جامعه و فرهنگ » برگزیده

کانون که بیشتر آنان حداقل سوابق فرهنگی روشنی داشتند و نویسندگان و شاعران و هنرمندان حوزه کودک برقرار بود و حداقل در هیچ دوره‌ای طرحی چنین که دستور تعطیلی کتابخانه‌های کانون را صادر شود و مقامات ارشد سکوت کنند، رخ نداده بود.

تعطیلی کتابخانه‌های کانون، تعطیلی کانون را رقم می‌زند

باید به این نکته مهم توجه کرد که چرا خبر «تعطیلی کتابخانه‌های کانون» با چنین حدی از واکنش مواجه شده است. در واقع کتابخانه‌های کانون نقشی کلیدی در این مجموعه دارند چراکه ابتدا کتابخانه‌های کانون ایجاد شدند و بعد فعالیت‌های کانون از دل کتابخانه‌ها جوشید.

برای مثال، شواهد می‌گویند که ابتدا اعضای کتابخانه ۱۷ کانون در دروازه غار تهران، گروه تئاتر تشکیل دادند. بعد مدیران کانون متوجه شدند نیاز جامعه هدفشان که همان کودکان و نوجوانان بودند چیست. به این ترتیب تئاتر مدرن برای آن‌ها ایجاد کردند. درباره نقاشی و موسیقی و سینما هم به همین ترتیب بود. در واقع نیاز‌ها از دل کتابخانه‌ها جوشید و کانون به آن‌ها جواب داد.

کانون دو میلیون عضو داشت، تعدادی از اعضای کانون در شاخه‌های هنری در سال‌های بعد از انقلاب در تلویزیون و سینما درخشیدند و صاحب‌نام شدند. در واقع در روز‌هایی که بدنه هنر و به ویژه سینمای ایران به سمت تجاری شدن می‌رفت، بخشی از هنرمندان و نخبگان که از این وضع ناراضی بودند به کانون پیوستند و بعد‌ها نام و آثارشان، میراث ماندگار تاریخ و فرهنگ این مرز و بوم شد.

اهداف و میراث ماندگار کانون

هم چنین باید اشاره کنیم که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان پدیده بکری است که مشابه آن تا سال‌ها در کشور‌های دیگر وجود نداشته است و بنا به شهادت بسیاری از کارشناسان هیج مدل یا مشابه‌ای برای کانون در خاورمیانه ابدا وجود ندارد. از این جهت ایده تشکیل کانون، طرح بسیار ارزشمندی بوده است و باید در گذر سال‌ها تحول می‌یافت و پیشرفت می‌کرد که این اتفاق رخ نداده است و امروز حتی اهداف اولیه آن فراموش شده است.

محض یادآوری برای متولیان فرهنگ و ارشاد، از اهداف تاسیس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، پرکردن کمبود آثار و محصولات فرهنگی برای کودکان و نوجوانان بود. حال ۵۷ سال از راهی که کانون پرورش فکری آن را آغاز کرده می‌گذرد؛ راهی که ثمرات آن بر کسی پوشیده نیست. اما باید از وزارت جلیله ارشاد پرسید از کانون چه سودی موثرتر و ارزشمندتر از میراث ماندگار آن می‌توان خواست؟ افرادی چون بهرام بیضایی، ناصر تقوایی، عباس کیارستمی، امیر نادری، احمدرضا احمدی، حسین علیزاده، پری زنگنه، صمد بهرنگی، فرشید مثقالی، مهدی اخوان ثالث، محمدعلی سپانلو، غلامحسین ساعدی و صد‌ها تن دیگر که آثارشان تا همیشه، سند اعتبار فرهنگ و هنر این مرز و بوم است، از میراث ماندگار و سودی هستند که کانون پرورذش فکری کودکان و نوجوانان برای این سرزمین به یادگار نهاده است.

به گزارش رویداد۲۴ اکنون کانون، بیش از ۱۰۰۰ مرکز فرهنگی ثابت، سیار شهری، سیار روستایی و پستی در سراسر ایران دارد و با ارائه فعالیت‌های فرهنگی، هنری با مخاطبان کودک و نوجوان خود ارتباطی چهره به چهره و نزدیک برقرار می‌کند.

