سبک زندگی و ظهور(6)

اثر مواد غذایی و سبک زندگی امروزی بر کانون خانواده

مواد غذایی و سبک تغذیه امروزی آسیب های متعددی به روح و جسم انسان وارد می کند. تغذیه علاوه بر اینکه بر جسم انسان اثر دارد بر روح انسان نیز اثرات بی نظیری دارد. یکی از مؤلفه های محبت کودک به مادر این است که مادر به او شیر می دهد و برایش غذا درست کرده و در زمان گرسنگی در دهان او می گذارد. همچنین یکی از مؤلفه های عشق مردان به همسرانشان آشپزی بانوان برای اهل خانواده است. مردان به خاطر تهیه غذای لذیذ و سالم در خانه توسط کدبانو بسیار از وی ممنون و وابسته هستند. البته این زاویه از عشق مردان به همسرانشان و کودک به مادر تنها یکی از مؤلفه هاست و مؤلفه های زیاد دیگری در این رابطه عاشقانه سهم دارند. غذا خوردن و گرسنگی همچنین یکی از موضوعاتی است که اعضای خانواده را دور هم، سر یک سفره گرد کرده و باعث یکپارچگی خانواده، نزدیکی و محبت آن ها می شود. تغذیه در محیط خانواده شاید ده ها اثر ناشناخته دیگر بر روان انسان دارد که در این نوشتار نیامده است. تصور کنید که بانوان در منزل آشپزی نکنند و به فرزند خود شیر ندهند، این موضوع باعث از بین رفتن یکی از مؤلفه های مهم محبت بین اعضای خانواده می شود. چیزی که سبک زندگی و سبک تغذیه تمدن کنونی در حال انهدام آن است.

غذا و آشپزی حتی اکنون به صورت یک دیپلماسی درآمده است. در برنامه های تلویزیونی سعی می شود مخاطبان زیادی با برنامه های آشپزی جذب شوند. گسترو دیپلماسی (Gastro Diplomacy) یا همان"دیپلماسی غذا" (Food Diplomacy) نوعی از دیپلماسی عمومی (Public Diplomacy) است که در آن، کشوری برای دستیابی به چهره ای موجه در بین مردم جهان، غذاهای کشور خود را به رخ آنها می کشد و ضمن نفوذ در ذهن و قلب مردم جهان، آنان را به سمت فرهنگ خود جذب می کنند."دیپلماسی غذا" به بیان دیگر، تصرف ذهن و قلب مردم از طریق اشتها و علاقه آن ها به غذا است. یک مثل قدیمی در دیپلماسی عمومی آمریکا می گوید"با شناختن ما، ما را دوست خواهید داشت". اما دیپلماسی غذا شعار دیگری دارد:"با چشیدن ما، ما را دوست خواهید داشت".

استفاده ایرانی ها از دیپلماسی غذا در گستره رضایت الهی بی نظیر است مانند؛ نذری امام حسین، صبحانه زیارت عاشورا، افطاری ماه مبارک رمضان و اطعام در زمان فوت عزیزان که همگی در جهت جلب رضای الهی از طریق جلب رضای انسان ها انجام می شود. تمدن جدید با سبک و نوع تغذیه خود در حال صدمه زدن به ارکان تغذیه و اهداف جسمی و روحی آن می باشد.

از مهم ترین ناهنجاری های خانوادگی در آخرالزّمان ایجاد گسست شدید عاطفی بین اعضای خانواده و از هم گسیختگی خانواده هاست. (2) از منظر احادیث اسلامی، در آخرالزمان بنیاد خانواده ها به شدت سست و آسیب پذیر خواهد شد و فساد، فتنه و آفت های فراگیر این دوران، در متن تمام خانه های شرق و غرب عالم نفوذ خواهد یافت و نه تنها فرزندان که پدران و مادران را نیز فراخواهد گرفت. اگر درست تحولات زندگی اجتماعی امروزی بررسی شود دلایل آن کاملاً واضح است. همین مؤلفه های به ظاهر ساده هستند که کانون خانواده را گرم نگه می دارند، ولی متأسفانه توسط تمدن مادی نادیده گرفته شده و باعث انهدام خانواده ها می شوند، زیرا این تمدن مادی کنونی است که زندگی بشر را از مؤلفه های مربوط به تسکین درونی بشر تهی می کند، چون به زیرساخت های ایمانی و روحی بشر اعتقاد و اعتنایی ندارد و محور پیشران این تمدن تولید، مصرف و رفاه است.

