چهل حدیث از امام هادی علیه السلام

حدیث اول: خـود شناسى و خداشناسى

قالَ الإمامُ الهادى عليه السلام:

لاْتـَعْـدُ وَلاتَجْعَلْ لِلأيّامِ صُنْعا فىحُكْمِ اللّه ِ.

[تحف العقول، ص 483.]

امام هادى عليه السلام فرمود: از حـدّ خـود تجـاوز نـكن و روزگار را در كار خدا دخيل مدان.

حدیث دوم: خشـم خـدا و خلق

قالَ الإمامُ الهادى عليه السلام:

مَنْ اَطاعَ الخالِقَ لَمْ يُبالِ سَخَطَ المَخْلُوقينَ وَمَنْ اَسْخَطَ الخالِقَ فَلْيَيْقَنْ اَنْ يَحِّلَ بِهِ سَخَطُ المَخْلُوقينَ .

[تحف العقول، ص 482.]

امام هادى عليه السلام فرمود: كسى كه از آفريدگار پيروى كند از خشم آفريـده ها بـاكى نـدارد. و كسى كه خــدا را به خشـم آورد، بايد باور كند كه مردم بر او خشم خواهند آورد.

حدیث سوم: شـكر نعـمت

وَ قالَ الإمامُ الهادى عليه السلام:

اَبْقـُوا النِّعـَمَ بِحُسْنِ مُجـاوَرَتِها وَالْتَمِسوُا الزِيّادَةَ فيها بِالشُّكرِ عَلَيها.

[بحار الانوار، ج 78، ص 370.]

امام هادى عليه السلام فرمود: نعمتها را با برخـورد درست، باقى نـگه داريـد و با شكر نعمتها اسباب فزونى آنها را فراهم آوريد. (استفاده درست از نعمت سبب دوام آن و شـكر نعمت سبب فـزونى آن است).

حدیث چهارم: نشـانه خـير خــدا

قالَ الإمامُ الهادى عليه السلام:

اِنَّ اللّه َ اِذا أَرادَ بِعَبْدٍ خَيرا إذا عُوتِـبَ قَبِـلَ.

[تحف العقول، ص 481.]

امام هادى عليه السلام فرمود: اگر خداوند خير كسى را بخواهد، چنان مى شود كه هرگاه مـورد توبيـخ قرار گيرد، مى پـذيرد.

حدیث پنجم: نيــازى

قالَ الإمامُ الهادى عليه السلام:

الغِنى قِلَِّةُ ما تَمَنّيكَ وَالرِّضا بما يَكْفيكَ.

[اعيان الشيعة، ج 2، ص 39.]

امام هادى عليه السلام فرمود: بى نيـازى، در كمـى آرزو و رضايت به چيزى است كه تو را كفايت مى كند.

حدیث ششم: اصرار برگناه و آرزوى بخشش

قالَ الإمامُ الهادى عليه السلام:

إنَّ مِنَ الغِرَّةِ بِاللّه ِ أنْ يُصِرَّ العَبدُ عَلَى المَعصِيَةِ وَ يِتَمَنّى عَلَى اللّه ِ المَغفِرَةَ.

[حياة الإمام على الهادى ص 164.]

امام هادى عليه السلام فرمود: از نشانه هاى غرور نسبت به خدا آن است كه بنده، استـمرار و اصرار بر گنـاه داشـته باشد و در همان حال، آرزومند بخشايش الهى باشد.

حدیث هفتم: خـود شــناسى

قالَ الإمامُ الهادى عليه السلام:

مَنْ هانَتْ عَلَيْهِ نَفسُهُ فـَلا تَأْمَنْ شَـرَّهُ.

[تحف العقول، ص 774.]

امام على النقى عليه السلام فرمود: هر كس قدر خودش را نداند (ودر نظر خودش بى مقدار باشد) از شـرّش ايمـن مبـاش.

حدیث هشتم: بـازار دنيــا

قالَ الإمامُ الهادى عليه السلام:

أَلدُّنيـا سـُوقٌ رَبِحَ فيها قَوْمٌ وَ خَسِرَ آخـَرُونَ.

[تحف العقول، ص 774.]

