شفقنا زندگی- یک پزشک طب سالمندی و تسکینی درباره چشم انداز سالمندی در ایران می گوید: در مباحث مرتبط به سلامتی و بیماری طبیعتاً نکته‌ای که وجود دارد با توجه به شرایط اقتصادی خانواده ها که طبیعتاً مکان های زندگی در حال تبدیل به صورت خانه های آپارتمانی است، ممکن است که امکان نگهداری سالمند در یک آپارتمان به راحتی وجود نداشته باشد و شرایط معمول خانواده ها این است اما در یک نگاه کلان و آینده نگر که باید به آن پرداخته شود واقعا توجه به تشکیل و یا ترویج و یا گسترش مراکزی که بتواند در سنین سالمندی مراقبت های خوبی را برای افراد در نظر بگیرند از بعد مراقبت های سلامتی حائز اهمیت است.
دکتر مهدی مزرعه شاهی، در گفت وگو با خبرنگار شفقنا زندگی در پاسخ به این سوال که همانطور که می دانید جمعیت ایران به لحاظ رشد نرخ جمعیت با کاهش مواجه است و کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند در ۲۰ تا ۳۰ سال آینده ما با جمعیت بالای سالمند مواجه خواهیم شد، این جمعیت سالمند نیازهایی خواهند داشت. می خواهیم بدانیم که اگر از امروز به فکر ۳۰ سال آینده باشیم چه نیازهای مهمی و یا چه مراکزی ضروری است و یا چه می توان کرد که این جمعیت سالمند چه به لحاظ بیماری ها و چه به لحاظ نگهداری و خدمات لازم شرایط نسبتا مطلوبی را داشته باشند؟ بسیاری از افرادی که اکنون در سنین جوانی و میانسالی هستند تعداد فرزندان کمی دارند و یا اصلاً فرزندی ندارند که در آینده نیاز است برای این افراد مراکز نگهداری وجود داشته باشد. اگر از امروز به فکر ۳۰ سال آینده باشیم، باید چه اقداماتی انجام داد؟ اظهار داشت: ببینید نیاز های همه جانبه انسان را باید دید و در سنین سالمندی با دید دیگری به آن توجه کرد. در بحث سالمندی یک بخشی از نیازهای افراد مقداری برجسته تر می شود و اهمیت آن ها بالاتر می رود، به عبارتی در این افراد سالمند نیازهای سلامتی انسان در چهار بعد جسمانی، روانی، سوشال و فیزیشیال تقسیم بندی می شود و طبیعتا بعدهای سوشال و فیزیشال مقداری اهمیت و ارزش بیشتری را پیدا می کند و این با توجه به مقطع سنی است که افراد در آن قرار می گیرند. به عبارتی اگر سن سالمندی را که تعاریف مختلفی دارد از حدود ۶۵ سال در نظر بگیریم طبیعتاً نیازهای افراد سالمند در بعضی از زمینه ها بسیار پر اهمیت خواهند شد.
