سرگذشت همدان5
یک شنبه 24 آبان 1388 10:06 PM
در
سده هاي نخستين هجري گروهاي متعددي از طوايف عرب رياست و حاكميت همدان را
از سوي خليفه هاي بغداد در دست داشتند از آن جمله طايفه ( بنوسلمه ) از
معروفترين آنان است . گروهي از علويان حسني كه در طول سده هاي اول و دوم
به كنار ه هاي درياي مازندان كوچيده و علويان را در ايران پايه گذاري
نمودند صاحب قدرت شدند. در طول قرن سوم گروهي از سادات علوي حسني از
طبرستان به همدان آمدند كه در ميان آنان ( اطروش) صاحب اقتدار گرديد .
نوادگان او مدت سه قرن رئسي شهر همدان را با نام علويان همدان به عهده
داشتند . در طول قرن سوم همدان در زير و بم هاي سياسي و گروههاي قدرت طلب
دست خوش آماج بود. در سال 319 ه ق ( مرد آويج زياري ) از خاندان ( آل بويه
) به بهانه انتقام كشته شدن خواهر زادهاش بدست مردم همدان به شهر همدان
لشكر كشيد ، قتل و غارت و كشتار بي رحمانه اي- براه ا نداخت . در زلزله
سال 345 ه ق شهر به تلي از خاك و ويرانه بدل شد و مدتي طول كشيد تا دوباره
بازسازي گردد. بروزفرقه هاي متعصب مذهبي در طول سالهاي 350 تا 370 ه ق نا
امني و خونريزيهاي بسياري در شهر پيدا شد . در طول سده هاي چهارم و پنجم
همدان مركز برخوردهاي شديد قدرت طلبان محلي چون ( آل زيار ) ( ديلميان )
همچنين فرمانروايان محلي ( حسنويه ، كاكويه بود در دوره آرامش منطقه
دستخوش آ شوبها گرديد . در سد پنجم بويژه در زمان ( شمس الدوله ديلمي) كه
ابن سينا وزارت او را بدست داشت همدان چند گاهي روي آرامش و آسايش را ديد.
با بروز قدرتهاي تركان غز و قراختائي و بدنبال آن به خون و آتش كشيده شدن
ايران همدان نيز در اين مشكلات قرار گرفت تاجائي كه تركان سلجوقي در منطقه
غربي ( عراق عجم ) قدرت و نفوذي پيدا كردند . همدان سالهاي مقر حكومتي
سلاجقه غرب ايران بود آثاري از اين دوره در همدان و نهاوند باقي است .
يورشهاي بي رحمانه مغولان بدنبال تركان از سال 618 تا 627 ه ق به همدان
سبب بسياري ويراني و آشفتگي گرديد. مغولان كه از مقاومت تقريبا" 10 ساله
همدان به تنگ آمده بودند . پس از دستيابي به شهر آنچنان قتل و ويراني در
شهر به راه اندا ختند كه تا سالها شهري به نام همدان وجود نداشت . تا
اينكه افراد متواري و سرگردان در روستاها مجددا" به شهر آشوب زده برگشتند
و شهري ديگر ساخته و همدان بازسازي شد . در دوره ايلخانان گروهي از مغولان
تاز مسلمان شده ، همدان تا حدي روي آرامش و آباداني را ديد و قدرت و
موقعيت گذشته را بازيافت . مركز قدرت فرمانروايان محلي ايلخاني گرديد تا
جائي كه در سال 695 ه ق يكي از شاهان محلي ايلخاني در همدان به تقليد از
حكومتهاي پيشين ايراني طي مراسمي تاجگذاري كرد. با يورشهاي امير تيمور لنگ
مجددا" قحطي و بيماري در شهر چهره نشان داد. ويراني جنگهاي تيمور مدتي در
شهر باقي بود تا در دوره صفويه بدنبال آرامشي نسبي در ايران ، همدان نيز
بي بهره نماند و موقعيت گذشته خود را بازيافت . قبلا" اشاره شد همدان بعلت
واقع بودن بر سر راههاي شمالي، شرقي و حتي جنوبي فلات ايران به بغداد ،
هميشه پر جنب و جوش بود، روفت و آمد كاروانهاي حامل كالاهاي تجارتي و
موقعيت خوب منطقه براي كشاورزي و دامداري شهر همدان پش از هر ويراني و قتل
و غارت به سرعت رو به آبادي و نوسازي مي گذاشت ، ديديم همدان هميشه سپر
بلاي متجاوزين به ايران از شمال غربي و غرب بوده ا ست . همين مسئله يكبار
ديگر در اواخر دوره صفويه تكرار شد . نيروهاي عثماني با استفاده از ضعف
دولت صفوفي از شمال غربي و غرب در سال 1136 ه ق به اطراف همدان رسيدند.
همدان در اين جنگ مقاومت بسياري نمود تا جائي كه ( احمد شاه) والي متجاوز
عثماني مدت زيادي پشت حصارهاي شهر بود كه در اثر بي لياقتي آخرين بازمانده
صفوفي طبق قرار دادي همدان به عثمانيها واگذار گرديد . در دو جنگ پي در پي
بفرماندهي نادر شاه افشار، عاقبت در جنگ معروف به (( كرگوك ) در سال 1145
ه ق مطابق با 1722 ميلادي والي عثماني از نادر شكست سختي خورد و در نتيجه
همدان به آغوش وطن برگشت . بعد از نادر شاه افشار كريم خان زند حكومت
ايران را بدست گرفت . او اصلا" از خطه همدان بود . زادگاهش دهكده پري يكي
از روستاهاي ملاير بوده است . در سال 1193 ه ق ( علي مرادخان) خواهر زاده
كريم خان والي همدان شد . همو پس از مرگ كريمخان ادعاي استقلال طلبي داشت
. همدان را مركز و پايتخت خود قرار داد . به نام خود سكه ضرب نمود. در
فاصله سالهاي 1205 الي 1211 در چند جنگ از آغاز محمد خان قاجار شكست خورد
با انتقام اين ماجرا يك بار ديگر همدان طعم تلخ قتل و غارت و آتش سوزي را
چشيد . در طول دو جنگ جهاني اول و دوم همدان صدمات زيادي ديد و دچار قحطي
و كمي آذو قه گرديد. در اواخر دوره قاجار و پيدا شدن نهصت مشروطه طلبي
همدان در رديف شهرهاي پيشقدم بود و با بروز بزرگان و روشنفكراني در
مطبوعات چون ( ميرزاده عشقي ) و ( عارف قزويني ) كه در اواخر عمرش در
همدان بود، نقش موثري داشت . نبايد فراموش كرد در طول قرون متمادي همدان
ضمن اين كه پستي و بلنديهاي بسياري را پشت سر گذرانيده هميشه در دامن علم
پرور او علماء ، دانشمندان ، روحا نيون و سياستمداران بزرگي پرورش يافته
اند كه جملگي در تحولات جامعه كشور اثري مثبت داشته اند.