امام على النقى عليه السلام فرمود: دنيــا بـازارى اسـت كه جمعى درآن سود مى برند و گروهى زيان مى بينند.

حدیث نهم: معـيار دنيـا و آخـرت

قالَ الإمامُ الهادى عليه السلام:

اَلنّاسُ فِي الدُّنيا بِالْأَموالِ وَفىِ الاْخِـرَةِ بِالاَْعـمالِ.

[بحارالانوار / /78 369.]

امام هادى عليه السلام فرمود: ارزش مردم در دنيا وابسته به اموال است، و در آخـرت بـه اعـمال.

حدیث دهم: ســلاح حـلم

قالَ الإمامُ الهادى عليه السلام:

اِنَّ الظّالِمَ الْحالِمَ يَكادُ اَنْ يُعْفى عَلى ظُلْمِهِ بِحِلْمِهِ وَإنَّ الْمُحِقَّ السَّفيهَ يَكادُ اَنْ يُطْفِى ءَ نُورَحَقِّهِ بِسَفَهِهِ.

[تحف العقول، ص 772.]

امام هادى عليه السلام فرمود: ظالم بردبار (خردمند) ممكن است كه با بردبارى خود مورد عفو و گذشت از ظلمش قرار گيرد، ولى حق دارِ نادان، ممكن است، به سبب سفاهتش نور حقش را خاموش كند.

حدیث یازدهم: اسـير جـان و زبـان

قالَ الإمامُ الهادى عليه السلام:

راكِبُ الْحَرُونِ اَسيرُ نَفْسِهِ وَالْجـاهِلُ اَسـيرُ لِسانِهِ.

[بحار الانوار ج 78 ص 369.]

امام محمد تقى عليه السلام فرمود: سوار بر مركب چموش و خيره سر، اسيرِ جانِ خود و فـردِ نـادان، اسيرِ زبـانِ خـود است.

حدیث دوازدهم: عــاق والـدين

قالَ يَحَيَى بنُ عَبْدِالْحَميد:

سَمِعْتُ ابَاالحَسَنِ عليه السلام يَقُولُ لِرَجلٍ ذَمَّ اِلَيهِ وَالِدا لَهُ فَقْالَ: اَلْعُقُوقُ ثَكَلُ مَنْ لَمْ يَثْكَلْ.

[بحارالانوار، ج 78، ص 369.]

يحيى بن عبدالحميد گويد: از امام هادى عليه السلام شنيدم كه به مردى كه نزد ايشان از پدر خود بدگويى كرد فرمود: نافرمانى پدر و مادر داغى است بـراى كسى كـه داغ نـديده اسـت، يعنى مثل آن است كه پدر ومادرش از دنيا رفته باشند.

حدیث سیزدهم: گمـان نيـك و بـد

عَنْ اَبِى الْحَسَنِ الثّالِث عليه السلام إنَّهُ قالَ:

إذا كانَ زَمانٌ أَلْعَدلُ فيهِ اَغْلَبُ مِنَ الْجَورِ فَحَرامٌ أنْ يُظَنَّ بِاَحَدٍ سُوءٌ حَتّى يُعْلَمَ ذلِكَ مِنهُ، وَإذا كانَ زَمانٌ الْجَوْرُ أغلَبُ فيهِ مِنَ الْعَدْلِ فَلَيْسَ لِأَحَدٍ اَنْ يَظُنَّ بِأَحَدٍ خَيرا مالَمْ يَعْلَمْ ذلِكَ مِنْهُ

[بحارالانوار ، ج 17، ص 216.]

امام هادى عليه السلام فرمود: زمانى كه عدل و داد در جامعه بيش از ظلم و ستم باشد، در آن موقع حرام است كه به كسى گمان بد ببرند، مگر وقتى كه آن بـدى از وى معلوم شود، و زمانى كه ظلم و ستم بر عدل و داد غلبه داشته باشد، سزاوار نيست احدى گمان خوب به كسى ببرد، مگر وقتى كه آن خوبى از او معلوم شود.