منزلت اجتماعی افراد سالمند از نیازهای بسیار پر اهمیت
در شرایط فعلی وضعیت معیشتی افراد سالمند به مخاطره می افتد
وی افزود: مسائل سوشال افراد سالمند و یا به عبارتی منزلت اجتماعی افراد سالمند یکی از ابعاد مهمی است که ما باید از همه جهات مرتبط به این مبحث به آن توجه کنیم، چیزی که متاسفانه کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. در واقع آن منزلت و یا شخصیت اجتماعی که برای افراد سالمند باید مورد توجه قرار بگیرد، از دیدگاه من یکی از نیازهای بسیار پر اهمیت است. درست است که بالاخره هر سالمند نیاز های دیگری نیز مثل نیاز معیشتی دارد که آنها باید بسیار بسیار مورد توجه قرار بگیرند که در این مبحث می بینیم متاسفانه بحران‌هایی که در حال اتفاق افتادن هستند عملاً وضعیت معیشتی افراد را تحت تاثیر قرار می دهد و طبیعتاً در بحث سالمندی وضعیت به صورت حساس تری است با توجه به اینکه بسیاری از آنها از کار افتاده هستند و توان اقتصادی محدودی دارند و عملا امکان کار در شیفت های مختلف و با ساعت های کاری متفاوت برای آنها وجود ندارد، طبیعتاً معیشت این افراد در شرایط فعلی بسیار به مخاطره می افتد و به تبع آن مباحث روانی آنها و یا سایکولوژیک آنها، اضطراب و افسردگی آنها به مخاطره می افتد و در نهایت منزلت و یا شخصیت اجتماعی آنها به خطر می افتد و طبیعتا نیازهای معنوی آنها و هویت گرایی آنها شدیداً خدشه دار می شود. اگر ما بخواهیم به این بحث به صورت آینده نگرانه توجه کنیم، طبیعتاً توجه به همه نیازهایی که یک انسان می تواند مورد اهمیت قرار بگیرد اگر همه جانبه دقت شود، زندگی سالمندی تفاوتی با بقیه مقاطع نخواهد داشت. در واقع انسان در سن سالمندی یک سری حساسیت ها و یک سری ویژگی ها پیدا خواهد کرد که ما باید به این جنبه ها بیش از پیش اهمیت بدهیم و توجه کنیم.
دکتر مزرعه شاهی تصریح کرد: این ویژگی‌ها مباحثی مرتبط با بخش های فرهنگی و بخش های اجتماعی آنها است که در قالب بعد منزلت از آن نام بردیم. در نهایت بحث های معناگرایانه که از ابعاد هویتی است و می توان به آن اشاره کرد. آنچه گفته شد یک نگاه کلی است. اگر با نگاه جزئی‌تر به موضوع بنگریم و در واقع کمی بیشتر به این بحث بپردازیم؛ در مباحث مرتبط به سلامتی و بیماری طبیعتاً نکته‌ای که وجود دارد با توجه به شرایط اقتصادی خانواده ها که طبیعتاً مکان های زندگی در حال تبدیل به صورت خانه های آپارتمانی است، ممکن است که امکان نگهداری سالمند در یک آپارتمان به راحتی وجود نداشته باشد و شرایط معمول خانواده ها این است.
اما در یک نگاه کلان و آینده نگر که باید به آن پرداخته شود واقعا توجه به تشکیل و یا ترویج و یا گسترش مراکزی که بتواند در سنین سالمندی مراقبت های خوبی را برای افراد در نظر بگیرند از بعد مراقبت های سلامتی حائز اهمیت است.
ایجاد کلوب های سالمندی
وی ادامه داد: ایجاد کلوپ های سالمندی ایجاد مراکزی که افراد سالمند بتوانند اوقات فراغت خود را با افرادی که به نوعی مثل خودشان سالمند هستند بگذرانند. کلوب های فرهنگی، ورزشی که سالمندان بتوانند اوقات فراغت خود را در آن بگذرانند بسیار حائز اهمیت است. در زمینه درمان و مراقبت، مراکزی که بینابین مراکز نگهداری سالمندان سالم و بیمارستان ها هستند می توانند نقش ایفا کنند که نقاهتگاه ها هستند، افرادی که به نوعی ظرفیت کمی از درمان ها را نیاز دارند در آنجا اقدامات درمانی برای آنها انجام می شود و بدون آنکه مداخلات خیلی زیادی از موارد درمانی غیر ضروری برای آنها انجام شود و کیفیت زندگی آنها را کم کند به آنها رسیدگی می شود. عملاً پرداختن به این دو سه موضوع از جمله مسائل مراقبت از سالمندان است، انشالله با برنامه ریزی هایی که می‌توان انجام داد و هماهنگی با بخش‌های مرتبط سالمندی از قبیل سازمان بهزیستی و وزارت رفاه و بیمه هایی که به نوعی متولی سلامت افراد جامعه هستند به خصوص در سنین سالمندی با نگاه ویژه تری که با توجه به جمعیت روبه سالمندی کشور در حال اتفاق افتادن است، بتوانند برنامه‌هایی را آماده و اجرا کنند تا انشالله ما با بحران های کمتری مواجه شویم.