مواد غذایی و سبک زندگی امروزی مایه هلاکت نسل

ناباروری یکی از مشکلات مهم پزشکی در دنیای امروز است، به طوری که میزان آن در جهان از سال 1955 تاکنون 50 درصد افزایش یافته و هم اکنون 25-10 درصد از زوج ها از این مشکل رنج می برند. با صنعتی شدن جوامع و تغییر سبک زندگی، به مرور بر انواع گوناگون عوامل خطرساز محیطی افزوده شده و منجر به بروز اختلالاتی در ارگان های مختلف بدن انسان شده است. ترکیبات زیان بار نظیر سرب، استفاده از آب شرب آلوده به مواد مضرِ شناخته شده و ناشناخته، حاصل از صنایع گوناگون نظیر ترکیبات آرسنیک، کروم، بنزن و غیره، آب وخاک کشاورزی آلوده به سموم دفع آفات و کودهای شیمیایی و به تبع آن، محصولات زراعی آلوده، استفاده از هورمون ها و داروهای گوناگون در صنعت پرورش دام و طیور و وجود بقایای آن ها در محصولات لبنی و گوشتی، نظیر هورمون های استروییدی دفع شده در شیر، افزایش استفاده از مواد سنتتیک و نگه دارنده ها در صنایع غذایی، در کنار عادات تغذیه ای و رژیم های غذایی نامناسب، کمبود آنتی اکسیدان ها و عناصری نظیر روی، سلنیم و مس در رژیم غذایی روزانه ازجمله این عوامل خطرساز است. همچنین، آثار جانبی زیان بار برخی داروها و مواد شیمیایی، تماس روزانه با انواع پرتوهای مضر در محیط زندگی و کار، نظیر پرتوهای ایکس و فرابنفش، امواج ساطع شده از فرستنده های مخابراتی و تلفن همراه، تنش های فیزیکی و روانی محیط کار و زندگی، استعمال دخانیات، کاهش تحرک و عوارضی نظیر چاقی و افزایش سن ازدواج نیز، همه و همه عواملی هستند که از ارمغان های سبک زندگی و تمدن مدرنیته بوده و ممکن است به طور مستقیم و غیرمستقیم بر کاهش باروری در انسان تأثیرگذار باشند (3).

موارد یادشده که بخش بسیار ناچیزی از فاجعه ای است که انسان و محیط زیست او با آن روبروست؛ همگی نشان دهنده این حقیقت است که تمدن کنونی بشر و روش های زندگی مبتنی بر تغذیه و سبک زندگی آن مصداق بارز اهلاک حرث و نسل است. خداوند در قرآن کریم خوردن روزی پاک را در کنار انجام اعمال صالح آورده است. به گمان برخی مفسران خوردن غذای پاک پیش شرط توانایی انجام عمل صالح است.

{یا أَیهَا الرُّسُلُ کلُوا مِنَ الطَّیبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا إِنِّی بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِیمٌ؛ ای پیامبران از غذاهای پاکیزه بخورید، و عمل صالح انجام دهید، که من به آنچه انجام می دهید آگاهم}. (4)

آیا آب و مواد غذایی که آلوده به باقیمانده سموم، فلزات سنگین و کودهای شیمیایی است و امروزه مصرف می شود طیبات است؟ آیا جامعه ای که طیبات نخورد می تواند عمل صالح انجام دهد؟ آیا این سبک و نوع تغذیه می تواند در جامعه مهدوی ادامه یابد؟ آیا با این نوع مواد غذایی آلوده می توان انسانی در تراز خلیفه خدا تربیت کرد؟

آلودگی هوا مایه هلاکت انسان و طبیعت

در بیست و پنجم ماه مارس 2014، سازمان بهداشت جهانی، نتایج مطالعات خود را در خصوص بیماری های مرتبط با آلودگی هوا بر اساس بررسی های انجام شده در سال 2012 منتشر نمود. بر اساس نتایج این تحقیق، در حدود 7 میلیون نفر مرگ ومیر در سطح جهان ناشی از آلودگی هوا طی سال 2012 ثبت شده است. این آمار 12 درصد از کل نرخ مرگ ومیر جهانی است. آمار مرگ ومیر ارائه شده بیش از دو برابر نتایج ارائه شده گذشته بوده و در حال حاضر آلودگی هوا به عنوان مهم ترین خطر زیست محیطی بر سلامت در سطح جهانی مطرح می باشد. داده های اخیر نشانگر ارتباط بالای قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا در محیط های داخلی و خارجی، با بیماری های قلبی و عروقی و همچنین سرطان می باشد. علاوه بر این، مطالعات انجام شده نقش آلودگی هوا را در ابتلا به بیماری های تنفسی ازجمله عفونت های حاد تنفسی و بیماری های انسداد مزمن ریوی به خوبی نشان داده است (5).