انتشار ۱۴۰ عنوان کتاب با شمارگانی بیش از ۳ میلیون جلد در سال، تولید هزاران دقیقه فیلم‌های کوتاه، بلند، زنده، مستند و پویانمایی، تولید ده‌ها عنوان نوار موسیقی، نمایش عروسکی، سرگرمی‌های سازنده، اسباب‌بازی و نرم‌افزار‌های آموزشی رایانه‌ای از آن جمله به‌شمار می‌روند. کانون زبان ایران نیز پس از انقلاب به عنوان یکی از زیر مجموعه‌های کانون مشغول به فعالیت است که با داشتن شعبه‌های زیادی در سراسر کشور کار آموزش زبان‌های فارسی، انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، اسپانیایی، ایتالیایی، روسی و عربی را بر عهده دارد.

دلیل الحاق کانون پرورش فکری به نهاد کتابخانه‌ها چیست؟

اما برنامه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای جداسازی کتابخانه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و الحاق آن به نهاد کتابخانه‌های عمومی تازه‌ترین دست‌اندازی دولت برای مصادره و افزودن سهم خود در این حوزه کلیدی است که متأسفانه با چراغ خاموش نیز دنبال شده و تنها دفتر هیات دولت با انتشار یک خبر کاملاً مبهم و گنگ، نسبت به این تصمیم اطلاع‌رسانی نارسایی صورت داد.

در این راستا، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با استناد به تبصره‌های یک و ۲ ماده یک قانون تأسیس کتابخانه‌ها، به دلیل آن چه «قرابت مأموریتی» کانون و

نهاد کتابخانه‌های عمومی عنوان می‌کنند، پیشنهاد واگذاری کتابخانه‌های تحت پوشش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به کتاب‌خانه‌های عمومی را داده‌ است.

عجیب‌تر آن که این واگذاری در حالی پیشنهاد شده که ظاهرا، کتابخانه‌های «آستان قدس رضوی»، امامزاده معصومه در قم، شاه عبدالعظیم، احمدبن موسی، کتابخانه ملی، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، کتابخانه مجلس شورای اسلامی و کتابخانه‌های تحت عنوان «وقف» توسط نهاد کتابخانه‌های عمومی اداره نمی‌شوند!

بیشتر بخوانید: مدارس سپاه دانش در ایران در دهه ۴۰

مقایسه بودجه کانون با مراکز مذهبی و فرهنگی

در حالی از زیان‌ده بودن و عدم سوددهی کانون پرورش فکری کودکان سخن گفته می‌شود که مجموع ۴۳ دستگاه مذهبی در بودجه سال ۱۴۰۰رقم ۷۲۵۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان بودجه گرفتند که سهم برخی از آن‌ها به طور جداگانه بیشتر از بودجه سازمان‌هایی، چون ستاد کل بحران کشور بود.

هم چنین تنها بودجه ۵ نهاد فرهنگی مذهبی کشور در بودجه سال ۱۴۰۱ رقمی در حدود ۶ هزار و ۶۹۰ میلیارد تومان برآورده شده است. هم چنین بنا به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس اعتبار لحاظ شده برای سرجمع فصل دین و مذهب در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ در حدود ۲۶۰۰ میلیارد تومان پیش‌بینی شده است.

گل سرسبد رشد بودجه در یک سال هم صداوسیما بود که طبق لایحه بودجه سال ۱۴۰۱، میزان بودجه آن حدود ۵ هزار و ۲۸۹ میلیارد تومان در نظر گرفته شده و البته میزان بودجه این سازمان در سال ۱۴۰۰، برابر با ۳ هزار و ۳۸۴ میلیارد تومان بوده که نشان دهنده رشدی ۵۶ درصدی تنها در بودجه یک سال صداوسیما از لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ است و فراموش نکنیم که صداوسیما بار‌ها نیز با مجوز‌های مربوطه از صندوق ذخیره ارزی نیز برداشت داشته است.

عجیب این که حتی یک بار درباره هیچ کدام از این نهاد‌ها و موسسات استدلالی همچون بحران بودجه، زیان‌دهی یا عدم سودآوری نشده است، اما به شکلی عجیب برای موسسه‌ای که برای کودکان و نوجوانان ایرانی کتاب تهیه کرده و کار فرهنگی می‌کند و کارنامه‌ای مشخص و درخشان دارد، استدلال‌هایی چون عدم سود آوری مطرح می‌شود.

