ميراث فرهنگي

همدان اين شهر كهن و افسانه اي ، با سابقه درخشان و آثار كشف شده حاكي از وجود يك شبكه منظم و پيشرفته آب رساني در شهر حكومتي مادها و پارت ها مي باشد در فواصل بين كانال هاي آب رساني معابري به عرض 5/3 متر وجود داشته و كف اين معابر تماما" با آجرهاي مربع شكل و منظمي مفروش بوده است پيشنه حفاري هاي علمي اين تپه به سال 1913 ميلادي بر مي گردد كه هيئتي فرانسوي از طرف موزه لور پاريس به سرپرستي شارل فوسي . كاوش هايي در تپه هگمتانه انجام داد ولي نتايج اين كاوشها هيچ گاه منتشر نشد .در طي 10 فصل حفاري انجام شده از سال 1362 تا 1378 كه حدود 14000 متر

 

مربع از بقاياي اين شهر مورد كاوش قرار گرفته يكي از كهن ترين دوره هاي تمدن بشري نمايان شده است همچنين يك حصار طولاني به ارتفاع 9 متر و دو برج عظيم و كم نظير در درون آن كشف شده از جمله كاوشهاي علمي سال 1362 تا كنون كه به سرپرستي آقاي دكتر محمود رحيم صراف به انجام رسيده  منجر به شناسايي شهر بزرگي در دل تپه هگمتانه شده است تحقيقات نشان داده كه در فواصل 35 متري بين معابر دو سري واحد هاي ساختماني قرار دارند كه هر كدام شامل يك حياط مركزي ( هال ) است با اتاق ها و انبارهايي به صورت قرينه در گرداگرد آن به شكلي كه هر واحد ساختماني فضايي در حدود 5/17 * 5/17 متر را در بر مي گيرد معابر مذكور با عرض 5/3 متر و

 

پيبندي آجري در بخش وسيعي از تپه گسترش داشته و جهت شمال شرقي و جنوب غربي دارند . همچنين ادامه كاوش ها بخش هايي از حصار عظيم شهر به قطر 9 متر و ارتفاع 8 متر را آشكار ساخته است . اين حصار در فواصل معين داراي برجهاي عظيم بوده كه هگمتانه قديم را در بر مي گرفته است . به طور كلي اين تپه در طول يكصد سال اخير بارها مورد حفاري باستانشناسان داخلي و خارجي قرار گرفته است از جمله ويژگيهاي شهر باستاني هگمتانه معماري و طرح و نقشه منظم اين شهر بوده كه در بين آثار باستاني به دست آمده كم سابقه است ضمنا"  در طول حفاريهاي انجام شده آثار ارزشمند و بي نظيري كشف گرديده كه اغلب متعلق به دوران هخامنشيان و نياكان آنهاست . تعدادي از اشياء كشف شده از اين تپه در موزه ملي ايران باستان و تعدادي ديگر در موزه ها و يا مجموعه هاي خصوصي خارج از كشور نگهداري مي شود

لوح زرين به نام ( آريارمنه)
 اين لوح از زرناب است به ابعاد 12 در 8 سانتيمتر - داراي 10 سطر به خط ميخي است . آريا رمنه جد داريوش اول از شاهان هخامنشي است . بنا به اظهار نظرباستا نشتاسان اين لوح قديمي ترين اثر تاريخي مي باشد ودر موزه ( برلن آلمان ) نگهداري مي شود.

 لوح زرين به نام ( ارشام )
 ابعاد اين لوح 8 در 13 سانتيمتر مي باشد . لوح به خط ميخي واز دوره هخامنشينان مي باشد . اين لوح در اختيار مجموعه شخصي (مارسل ويدال ) امريكائي است.

 لوحهاي طلا ونقره 
 در سال 1407 خورشيدي هنگام پي كني خانه اي در روي تپه هگمتانه دو قطعه لوح يكي طلا و ديگري نقره به اندازه هم پيدا شدند . ابعاد هر لوح 19 در 8/18 سانتيمتر مي باشند خطوط نوشته شده به خط ميخي و هر دو مطلب يكي هست . لوح نقره اي در موزه ( كاخ مرمر ) و ديگري در ( موزه ايران باستان ) تهران نگهداري مي شوند.

 لوح زرين به نام ( داريوش دوم 404 - 424 ق م )
 اين لوح از زرناب به ابعاد 5/20 در 5/18 سانتيمتر مي باشد خطوط نوشته شده 23 سطر به خط ميخي است . اين لوح خارج از كشور بود كه بوسيله موزه ايران باستان خريداري گرديد و جزء گنجينه هاي موزه ايران باستان است.

 لوح زرين به نام ( داريوش دوم 404 - 424 ق م )
 ابعاد اين لوح 2/16 در 13 سانتيمتر است . داراي 29 سطر به خط ميخي است. در سال 1331 خريداري شده ودر حال حاضر در موزه ايران باستان نگهداري مي شود.

 لوح زرين به نام ( اردشير دوم )
 پسر داريوش دوم هخامنشي ابعاد اين لوح 13 در 13 سانتيمتر مي باشد . داراي 20 سطر به خط ميخي در روي زرناب حك گرديده .

نگاهي كوتاه به چند نمونه از اشياء پيدا شده در تپه هگمتانه كه به لوح ها بايد افزده شوند.