حدیث چهاردهم: ضـرر چــاپـلوسى

قالَ أبُوالحَسَنِ الثّالِث عليه السلام لِرَجُلٍ وقَدْ اَكثَرَ مِنْ اِفراطِ الثَّناءِ عَلَيْهِ:

اَقْبِلْ عَلى شَـأنِكَ، فإنَّ كَثرَةَ الْمَلَقِ يَهْجُمُ عَلَى الْظِنَّةِ، وَإذا حَلَلْتَ مِنْ اَخيكَ فى مَحَلِّ الثِّقَةِ فَاعْدِلْ عَنِ المَلَقِ إِلى حُسْنِ النِّيَّةِ.

[مسند الإمام الهادى عليه السلام، ص 302.]

امام هادى عليه السلام خطاب به كسى كه در ستايش از ايشان زياده روى كرده بود، فرمود: از اين عمل بپرهيز و به كار خودت بپرداز، كه تملّق زياد سبب بدگمانى است و اگر اطمينان برادر مؤمنت از تو سلب شد، تملّق گويى را رها كن و حسن نيّت نشان ده.

حدیث پانزدهم: آراسـتگى و جـمال

قالَ الإمامُ الهادى عليه السلام:

إِنَّ اللّه َ يُحِبُّ الجَمالَ وَ التَّجَمُّلَ وَيَـكْرَهُ البُؤْسَ وَ البائِسَ .

[حياة الإمام على الهادى ص 153.]

امام هادى عليه السلام فرمود: خداوند زيبايى و آراستگى را دوست دارد و ژوليـدگى و ژوليـده را دوست نمى دارد.

حدیث شانزدهم: نـافرمانى پـدر و مـادر

قالَ الإمامُ الهادى عليه السلام:

اَلعُقُوقُ يُعَقِّبُ القِلَّةَ ويُؤَدّى إِلَى الذِّلَّةِ.

[بحار، ج 74 ، ص 84.]

امام دهم عليه السلام فرمود: نافرمانى پدر و مادر كمبود را به دنبال دارد و به خـوارى مى كشـد.

حدیث هفدهم: آفـت عــلم

قالَ الإمامُ الهادى عليه السلام:

العُجْبُ صارِفٌ عَنْ طَلَبِ الْعِلْمِ داعٍ إِلَى الغـَمْطِ والْجـَهْلِ.

[اعيان الشيعة، ج 2، ص 39.]

امام هادى عليه السلام فرمود: خودبينى انسان را از دانش آموختن باز مى دارد و او را بـه نـادانى و پستى مى كـشاند.

افتادگى آموز اگرطالب فيضى هرگز نخورد آب زمينى كه بلند است

حدیث هجدهم: درخـواست بيش از حـدّ

عَنِ الإمامِ الهادى عليه السلام:

مَنْ سَأَلَ فَوقَ قَدْرِ حَقِّهِ فَهـُوَ أَولى بِالحِرمـانِ.

[حياة الإمام على الهادى ص 157.]

امام هادى عليه السلام فرمود: هر كس بيش از اندازه و حق خودش بخواهد، او بـه محـروميت شايسته تر اسـت.

حدیث نوزدهم: دوسـت راهنـما

قالَ الإمامُ الهادى عليه السلام:

مَـنْ جَـمَـعَ لَـكَ وُدَّهُ وَرَأْيَـهُ فَـاجْمَـعْ طـاعَتَـكَ.

[تحف العقول، ص 772.]

امام هادى عليه السلام فرمود: كسى كه دوستى و رأى خود را براى تو جمع كند؛ (دوستانه تو را راهنمايى كند) از او پيــروى كـن.

حدیث بیستم: جـبران گذشـته ها

قالَ الإمامُ الهادى عليه السلام:

اُذْكُـرْ حَسَـراتِ التَّـفْريـطِ بِـأَخْـذِ تَقْـديمِ الْحَـزْمِ.

[بحارالانوار، ج 78، ص 370.]

امام هادى عليه السلام فرمود: حسرت و پشيمانىِ كوتاهى در انجام كارها را به ياد آور و بـا تصميم جــدّى و تدبير جبـران كن.

