مناسبت روز/ ولادت حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام

حضرت عبدالعظيم (ع) در چهارم ربيع الثانى سال 172 هجرى در شهر مدينه چشم به جهان گشود. ايشان فرزند عبدالله بن علي،‌از نوادگان امام حسن مجتبى (عليه‌السلام) است كه نسبتش با چهار واسط به آن حضرت مي‌رسد.[1]

عبدالعظيم ‌و از راويان حديث ائمه معصومين (عليهم‌السلام) و نيز از چهره‌هاى بسيار محبوب و مورد اعتماد نزد اهل بيت عصمت و طهارت(عليهم‌السلام) به شمار مي‌رفت. دوران وى گرچه عصر حاكميت عباسيان و ايجاد خفقان و سختگيرى بود، ‌ولى مدافعان دين و حافظان مكتب كه روايات امامان را ثبت و نقل مي‌كردند نقش عمده‌اى در پاسدارى و صيانت از فرهنگ والاى اهل بيت (عليهم‌السلام) داشتند و اين بزرگوار يكى از سنگربانان عقيده تابناك امامت محسوب مي‌شد كه در حفظ و انتشار سخنان ائمه اطهار (عليهم‌السلام) سخت كوشا بود. ستايش هاى فراوان ائمه (عليهم‌السلام) از وي، نشان دهنده‌ى شخصيت والاى علمى و معنوى وى مي‌باشد.

« شيخ محمد شريف رازي» پيرامون ادب حضرت عبدالعظيم (عليه‌السلام) نسبت به ساحت ائمه معصومين (عليهم‌السلام) چنين مي‌نويسد: « رفتار و عادت كريمانه حضرت عبدالعظيم(عليه‌السلام) اين بود كه هر وقت وارد مجلس حضرت امام جواد يا امام هادي(عليه السلام) مي‌شد با كمال ادب و خضوع و غايت حيا و تواضع در حاليكه دست‌هاى خود را از ردا بيرون آورده بود،‌با كمال ادب به محضر آن امام سلام مي‌كرد و امام پس از جواب سلام، او را نزديك خود مي‌خواند و در كنار خويش مي‌نشاند؛ به حدّى كه زانوى مباركش به زانوى مبارك امام مي‌چسبيد و امام كاملاً از احوال او سؤال مي‌كرد كه اين موجب غبطه ديگران مي‌شد.»[2]

شيخ صدوق «رحمت الله عليه» در كتاب « كمال‌الدين» مي‌نويسد: وقتى كه حضرت عبدالعظيم (عليه‌السلام) خدمت امام هادي(عليه‌السلام) مشرف شد و عقايد خود را اظهار نمود،‌امام فرمودند: ‌تو از دوستان حقيقى ما هستي.[3]

مؤلف كتاب «جنة النعيم» مي‌گويد: شخصى به نام ابا حماد رازى ـ از مواليان شهر رى ـ با وجود مشكلات آن زمان به سامراء‌ رفت و خدمت امام زمانش حضرت على النقى (عليه‌السلام) رسيد و مسائلى را پرسيد. ‌امام ضمن پاسخ به مسائل او فرمود:« اى ابا حماد! هر گاه مشكلى از امور دينى برايت پيش آمد،‌جواب مشكل خود را از عبدالعظيم حسنى بخواه و سلام مرا به او برسان».[4]

در فضيلت زيارت مرقد حضرت عبدالعظيم حسني(عليه‌السلام) به اين روايت بسنده مي‌كنيم: مردى از اهل ري، خدمت امام هادي(عليه‌السلام) رسيد. امام از او پرسيدند،‌كجا بودي؟ گفت به زيارت سيدالشهدا(عليه‌السلام) رفته بودم. ‌حضرت فرمودند:‌ بدانكه اگر قبر عبدالعظيم حسني(عليه‌السلام) را زيارت كنى گويا حسين بن علي(عليه‌السلام) را زيارت كرده‌اي.[5]

امام رضا(عليه‌السلام)خطاب به حضرت عبدالعظيم حسنى چنين فرمودند: « اى عبدالعظيم! سلام مرا به دوستانم برسان و به آنان بگو كه شيطان را به خودشان راه ندهند. آنان را به راستگويى و امانت دارى و سكوت و ترك مجادله در كارهاى بيهوده و ديدار و توجه به يكديگر سفارش كن،‌چرا كه اينها مايه نزديك شدن به من است».[6]