باید توجه کرد بنا به گفته مهدی مشفق معاون توسعه مدیریت و منابع کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، بودجه کانون پرورش فکری در سال ۱۳۹۹ بالغ بر ۱۹۵میلیارد تومان بود که این رقم در سال ۱۴۰۰ با تلاش و پیگیری مسوولان کانون و مساعدت سازمان برنامه و بودجه کشور و نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی به ۳۲۰ میلیارد تومان افزایش یافت و باز وعده داده شده بود که این رقم تا سال ۱۴۰۱ تا ۴۰ درصد افزایش یابد که با احتساب حتی آن ۴۰ درصد رقم کل بودجه کانون پرورش فکری با بیش از ۱۰۰۰ کتابخانه و ده‌ها برنامه ریزی فرهنگی کمتر از ۵۰۰ میلیارد تومان در یک سال است.

حال کافی است بودجه اندک این «نهاد ناسود بر» را با بودجه‌های چند هزار میلیارد تومانی مقایسه کنید تا ارقام متفاوت را بهتر درک کنید و دست‌های پنهان برای به تعطیلی کشاندن کانون را از میان مه و غبار بهانه‌ها راحت‌تر بتوانیم ببینیم.

افتتاح کتابخانه‌ شماره ۲۱ کانون پرورش فکری در نارمک با حضور فرح پهلوی، لیلی امیرارجمند (مدیر کانون)، غلامضا نیک‌پی (شهردار تهران)، مهرانگیز دولت‌شاهی (وزیر آموزش پرورش) و خزیمه و ناز علم همسر و دختر اسدالله علم وزیر دربار

نتیجه تعطیلی کتابخانه‌های کانون چیست؟

اما نتیجه درخواست برای تعطیلی و ادغام کتابخانه‌های کانون چه خواهد بود؟ در صورت موافقت با این درخواست دولت از سوی کمیسیون مدیریت امور عمومی دولت، تمام کتابخانه‌های کانون پرورش فکری که تاکنون زیر نظر وزارت آموزش و پرورش بوده از کنترل آن خارج می‌شوند و تعطیلی و نابودی دست‌کم یک‌هزار کتابخانه میراث کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان پایگاه‌های فرهنگی در سراسر ایران، با نزدیک به ۳ هزار نیروی انسانی، در دستور کار قرار می‌گیرد!

اما سوال اینجاست که بانیان این پیشنهاد که ادعای اتکا به قانون را دارند، چگونه می‌خواهند مجوز واگذاری مراکز فرهنگی هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را که شرکت دولتی وابسته به وزارت آموزش و پرورش است به نهادی غیردولتی توجیه کنند؟

از سوی دیگر حتی اگر طرح غلط مساله سوددهی نیز مطرح باشد، این پیشنهاد به معنای تعطیلی کانون است، زیرا با جدا شدن کتابخانه‌ها برخلاف تصور، حجم بزرگی از هزینه‌های کانون و بخش زیان‌ده آن جدا نمی‌شود، بلکه اتفاقا محل اصلی درآمد و چرخش چرخه اقتصادی کانون حذف خواهد شد.

در حقیقت تنها بخشی که کانون توسط آن تاحدودی درآمدزایی کرده حذف می‌شود و به این ترتیب اهداف سیاسی برای بستن در‌های کانون احتمالا راحت‌تر نیز اجرایی خواهد شد.

از سوی دیگر به نظر می‌رسد که یکی از اهداف در پس پرده این تعطیلی‌ها نه مساله سود و زیان که احتمالا تلاش برای رسیدن به این مقصود است که کودکان مناطق محروم ایران به جای رفتن به سراغ کانون، بیشتر به سوی موسسات ایدئولوژیک و مورد حمایت بروند.

اما اهداف هر چه که باشد حال می‌توان گفت که پیشنهاد نابخردانه وزارت ارشاد بار دیگر ثابت کرد، کتاب و کتاب‌خوانی چقدر در این سرزمین غریب است که نه‌تنها برای ارتقای آن هیچ کنش مالی و معنوی صورت نمی‌پذیرد بلکه از کالبد نحیف آن انتظار سوددهی وجود دارد و به نیستی نیز تهدید می‌شود. حال آن که نابود کردن بنیاد‌های ریشه‌دار این مرز و بوم و کانون‌های انسان‌ساز و خاطره‌ساز نسل‌ها، ضربه سنگینی بر مسیر رشد، استعدادیابی و پرورش کودکان این سرزمین است؛ همان‌ها که بزرگان انقلاب، آن‌ها را «امیدِ» ایران توصیف کردند.