حدیث بیست و یکم: گرفتارى دنيا و پاداش آخرت

قالَ الإمامُ الهادى عليه السلام:

اِنَّ اللّه َ جَعَلَ الدُّنيا دارَ بَلْوى وَالاْخِرَةَ دارَ عُقْبى وَجَـعَلَ بَـلوَى الدُّنيا لِثَـوابِ الاْخِـرَةِ سَبَبَا وَثَوابَ الاْخِرَةِ مِنْ بَلوَى الدُّنيا عِوَضا.

[تحف العقول، ص 483]

امام هادى عليه السلام فرمود: خداوند، دنيا را جاى گرفتارى قرار داده و آخــرت را سـراى پـاداش، گرفتارى دنيا را سبب ثواب آخرت قرار داده و ثـواب آخـرت را عـوض گرفتـارى دنـيا.

حدیث بیست و دوم: نتيجه تقوا و طاعت پروردگار

عَنْ اَبىِ الْحَسَنِ الثّالِثِ عليه السلام أَنَّهُ قالَ:

مَنِ اتَّقَى اللّه َ يُتَّقى وَمنْ اَطاعَ اللّه َ يُطاعُ

[تحف العقول، ص 770.]

امام هادى عليه السلام فرمود: هر كه از خدا پروا كند، از او پروا كنند، و هركس از خدا اطاعت كند، اطاعتش كنند.

حدیث بیست و سوم: پـاداش شـكر نعـمت

قالَ الإمامُ الهادى عليه السلام:

الشّاكِرُ اَسْعَدُ بِالشُّكِر مِنْهُ بِالنِّعمَةِ الَّتى اَوْجَبَتْ الشُّكر لِأَنَّ النِّعَمَ مَتاعٌ وَالشُّكْرُ نِعَمٌ وَعُقبى.

[تحف العقول، ص 772.]

امام هادى عليه السلام فرمود: كسى كه شكر نعمت بجا آورد، براى سپاس سزاوارتر است از نعمتى كه شكر دارد، چون نعمت ها كالايى است و شكر، هم نعمت است و هم آخرت.

حدیث بیست و چهارم: دشـمن تـراشى

قالَ ابُوالحَسَنِ الثّالِث عليه السلام:

مَـنْ رَضِـىَ عَـنْ نَفْـسِهِ، كَثُـرَ السّـاخِطُـونَ عَلَـيْهِ.

[بحارالانوار، ج 78 ص 368.]

امام دهم عليه السلام فرمود: كسى كه از خود راضى باشد، دشمنانش زياد خواهند شد.

قالَ ابُوالحَسَنِ الثّالِث عليه السلام:

مَـنْ رَضِـىَ عَـنْ نَفْـسِهِ، كَثُـرَ السّـاخِطُـونَ عَلَـيْهِ.

[بحارالانوار، ج 78 ص 368.]

امام دهم عليه السلام فرمود: كسى كه از خود راضى باشد، دشمنانش زياد خواهند شد.

حدیث بیست و پنجم: ايمـنى از مكر الهى

قالَ الإمامُ الْهادي عليه السلام:

مَنْ اَمِنَ مَكْرَ اللّه ِ وَأَليمَ أَخْذِهِ تَكَبَّرَ حَتّى يَحِلَّ بِهِ قَضاؤُهُ و نافِذُ اَمْرِهِ و مَنْ كانَ عَلى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ هانَتْ عَلَيْهِ مَصائِبُ الدُّنيا وَلَو قُرِضَ وَنُشِرَ.

[تحف العقول، ص 772.]

امام على النقى عليه السلام فرمود: هركس خود را از مكر و مؤاخده پروردگار در امان بداند، كبر ورزيده است، تا آنكه قضاى الهى و دستور تخلف ناپذير او گريبانش را بگيرد، و هركس از طرف خداوند دليل روشنى داشته باشد، (براى كارهايش دليل شرعى داشته باشد،) هر مصيبتى بر او سبك و قابل تحمل خواهد بود، هر چند بدنش را قيچى كنند و پاره پاره شود.

حدیث بیست و ششم: پيـامـد هاى دو رويى

قالَ الإمامُ الْهادي عليه السلام:

اَلْمِراءُ يُفْسِدُ الصِّداقَةَ الْقَديمَةَ وَ يَحِّلُ الْعُقْدَةَ الْوَثيقَةَ وَ أَقَلُّ ما فيهِ اَنْ تَكُونَ فيهِ الْمُغالَبَةُ، وَالمُغالَبَةُ اُسُّ اَسْبابِ الْقَطيعَةِ.