ضرورت شخصیت‏ شناسی

بدون تردید کنگاش در عمل‏کرد و موضع‏گیری شخصیّت‏های برجسته گذشته از جمله اموری است که می‏تواند در تشخیص وظیفه و مسئولیت آینده‏ گان مفید واقع گردد؛ چرا که تحولات فرهنگی و اجتماعی جوامع و پیش‏آمدهای زندگی افراد بسیار شبیه به همدیگر است. با توجّه به این حقیقت است که از تاریخ به عنوان چراغ راه آینده‏ گان یاد شده است. آشنایی با زندگی و اخلاق و رفتار دست پروردگان اولیای الهی که بهترین سرمشق برای افراد محسوب می‏شوند، در تکوین شخصیّت و پرورش فضیلت‏های انسانی و گسترش بینش سیاسی و اجتماعی و فرهنگی مردم، به‏ ویژه قشر نوجوان و جوان، بسیار موثر است. از جمله شخصیت‏ های برجسته تاریخ اسلامی محدّث بزرگوار حضرت عبدالعظیم حسنی علیه‏ السلام است که زمان‏شناسی و اخلاص و اعتقاد راسخ او به اهل‏بیت علیهم‏ السلام و نیز نوع فعالیت‏ها و موضع‏گیری او در یکی از سخت‏ترین دوره‏ های تاریخ اسلام از جهات بسیاری آموزنده است.

نَسَب و نیاکان حضرت عبدالعظیم علیه‏ السلام

از عوامل مؤثر در سعادت و موفقیّت انسان‏ها داشتن نیاکان شایسته است؛ چرا که در سایه وجود چنین بستر مناسبی است که مقدمات پرورش انسان‏های شایسته فراهم می‏گردد. حضرت‏ عبدالعظیم علیه ‏السلام از این موهبت و نعمت ارزشمند الهی برخوردار بودند. نَسَب وی با چهار واسطه به امام حسن مجتبی علیه ‏السلام می‏رسد. مادربزرگ مادری او «لبابه» از طایفه بنی‏هاشم و دختر عبداللّه‏ بن عباس بن عبدالمطلب است. به شهادت اسناد تاریخی تک‏ تک اجداد حضرت عبدالعظیم علیه‏السلام انسان‏های پرهیزگار، مجاهد، اندیشمند و همواره در پیروی و حمایت از خاندان پیامبر علیهم ‏السلام ثابت‏ قدم بودند و در هر برهه‏ ای با توجّه به اوضاع حاکم بر جامعه به انجام دادن وظیفه و نشر معارف و حفظ ارزش‏های اسلامی پرداخته‏ اند.

تولد حضرت‏ عبدالعظیم علیه ‏السلام

محقق بزرگ مرحوم علامه‏ شیخ‏ آقا بزرگ تهرانی درباره تاریخ ولادت حضرت‏ عبدالعظیم حسنی می‏نویسند: «بنابر نقل کتاب الخصائص العظیمیّه ولادت حضرت عبد العظیم علیه ‏السلام در روز پنجشنبه چهارم ربیع‏ الثانی سال 173 ق در مدینه واقع شده است». پدرش عبداللّه‏ و مادرش فاطمه دختر عقبة‏بن‏قیس به پرورش و آموزش او اهتمام زیادی داشته‏ اند. عمده دوران کودکی او به تعلیم قرآن و ممارست در معارف اهل‏بیت علیهم‏ السلام سپری شد.

منزلت حضرت‏ عبدالعظیم علیه ‏السلام

حضرت‏ عبدالعظیم حسنی علیه ‏السلام در دانش و تقوا به منزلتی رسید که همواره مورد احترام و اعتماد امام معصوم زمان خویش بود. نقل شده است که شخصی به نام اَبا حَمّاد رازی با تحمّل زحمت‏ های فراوان خود را به سامرّا می‏رساند تا از امام‏ علی‏ النقی علیه‏ السلام مسائلی را بپرسد. امام علیه‏ السلام پس از پاسخ گفتن به پرسش ‏های حمّاد فرمودند: «ای اباحمّاد، هرگاه با مشکلی از مشکلات دینی یا پرسشی از مسائل اسلامی روبه ‏رو شدی آن مشکل و سئوال خود را با عبدالعظیم حسنی در میان بگذار و از او بخواه تا پاسخ سؤالات تو را بیان نماید و ضمنا سلام مرا هم به او برسان». امام‏ هادی در جای دیگر به شخصی از اهالی ری می‏فرمایند: «اگر قبر عبدالعظیم علیه‏ السلام را که در نزد شماست زیارت می ‏کردی مانند کسی بودی که امام‏ حسین علیه‏ السلام را در کربلا زیارت کرده است».