این پزشک طب سالمندی در مورد اینکه جدا از این مراکز درمانی، در رابطه با بیماری های افراد سالمند چه نکاتی را می توان متذکر شد؟ سالمندان بیشتر دچار چه بیماری هایی می شوند و افرادی که اکنون در سن جوانی و میانسالی قرار دارند باید چه کارهایی را انجام دهند تا در سنین سالمندی دچار این بیماری ها نشوند؟ اظهار داشت: مباحث مختلفی در زمینه سلامت و مراقبت های سالمندی مطرح است. با افزایش سن طبیعتاً یکسری بیماری‌ها، بیماری های مزمن و یا بیماری های صعب العلاج مثل سرطان در جمعیت های سالمند افزایش پیدا می کند. یک بخش مخاطرات سلامتی است که در سنین سالمندی، ابتلا به یک سری بیماری‌ها و یا مزمن شدن یک سری بیماری‌ها را باعث می شود. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که تحرک، تغذیه سالم در سنین جوانی و یا در ادامه در سنین میانسالی و در سالمندی اگر استمرار پیدا کند می تواند از بروز بسیاری از بیماری ها پیشگیری کند، جلوگیری از افزایش وزن، کنترل بیماری هایی که به طور طبیعی در افراد به وجود می آید مثل دیابت و فشار خون که ممکن است این ها به صورت اولیه و بدون ارتباط با وضعیت تحرکی و یا سایر فاکتورهای سلامتی در افراد اتفاق بیفتد، اگر کنترل شوند؛ و کنترل قند، کنترل فشار خون، کنترل سایر بیماری هایی که به نوعی ممکن است افراد را درگیر کند این ها در نهایت در سنین میانسالی و سالمندی طبیعتاً مشکلات کمتری را خواهند داشت ولی اگر این بیماری ها کنترل نشوند طبیعتاً در مقاطع بعدی زندگی که میانسالی و سالمندی است با شدت پیدا کردن افراد را به ناتوانی و به بستر می کشاند و ادامه زندگی آنها را با مخاطرات و مشکلات بسیار زیادی مواجه می‌کند.
وی افزود: لذا یکی از مباحث کنترل این بیماری هاست قبل از آن پیشگیری از بروز بیماری ها است که با توجه به مشکلاتی که ما در ارائه خدمات پزشکی و ارائه مراقبت‌های اولیه سلامت به افراد جامعه داریم، به طور مشخص به دلیل عدم وجود ساختار پزشک خانواده بسیاری از موارد بیماری که با آموزش های مراقبین سلامت و یا پزشک خانواده می تواند قابل پیشگیری باشد، مغفول می ماند و این افراد به بیماری دچار می‌شوند و همین حلقه ادامه پیدا می کند به دلیل همین فقدان هایی که در ساختار مراقبت های سلامت ما وجود دارد، عملا کنترل این بیماری ها به مخاطره می افتد و ضعیف تر انجام می شود و طبیعتا منجر می شود به شدت پیدا کردن بیماری ها و مزمن شدنشان و برجای گذاشتن عوارض آن بیماری ها می شود که در نهایت با ایجاد ناتوانی ها طبیعتا کیفیت زندگی سالمند را به مخاطره می اندازد، توجه به ساختار های سلامت، توجه به ارائه سرویس هایی که به صورت پیشگیرانه از بروز بیماری ها جلوگیری می کند یا درصورت بروز انها با ارائه خدمات کنترل شده و منظم می تواند از شدت گرفتن بیماری ها جلوگیری کند و آنها را کنترل کند، نکته دیگری است که می تواند از مسائل و مشکلاتی که نتیجه آن می تواند در سنین سالمندی خودش را با شدت بیشتری نشان دهد جلوگیری شود. این نیز مبحث بعدی است که مرتبط با بحث سالمندی می تواند و باید مورد توجه قرار بگیرد که انشالله این هم با برنامه ریزی هایی که توسط متولیان سلامت، به طور مشخص وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی بتواند اتفاق بیافتد عملاً از بروز بحران های غیر قابل کنترلی که جمعیت سالمند ما را به مخاطره می اندازد، انشالله جلوگیری کند.