اثر کاربرد پلاستیک ها بر محیط زیست

تحقیقات متعدد علمی نشان می دهند که ظروف یک بارمصرف پلاستیکی تا حدود ٣٠٠ سال بدون آن که تجزیه شوند در طبیعت باقی می مانند و درعین حال استفاده از آن ها باعث ایجاد انواع سرطان ها و حتی انتقال مواد خطرناک از طریق ژن ها از نسلی به نسل دیگر می شود. ظروف یک بارمصرف پلاستیکی یا فوم، عوارض کوتاه مدت و بلندمدتی بر سلامت دارند که از عوارض کوتاه مدت آن می توان به خستگی، بی حالی، عصبانیت و ضعف عضلانی اشاره کرد. این ظروف درواقع از مونومر استایرن که ترکیبی آروماتیک است، تشکیل شده اند. استفاده از ظروف پلی استایرن برای مواد غذایی گرم و داغ، از نظر بهداشتی به هیچ عنوان مناسب نیست چون این ظروف همیشه مقداری استایرن آزاد در ترکیبات پلیمری خود دارند که فوق العاده سمی و سرطان زا هستند. سه نوع سرطان شامل سرطان های کبد، ریه و پروستات از عوارض طولانی مدت استفاده از ظروف پلاستیکی یا فوم محسوب می شود (6).

شکل 3_ آلودگی منابع آب به وسیله مصنوعات غیرقابل تجزیه

شکل 4_ مرگ پرندگان بر اثر خوردن مصنوعات پلاستیکی

با توجه به مختصر آماری که درباره هلاکت انسان و طبیعت توسط تمدن کنونی بشر ارائه شد، پاسخ به این سؤال که آیا بخش مهمی از تمدن کنونی حاکم بر عالم مصداق اکمل اهلاک حرث و نسل که در قرآن به آن اشاره شده نیست، بسیار راحت است. درباره شرایط پریشان انسان و طبیعت در دوره غیبت ولی خدا که به علت جهالت، سودجویی، ظلم و بی عدالتی گروهی از انسان ها به وجود آمده است در کتب سایر ادیان الهی نیز اشاراتی وجود دارد. برای مثال در کتاب مقدس زرتشتیان در این خصوص آمده است:

پیش از ظهور منجی موعود در جهان آکنده از تباهی و پریشانی، دیو آز و حرص بر مردمان چیره شده و هر کس در پی اندوختن مال و ثروت، روزگار سپری کند. نیاز و تنگدستی گریبان گیر مردم شده و نیک روزی و خیراندیشی جای خود را به مکر و حیله و ستم دهد. قساوت و خشونت، قلب ها را چون سنگ و آهن سخت کرده و راستی و جوانمردی از میان برخیزد. بنیاد خانواده ها فروریخته و فحشاء افزونی گیرد. فساد چنان دامن گسترد که زندگی بر آزادمردان سخت و دشوار شود. مرگ نابهنگام افزونی گرفته و پیری زودرس مردم را آزار دهد. گمنامان به ارزش و اعتبار رسند و ارزشمندان و بزرگان گمنام شوند. مردم به وظایف خود آشنا نباشند. آب چشمه ها بخشکد و خوراک کم شود. دیگر کسی حق نان و نمک را پاس ندارد. مردم، شب با یکدیگر بر سر یک سفره نان خورند و دوست باشند ولی فردای آن علیه یکدیگر سخن گویند و در خون هم بکوشند. نه زن در اندیشه شوهر است و نه شوهر در اندیشه زن و فرزند. فرزند، پدر و مادر را دشنام دهد و آنان را بزند. زمین لرزه فراوان شود و باران نابهنگام بسیار بارد. آب ها طغیان کنند و سرزمین ها ویران شوند. روحانیان که نگه دارنده دین اند، خود گنه کارترین مردم اند. آنان هماره در حق هم بدگویی کنند و چون آنچه گویند عمل نکنند مردم از آنان بیزار شوند. بی دینان توانمند شوند و دین داران ناتوان. بی رونقی دین بدان جای رسد که از هزار تن بیش از یک تن به کارهای دینی گرایش نکند. در چنین زمانه ای از دختری «گواگ پد» نام، «منجی موعود» به نام «سوشیانت» متولد شود. او خورشید پیکری است با شش چشم که هر سوی را می پاید و چاره درد ناشی از تباهی اهریمن را می یابد. (7)