[بحارالانوار ج 78 ص 369.]

امام على النقى عليه السلام فرمود: نفاق و دورويى، دوستى ديرين را از بين مى برد و پيمانهاى محكم و مطمئن را نيز بر هم مى زند و كمترين اثر آن، كشمكش و نزاع است و نزاع، اصلى ترين سبب جدايى است.

حدیث بیست و هفتم: آثـار اخــلاق ناپسـند

قالَ أبُوالحَسَنِ الثّالِث عليه السلام:

اَلْحَسَدُ ماحِقُ الْحَسَناتِ وَالزَّهـْوُ جالِبُ الْمـَقْتِ.

[بحارالانوار ج 72 ص 199.]

امام هادى عليه السلام فرمود: حسـد، خوبيـها را از بين مى برد و خودخواهى، دشمنى و بيزارى مى آورد.

حدیث بیست و هشتم: بـدترين صـفات اخـلاقى

قالَ الإمامُ الْهادي عليه السلام:

اَلجَـهْلُ والبُـخْلُ أذَمُّ الأخــلاقِ.

[مآثرا الكبراء ج 3 ص 222.]

امام هادى عليه السلام فرمود: جهل و بخل بدترين صفات اخلاقى است.

حدیث بیست و نهم: بـرتـريـن‏هـا

قالَ الإمامُ الْهادي عليه السلام:

خَيْرٌ مِنَ الْخَيْرِ فاعِلُهُ، وَاَجْمَلُ مِنَ الْجَميلِ قائِلُهُ، وَأرْجَحُ مِنَ الْعِلمِ حامِلُهُ، وَشَرٌّ مِنَ الشَّرِّ جالِبُهُ، وَاَهْوَلُ مِنَ الْهَوْلِ راكِبُهُ.

[بحارالانوار، ج 78، ص 370]

امام على النقى عليه السلام فرمود: بهتر از كار خير، انجام دهنده آن است، و زيباتر از سخن زيبا، گوينده آن است، و برتر از دانش، دانشمند است، و بدتر از بدى، آورنده آن است، و ترسناك تر از وحشت، ترسو است.

حدیث سی ام: انتـظار بی ‏جـا

قالَ الإمامُ الْهادي عليه السلام لِلْمُتوَكِلِّ فى جَوابِ كَلامٍ دارَ بَينَهُما :

لاتَطلُبِ الصَّفا مِمَّنْ كَدَرتَ عَلَيْهِ، وَلاَ الْوَفاءَ مِمَّنْ غَدَرْتَ بِهِ، وَلاَ النُّصْحَ مِمَّنْ صَرَفْتَ سوُءَ ظَنِّكَ الِيهِ، فَإنَّما قَلبُ غَيْرِكَ كَقَلْبِكَ لَهُ.

[بحارالانوار، ج 78 ص 370.]

امام هادى عليه السلام در جواب سخنى كه ميان او و متوكّل گذشت، فرمود: از كسى كه نسبت به او كدورتى دارى خوشى نطلب، و از كسى كه به او خيانت كرده اى وفا نخواه، و از كسى كه به او بدگمانى، خيرخواهى نخواه، چون هر چه تو نسبت به او در دل دارى، او هم نسبت به تو در دل دارد.

حدیث سی و یکم: خشـونت بى جــا

قالَ الإمامُ الْهادي عليه السلام:

اَلْغَـضَبُ عَلـى مَـنْ تَمْلِـكُ لُـؤْمٌ.

[بحارالأنوار ج 78 ص 370.]

امام دهم عليه السلام فرمود: غضب كردن بركسى كه اختيارش با توست، موجـب سـرزنـش و پستى است.

حدیث سی و دوم: زيبـايى ظاهر و بـاطن

قالَ الإمامُ الْهادي عليه السلام:

حُسنُ الصُّورَةِ جَمـالٌ ظـاهِـرٌ. و حُسـنُ العَـقلِ جمـالٌ باطِـنٌ.

[مآثراالكبراء، ج 3 ص 222.]

