محدوده ي حجاب
شنبه 9 بهمن 1389 2:48 PM
پاسخ به برخي شبهات تفكيك «عفاف» از «حجاب»! حضور زن در اجتماع پي نوشتها: 1-نور، آيه 31.
منبع: ماهنامه ي پيام زن
با توجه به اينكه علماي شيعه، حجاب را از ضروريات دين اسلام مي دانند و همه اديان و مذاهب به نحوي آن را پذيرفته اند، بايد ديد در دين اسلام حدود و ثغور آن چيست؟ در احكام فقهي بيان شده است كه وجوب حجاب از حين بلوغ است و قبل از آن براي تربيت و عادت كردن كودك است. از وقتي كه يك خانم مسلمان به سن بلوغ شرعي رسيده است، با يك زن كامل از جهت احكام حجاب در اسلام، هيچ تفاوتي ندارد. در فقه بيان شده است كه چنين خانمي بايد تمام بدنش پوشيده باشد. اگر صورت خانم ها زينت يافته باشد، فتواي تمام فقها است كه بايد پوشيده باشد و اگر از سن اميد به جاذبه هاي جنسي گذشته باشد، مصل پيرزنان در آنجا بر حسب ادله شرعي مسامحاتي را نقل كرده اند كه حتي بيرون بودن مقداري از مو هم اشكالي ندارد. بنابراين، مكلفين مي توانند صورت و دست ها را با توجه به حدود آن نپوشانند. در مقابل، مردان - بنا به تعبير قرآن - موظف به پوشش چشم هستند، «وقل للمؤمنين يغضوا من ابصارهم»(1) ولي در حد مكالمه و شناسايي عرفي طرف مقابل، مثل معامله، نظر كردن اگر كه با لذت همراه نباشد، اشكالي ندارد. الگوي حجاب بعد از نزول آيات آن، پيامبر (ص) و خاندان او بوده اند؛ چنانكه در قرآن مي فرمايد: «قل لازواجك و بناتك و نساء المؤمنين يدنين عليهن من...»(2) با توجه به اينكه اول زنان پيامبر مأمور به اين امر شدند، اين الگو از پيامبر و خاندان او گرفته شده است.
بنابراين بعد از آن كه خداوند پوشش زينت ها را مورد تأكيد قرار مي دهد لزوم حجاب اسلامي كه از اركان عملي و ضروريات شريعت اسلام به شمار مي رود را مورد توجه قرار مي دهد و مي فرمايد:
«و ليضربن بخمرهن علي جيوبهن؛(3) زنان بايد با سرانداز خود گردن و سينه ي خويش را بپوشانند.» اين بخش از آيه نه تنها وجوب حجاب را بيان مي كند كه حدود آن را نيز معين مي سازد.
«خمر» جمع خمار است و در لغت آمده است:
«الخمار ثبوب تغطي به المرأه رأسها؛(4)
خمار لباسي است كه زن سر خود را با آن مي پوشاند.»
ابن عباس در تفسير اين بخش از آيه شريفه مي گويد:
«تغطي شعرها و صدرها و ترائبها و سوالفها؛(5) زن موي سر و سينه و دور گردن و زير گلوي خود را بپوشاند.»
آنچه مي تواند به اين فرمان الهي جامه عمل بپوشاند مقنعه يا روسري بلندي است كه علوه بر پوشش كامل سر بر روي گردن و سينه افتد. و از اينجا معلوم مي شود، روسري هاي كوتاهي كه گلوي زنان را به ويژه هنگام چرخش سر به طرف راست يا چپ پوشش نمي دهد وظيفه ديني آنا را در برابر دستور پروردگار محقق نمي سازد چه اينكه گره زدن روسري، زنان را در بسياري از موارد از پوشش كامل گلو و گردن كه دستور صريح قرآن است باز مي دارد. اما مقنعه به گونه اي است كه گلو و گردن را پوشانده و پايين آن برآمدگي هاي اندام را مي پوشاند و زير چانه كه از وجوب پوشش مستثنا نشده است را به طور كامل پوشش مي دهد و احتياط واجبي را كه فقها بيان كرده اند كه بايد كمي از اطراف صورت نيز پوشيده شود تا يقين به انجام دستور خداوند شده باشد. عملي مي سازد. از همين رو مقنعه ي ساده از لباس هاي متين و دوست داشتني زنان عفيفي است كه كمترين تحريك نامحرم را شرم خود مي دانند.
نكته ي ديگري كه از اين آيه شريفه استفاده مي شود آن است كه پوشاندن چهره و دست، واجب نيست.
عايشه مي گويد: وقتي خواهرش اسماء، با لباس نازك نزد رسول خدا (ص) آمد حضرت از او روگرداند و فرمود: اي اسماء وقتي زن به بلوغ مي رسد نبايد چيزي از بدن او آشكار گردد مگر اين و اين و اشاره به دو كف دست و صورتش كرد.(6)
در ضمن از اين حديث استفاده مي شود كه مرد كمترين محرميتي با خواهر خانم خود، ندارد.
نتيجه اينكه زنان و دختران مكلف بايد موي سر و بدن خود را به استثناي صورت و دو كف دست با لباسي كه جلب توجه نكند از نامحرم بالغ و پسر بچه نابالغ مميز بپوشانند.(7) و بچه مميز كسي است كه مسائل جنسي را كه بزرگ ها مي فهمند درك كند.