با توجه به نتایج این بخش، تمدن کنونی بشر مصداق اکمل اهلاک حرث و نسل است که تا کنون تاریخ به خود دیده است و انشاء الله آخرین تمدن قبل از ظهور باشد و امام عصر بشر سرگشته را نجات دهد.

**كيسه هاي پلاستيكي، تهديد منابع تجديد ناپذير

جاگذاري پلاستيك در اراضي كشاورزي را يكي از مهمترين مشكلات زيست محيطي اين بخش دانست و گفت: حوزه كشاورزي كشور با داشتن حدود 10 درصد توليد ملي و افزون بر همين مقدار نيروي كار، با مشكلات متعددي دست به گريبان است.
ايران در سال 2016 به لحاظ شاخص عملكرد زيست محيطي (EPI) با نمره66/32 از ميان 180 كشور عضو به رتبه 105 نزول پيدا كرد كه متاسفانه بخشي از آن به مشكلات زيست محيطي كشاورزي مربوط بوده است.
 بدون ترديد بهره گيري از پلاستيك در امور كشاورزي با خطرات و مشكلات زيست محيطي عمده اي همراه بوده تا جايي كه به طور معمول آنزيم تجزيه پلاستيك در طبيعت وجود ندارد و اين ماده تا ساليان طولاني حتي بيش از 500 سال مانند كودها و سموم اضافي، باقي مي ماند.
استفاده از پلاستيك در مزارع علاوه بر آلودگي آب و خاك، نسل حيوانات را به خطر انداخته و به دام هاي نيز زيان مي رساند و با آسيب رساندن به موجودات ذره بيني خاك ، سلامت و حاصلخيزي خاك را نيز به خطر مي اندازد.
 استفاده از پلاستيك در راستاي كشت محصولات كشاورزي اگرچه براي كشاورزان در بخش آب باعث صرفه جويي مي شود اما در واقع قاتل خاموشي براي گرفتن جان محيط زيست محسوب مي شود كه با پايان يافتن فصل برداشت و برجاي ماندن آن در طبيعت، علاوه بر نازيبايي محيط، موجب ايجاد مسموميت هاي آب و خاكي فراوان مي شود.
 اين مواد گاهي توسط جانوران خورده و در اكثر موارد نيز باعث مسموميت و مرگ آنها شده و از سوي ديگر به علت سبك وزن بودن آنها، با كوچكترين وزش باد جا به جا و در منابع آبي و رودخانه ها رها مي شوند.
 اين مساله خود نوعي از آلودگي هاي مخرب زيست محيطي را به دنبال داشته و به عقيده برخي كارشناسان محيط زيست، استفاده از كيسه هاي پلاستكي در امر كشاورزي نا درست است زيرا اين مساله حتي اگر بعد از جمع آوري به شكل زباله دفن شوند به علت تجزيه كند آنها، باعث تشكيل شيرابه و نفوذ آن به آب هاي زير زميني شده كه خود مخاطره انگيز است.
 شيرابه هاي ناشي از پلاستيك هاي مدفون شده زير خاك شامل تركيباتي مانند فلزات سنگين و ساير تركيبات خطرناك بوده كه براي محيط زيست نيز زيان آور محسوب مي شوند.
 اين مهم علاوه بر آلودگي خاك، در ريشه گياهان نفوذ كرده و از طريق آنها مسموميت و مرگ گونه هاي جانوري و در نهايت نيز به تدريج نابودي پوشش گياهي را ايجاد مي كند.
جاگذاري پلاستيك در اراضي كشاورزي غير از آلودگي هاي آبي و خاكي، پلاستيك ها در اثر نور آفتاب و سرما تخريب و باعث از بين رفتن كيفيت خاك مي شوند.
اين مواد با تكه تكه شدن به سهولت توسط باد در نواحي بياباني جا به جا و سبب انتشار آلودگي در نواحي ديگر شده و تنوع زيستي موجودات ريز در خاك را هم به خطر مي اندازند.

