، آداب يا كاري مجبور نخواهد شد. دولت و ارگانهايش از آموزش ديني يا از هر فعاليت ديني ديگر خودداري خواهند كرد.»
معابد شينتوي قبيله اي يا مذهبي و رهبري و مركزيت آن:
بعد از توقف فعاليت معابد رسمي در سال 1946 «انجمن معابد شينتويي» تاسيس گرديد. از تمام معابد شينتويي دعوت به عمل آمد كه در اين انجمن شركت نمايند كه بيش از 8000 اين دعوت را پذيرفتند، اين انجمن را مجمع مشاوريني كه از سازمان هاي منطقه اي شينتويي تشكيل يافته، اداره مي كند. ايشان از بين خود يك نفر را به مقام دبير كل اداري مجمع انتخاب مي كنند كه مسئول تمام تصميم گيري هاي مهم است. در سطح محلي، معابد را عابدان محل و كميته اي از اهالي محل كه در آن معبد عبادت مي كنند،‌ اداره مي كنند. مركز انجمن معابد شينتويي در توكيو مي باشد.
دانشگاه كوكوگائين كه تنها دانشگاه شينتويي در سرتاسر ژاپن مي باشد با انجمن معابد شينتويي همكاري مي كند. امروزه صدها گروه و فرقه ديني در ژاپن وجود دارد. در حالي كه هر گونه فهرست بندي و اشاره به تمام اين فرقه هاي جديد غير ممكن به نظر مي رسد، در يك تقسيم بندي كلّي مي توان آنها را در سه گروه متمايز تفكيك كرد:
1. فرقه هايي كه تحت تاثير دين شينتويي مي باشند.
2. فرقه هايي كه از بودا تأثير گرفته اند.
3. فرقه هايي كه تحت تأثير تركيبي از دين شينتو و بودا و مسيحيت قرار گرفته اند.
نحوه پيدايش فرقه هاي جديد در آئين شينتو:
معمولاً بنيانگذار هر فرقه جديد كسي است كه در يك مكاشفه و يا الهام دروني يكي از خدايان يا الهه ها را مي بيند كه ظاهر شده و به وي اعتقاد جديدي را عرضه داشته و مأموريت مي دهد كه آن را در بين مردم تبليغ و منتشر كند. رهبران بعضي از اين فرقه هاي جديد از زنان مي باشند.
يكي از بزرگترين اديان جديد ژاپني دين «تنري كيو» است كه به معناي «فرقه مرد آسماني» مي باشد. اين دين از زمرة ادياني است كه به شدت تحت تاثير دين شينتويي بوده و در واقع يكي از شاخه ها يا فرقه هاي آن دين به حساب مي آيد. بنيانگذار اين فرقه خانم «ميكي ناكاياما» مي باشد كه از دنيا رفته است.
از لحاظ تعليمات نظري، «تنري كيو» مي گويد كه خداوند همچون والديني است كه زندگي پر از خوشي و شادي را به پيروان خويش وعده داده است. اين زندگي سراسر لذت را بايد در همين دنيا به تجربه درآورد و نه در بهشتي كه در حيات اخروي ميسور خواهد بود.
تنها راه نجات و رستگاري انسانها در رشد و تعالي فكر است. بايد آنقدر فكر و ذهن را تكامل بخشيد كه به ذهن خداوند نزديك شد. بدين ترتيب طبق نظر مكتب تنري كيو، رستگاري ريشه در فرآيندهاي ذهني ما دارد و از طريق رشد و تكامل آگاهي ذهني و فكري فرد به دست مي آيد. ادّعا مي شود اين رستگاري كه از ناحية تكامل ذهني حاصل مي شود داراي دو جنبه است: از يك طرف روحاني است، زيرا كه از هر امر دنيوي «غير روحاني» متعالي تر است و از طرف ديگر، امري دنيوي و مرتبط با جهان محسوس است، زيرا كه يك حالت خوش و سعادت طبيعي در همين جهان مادي است. در تعاليم اين فرقه كه هر روز به جا آورده مي شود، نوعي نجات و رستگاري وعده داده شده است.
از فرقه هاي ديگر آيين شينتو كه جديدا به وجود آمده است، فرقه «پي ال كيودان» يا «انجمن آزادي كامل» كه بر مفهوم هنر به عنوان بيان ذات آدمي تأكيد مي ورزد مي باشد. نزد پيروان اين فرقه، هدف از حيات انسان ها خلق آثار هنري است و سرگرم بودن به اين بيان خلاق به معناي برخورداري از يك حيات سعادتمند است. اعتقاد اهل اين فرقه آن است كه صلح جهاني تنها هنگامي حاصل مي شود كه تا آن حدّ از مردم در زندگي شخصي خويش هنرمند شده باشند كه مفاسد و شرارت هايي از قبيل تنّفر و نزاع بكلي از ميان برخيزد.
مجموعه اي از اديان جديد به نام گروه «او موتو» نيز به وجود آمده اند كه امروزه رهبران اين گروه در جهت فراهم آوردن يك صلح جهاني تلاش مي كنند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. جان ژاپني (بنيادهاي فلسفه و فرهنگ ژاپني) ترجمه ع. پاشايي.
2. آشنايي با تاريخ اديان، دكتر غلامعلي آريا.
3. خلاصه اديان، دكتر محمد جواد مشكور.
[1] . كوجيكي، كتاب مقدس آيين شينتو، ترجمه دكتر احسان مقدس، انتشارات بهجت، 1380 هـ ، ش، ص 17.