امام على النقى عليه السلام فرمود: نيكويى صورت، زيبايى ظاهر است، و نيـكى خرد، زيبـايى باطن است.

حدیث سی و سوم: نتيـجـه حسـد

قالَ الإمامُ الْهادي عليه السلام:

اِيّاكَ وَالْحَسَـدَ فَاِنَّهُ يَبينُ فيكَ وَلايَعْمَـلُ فـى عَـدُوِّكَ.

[بحارالأنوار، ج 78 ص 370.]

امام هادى عليه السلام فرمود: از حسد بپرهيز، چون حسادت تو آشكار مى شود و در دشـمنت هـم تأثـيرى نـدارد.

حدیث سی و چهارم: نـرود ميخ آهنين در سنگ

قالَ الإمامُ الْهادي عليه السلام:

ألْحِكْمَةُ لاتَنْجَعُ فِى الطِّباعِ الْفاسِدَةِ.

[بحارالأنوار، ج 78 ص 370.]

امام هادى عليه السلام فرمود: حكمت در سرشت هاى فاسد تأثيرى ندارد.

حدیث سی و پنجم: رازدارى

قالَ الإمامُ الْهادي عليه السلام:

اُذْكُرْ مَصـْرَعَكَ بَيْنَ يـَدَىْ اَهْلِكَ وَلاطَبيبٌ يَمْنَعُكَ وَلاحَبيبٌ يَنْفَعُكَ.

[بحارالأنوار، ج 78 ص 370.]

امام على النقى عليه السلام فرمود: به ياد آور لحظه اى را كه در مقابل بستگانت جان مى دهى، كه نه طبيب، كارى مى تواند بكند و نه از دوست كارى ساخته است.

حدیث سی و ششم: لذّت خـواب و خـوراك

قالَ الإمامُ الْهاد ي عليه السلام:

اَلسَّهَـرُ اَلَـذُّ لِلْمَنـامِ وَالْجُوعُ يَزيدُ فيطيبِ الطَّعامِ.

[بحارالأنوار، ج 78 ص 369.]

امام هادى عليه السلام فرمود: بى خوابى، خـواب را لذيذتر مى كـند و گرسنگى، خوراك را گواراتر مى سازد.

حدیث سی و هفتم: مـزاح و شـوخى

قالَ الإمامُ الْهادي عليه السلام:

اَلْهَزْلُ فُكاهَةُ السُّفهاءِ وَصِنـاعَةُ الجُهّـالْ.

[بحارالأنوار، ج 78 ص 369.]

امام دهم عليه السلام فرمود: مزاح و شوخى، خوشمزگىِ نابخردان و حـرفه جـاهــلان اسـت.

حدیث سی و هشتم: حســابـرسـى

قالَ الإمامُ الْهادي عليه السلام:

اَلْمَقاديرُ تُريكَ ما لَمْ يَخْطُرْ بِبالِكَ.

[بحارالأنوار، ج 78 ص 368.]

امام دهم عليه السلام فرمود: حسابرسى ها، آنچه را كه به ذهنت خطور نمى كند به تـو نشـان خواهـد داد.

حدیث سی و نهم: سـرزنش و كيـنه

قالَ الإمامُ الْهادي عليه السلام:

العِتـابُ مِفْتـاحُ الثِّقـالِ وَالْعِتـابُ خَيـرٌ مِـنَ الْحِقْـدِ.

[بحارالأنوار ج 78 ص 369.]

امام دهم عليه السلام فرمود: سرزنش، كليد آزار است و سرزنش بهتر از كينه است. (يعنى اگر نسبت به كسى كينه در دل داشته باشى بدتر از آن است كه او را سرزنش كنى)

حدیث چهلم: صـبر بـر مصيـبت

قالَ الإمامُ الْهادي عليه السلام:

اَلْمُـصيبَـةُ لِلصّـابِرِ واحِـدَةٌ ولِلْـجـازِعِ اثْنتـانِ.

[بحارالأنوار، ج 78 ص 369.]

امام هادى عليه السلام فرمود: مصيبت براى كسى كه صبر مى كند، يـك مشـكل بيش نيـست، ولى براى كسى كه بى تابى مى كند، دوتاست.