 كوزه اي شكسته مانده از دوره خشايار شاه ( پسر داريوش اول )
 اين كوزه از نقره است كه قطر دهانه آن 5/7 سانتيمتر و ارتفاع آن 12 سانيتمتر است . خطوطي ميخي در اين كوزه نقره شده بود كه برخي از كلمات آن باقي است و برخي ديگر روي تكيه هاي شكسته شده و مفقود شده مانده است . اين كوزه دوره هخامنشي كه در خارج از كشور بود خريداري شد و در حال حاضر در موزه ايران باستان تهران است .

بشقاب نقره اي
با قطر دهانه 20 سانتيمتر از دوره هخامنشي . اين بشقاب در سال 1324 از طرف موزه ايران باستان خريداري و به كشور برگشت . در موزه ايران باستان تهران نگهداري مي شود.

 بشقاب يا جام نقره مربوط به دوره اردشير اول ( 465-424 ق م )
با قطر دهانه 7/26 سانتيمتر است اين بشقاب در اختيار موزه (‌مترو پوليتن ) نيورك است . در لبه داخلي بشقاب به خط ميخي يك سطرطولاني نوشته شده است. معني آن اين است : ( اردشير شاه بزرگ. شاه كشور ها پسر خشايار شاه . خشايارشاپسرداريوش شاه هخامنشي ( بود) كه اين جام سيمين را(براي ) كاخ پادشاهي خود درست كرد)

 ظرف طلا
اين ظرف مانند كاسه اي است گود كه رويه بيروني آن داراي برجستگهائي است اين نقوش از لبه ظرف شروع شده ودر وسط برآمدگي تكرار مي شود بين برجستگيهاو لبه بالائي ظرف يك سطرخط ميخي نقره شده نوشته يك جمله است به زبان پارسي باستان بابلي- عيلامي تكرار مي شود و ترجمه فارسي جمله اين است ( داريوش شاه بزرگ) قطر دهانه ظرف 4/18 سانتيمتر و ارتفاع آن 7/10 سانتيمتر مي باشد . اين كاسه طلائي دوره هخامنشي گذشته از ارزش باستانشناسي كه دارد از نظر هنر طلا كاري و ظرافت يكي از كارهاي هنري منحصر به فرد مي تواند باشد. اين ظرف جزء مجموعه ( گورگيان )‌در نيورك مي باشد.

 پايه ستون سنگي مربوط به اردشير دوم 
 اين پايه ستون مربعي است به طول ضلع93 سانتيمتر يك تكيه از سنك مي باشد. بطوريكه مربع زيرين بزرگتر و در روي آن مربع وسط شال ستون بصورت دايره روي مربع وسط قراردارد. در حاشيه فوقاني مربع زيرين اين ته ستون كتيبه اي به خط ميخي كنده شده است. از اين قرار ( ستون سنگي كاخ ( آپادانا اردشير بزرگ ...پسر داريوش شاه هخامنشي ... ) از قرار معلوم اين ته ستون سنگي پيش از سال 1314 در تپه هگمتانه بدست آمد و تا سال 1328 دراخيتار اداره فرهنگ وقت ( آموزش و پرورش ) بود سپس به موزه ايران باستان تحويل داده شد ودر حال حاضر در همان موزه نگهداري مي شود .

ته ستون ديگري به نام اردشير دوم هخامنشي  :
نمونه پايه ستوني كه گفته شد بدون كتيبه درموزه ( هگمتانه ) همدان نگهداري مي شود . اما نمونه ديگري از اين ته ستونها پايه ستوني است از سنگ با 7 سطر كتيبه به خط ميخي مربوط به ارد شير دوم كه از تپه هگمتانه پيدا شد ود رحال حاضر در تملك شخصي است در ( انگلستان ) كتيبه اي كه بر اين ته ستون نوشته شده است از اين قرار مي باشد: ( مي گويد اردشير شاه بزرگ.شاه شاهان.شاه كشورها.شاه اين سرزمين . پسر داريوش شاه (كه) داريوش پسر ارد شير شاه (و)اردشير پسر خشايار شاه (و) خشايار شا پدر داريوش شاه (و) داريوش پسر ويشتاسب هخامنشي( بودند) اين كاخ را به لطف اورمزد وناهيد و مهر مرا از همه بديها حفظ فرمايندو آنچه من ساخته ام از گزند و آسيب محفوظ دارند.

آنچه معرفي شد از يافته هاي باستانشناسان در تپه هگمتانه بود تعداد بسيار معدودي از كل اشياء يافته شده مي باشند . آنچه گفته شد تنها لوح و اشيائي بودند كه برروي آنها كتيبه اي نگا شته شده بود و ساير اشيا كه تعداد آنها ده ها نمونه مي باشند اشيائي هستند بدون كتيبه . از اين نظر در اينجا به اين معدود اكتفا شد كه خوانندگان محترم بيشنر پي به اهميت اسناد تاريخي ايران كه در تپه هگمتانه همدان يافته شده اند ببرند . توضيح اين كه بنا به گزارش كتاب هگمتانه تا امروز ( چاپ كتاب سال 1332) 8 قطعه لوح زرين و سمين از كشفيات تپه هگمتانه و تخت جمشيد بدست آمده كه 5 لوح طلا و يك نقره مربوط به تپه هگمتانه همدان مي باشد.وتنها يك لوح طلا و يك نقره مربوط به تخت جمشيد مي باشد. همين نكته اهميت تاريخي و باستاني تپه هگمتانه را بهتر از هر مطلبي ديگر نشان مي دهد .