البته طبق نص صريح قرآن محارم از اين قانون مستثنا هستند و زن مي تواند در مقابل آنها حجاب خود را رعايت ننمايد. البته اگر آرايش و برهنگي زن سبب تحريك هر يك از محارم شود يا با ديد شهوت به او نگاه كنند بايد خود را بپوشاند. فجايع فراوان خانوادگي عبرتي است كه زنان و دختران از پرده دري در برابر محارم به ويژه جوانان مجرد بپرهيزند و سزاوار است زن در برابر محارم خود به استثناي شوهر، تقوا و متانت جنسي را حفظ نمايد.
در خصوص اندازه ي وابستگي پوشش با عفاف، استاد مطهري مي نويسد:
«حيا و عفاف از ويژگي هاي دروني انساني است و حجاب به شكل و قالب و نوع و چگونگي پوشش بر مي گردد. تفاوت باطن و ظاهر يا روح و جسد و يا گوهر و صدف را مي توان به عنوان تمثيل در اين زمينه بكار برد. به گمان ما اينها دو حقيقت هستند و ميزان وابستگي اين دو، نياز به تأمل دارد».(8)
استاد حجاب و پوشش را نشانه ي عفاف مي داند:
1.ايشان در تحليل آيه ي 59 سوره ي احزاب، كه خداوند به پيامبر دستور مي دهد كه به همسر و دختران و زنان مؤمن فرمان دهيد جلباب (پارچه اي كه تمام بدن را بپوشاند) به خود گيرند، مي نويسد:
«بنابراين در اين فراز قاعده اي كلي بيان شده كه زن مسلمان چنان رفت و آمد كند كه علايم وقار و عفاف از او هويدا باشد.»(9)
2.«حجاب و پوشش تنها يك تكليف است و نشانه ي يك خصلت انساني يعني عفاف».(10)
3.«حجاب و پوشش نشانگر عفت است.»(11)
4.«قرآن عفت دختران شعيب را در حال چوپاني و آب دادن به گوسفندان در جمع مردان بازگو مي كند. عفت مريم را در معبدي كه همگان چه زن و چه مرد به پرستش مي آيند، مي ستايد.»(12) آيا عفت دختران شعيب و عفت مريم (ع) همان رعايت خويشتن داري و دارا بودن نشانه هاي آن در كردار و گفتار نيست؟
5.«متانت در سلوك ظاهري و در انتخاب پوشش از عفاف دروني خبر مي دهد.»(13)
قانونگذار ضمن توجه به حال و روانشناسي مردان، براي زنان در باب پوشش بدن، قانونگذاري مي كند و با همه جانبه نگري و نگاهي متعالي به زن و مرد، خويشتن داري را براي هر دو توصيه مي كند. حجاب، از مسلمات احكام اسلام است و با توجه به آيات و روايات، جدايي حجاب و عفاف، قابل تصور نيست.
از سوي ديگر با عفاف و خويشتن داري مي توان از هرز رفتن استعدادها، توان ها و امكانات جلوگيري نمود و به بالندگي هنجارها و ارزش ها ياري نمود:
«از نظر اسلام محدوديت كاميابي جنسي به محيط خانوادگي و همسران مشروع از جنبه رواني به بهداشت رواني اجتماع كمك مي كند.»(14)
پايبند نبودن به حجاب، آرامش خانواده و جامعه را بر هم زده و به التهاب دامن زند:
«فلسفه ي پوشش و منع كاميابي جنسي از غير همسر مشروع از نظر اجتماع خانوادگي اين است كه همسر قانوني شخص از لحاظ رواني عامل خوشبخت كردن او به شمار مي رود؛ در حالي كه در سيستم آزادي كاميابي، همسر قانوني از لحاظ رواني يك نفر رقيب و مزاحم و زندانبان به شمار مي رود. و در نتيجه كانون خانوادگي بر اساس دشمني و نفرت پايه
گذاري مي شود.»(15)
اصولا، در نظام سرمايه داري جديد، زنان به دو دليل اساسي بايد در بيرون از خانواده ي اشتغال يابند: نخست، حفظ ماهيت مصرف كنندگي خانواده ي هسته اي است . اگر جنبه ي خود كفايي خانواده ها بر جنبه مصرف كنندگي شان برتري داشته باشد - چنان كه در خانواده هاي گسترده اين گونه است - نظام سرمايه داري با كاهش بازار مصرفي مواجه خواهد شد. پس اگر زنان خانه دار به جاي كار در بيرون خانه، اشتغال در درون منزل را برگزينند، باعث نگراني نظام سرمايه داري خواهد شد. دليل ديگر آن است كه اشتغال زنان ارزان تر و بي دردسرتر است؛ زيرا بسياري از آنان براي باقي ماندن در كار حاضر به قبول دستمزدهاي پايين تر مي شوند. اين موقعيت، حربه اي مناسب براي درهم شكستن اعتراض هاي كارگري مردان، به دست سرمايه داران داده است.
2-احزاب،آيه 59.
3-نور، آيه 31.
4-مصباح المنير.
5-مجمع البيان، ج 7، ذيل آيه.
6-سنن ابي داود، ج 4، ص 64.
7-عروه الوثقي، ج 1، فصل في الستر و الساتر.
8-شهيد مطهري، مسئله حجاب، ص 57-52.
9-همان.
10-همان.
11-همان.
12-همان.
13-همان.
14-همان، ص 83.
15-همان، ص 89.
عالم محضر خداست درمحضر خدا گناه نکنید حضرت امام (ره)