**زباله هاي پلاستيكي آب هاي زيرزميني را نيز تهديد مي كنند

 زباله هاي پلاستيكي به دليل ماندگاري زياد در طبيعت موجب ايجاد آلودگي خاك، آب‌هاي سطحي و حتي در بلند مدت نيز آب‌هاي زيرزميني را تهديد مي كنند.
اين موارد شامل كود و سموم، آفت كش هاي تاريخ گذشته، جاگذاري پلاستيك و سوزاندن بقاياي گياهان در مزارع كشاورزي است.
 استفاده از پلاستيك متاسفانه در بخش زيادي از اراضي كشاورزي استان، به ويژه در حوزه محصولات گلخانه اي وجود دارد كه در صورت رها سازي آن در طبيعت حدود 700 تا يك هزار سال طول مي كشد تا تجزيه شوند. زباله هاي پلاستيكي بافت خاك را تغيير داده و خسارت هاي زيادي را به بخش محيط زيست مي زند. پستمام تلاش و تاكيد ما به كشاورزان، كم مصرف كردن از تركيبات پلاستيكي در اراضي كشاورزي است.
وي، فرهنگ سازي و آموزش كشاورزان را بسيار مهم دانست و اضافه كرد: اين مساله نقش به سزايي در جلوگيري از آسيب هاي زيست محيطي دارد زيرا با اتخاذ تصميم هاي درست و راهبردي به همراه راهنمايي صحيح كشاورزان براي بهره گيري از روش هاي مناسب تر تا حدودي اين نوع خطرات را كاهش مي دهد.زشتي طبيعت و آلودگي منابع آبي و خاكي از يك سو و مسموميت حيوانات ناشي از مصرف پلاستيك و نايلون رها شده در طبيعت از سوي ديگر از مهمترين مخاطرات جاگذاري پلاستيك در اراضي است.
 حفاظت محيط زيست در قانون اساسي به عنوان يك رسالت همگاني شناخته شده و هر يك از ما وظيفه داريم به تعهد اجتماعي خود براي داشتن يك محيط زيست سالم عمل كنيم. مديريت پسماند علاوه بر تاثيري كه در چرخه اقتصادي دارد در كاهش آلودگي محيط زيست نيز بسيار مهم است. طبيعت يك ظرفيت معين دارد و بهره برداري بيش از اندازه اثرات تخريبي جبران ناپذيري را به دنبال خواهد داشت.
 

آلودگی پلاستیکی چه تاثیراتی بر محیط زیست دارد؟

آلودگی پلاستیکی یکی از مشکلات محیطی اصلی و بنیادی در دنیای امروز به شمار می‌آید زیرا تولید پلاستیک های یکبار مصرف باعث شده است تا سازگاری با آنها با دشواری های بیشتری همراه شود. آلودگی پلاستیکی مسأله ای است  که بیشتر در کشورهای در حال توسعه آسیایی و آفریقایی دیده می‌شود که در آن‌ها سیستم های جمع آوری زباله معمولاً به صورت ناکارآمد فعالیت می کنند و یا اینکه اصلا وجود ندارد. اما کشورهای صنعتی و پیشرفته که در آنها میزان بازیافت به مقدار کم مشاهده می شود هم، مشکلاتی در حوزه جمع آوری صحیح و درست مواد زباله ای را تجربه می کنند.

آلودگی پلاستیکی چگونه به وجود آمد؟

بیش از یک قرن از تولید پلاستیک های گرفته شده از سوخت های فسیلی می‌گذرد. تولید و توسعه هزاران محصول جدید پلاستیکی پس از جنگ جهانی دوم با سرعت بیشتری صورت گرفت و دوره نوین و جدید را به گونه‌ای تغییر داد که هم اکنون زندگی بدون مواد پلاستیکی برای انسان ها غیر قابل تصور است. پلاستیک ها حوزه پزشکی را با انقلابی بسیار گسترده روبرو کرده اند مانند تولید دستگاههای نجات‌بخش و یا امکان سفرهای فضایی را به وجود آورده‌اند، ماشین ها و جت هایی بسیار سبک وزن را تولید کردند و همچنین منجر به کاهش آلودگی و کاهش مصرف سوخت شدند.  پلاستیک ها به خوبی توانستند با تولید کلاه کاسکت ها و تجهیزات تصفیه آب زندگی تعداد زیادی از انسان ها را نجات بدهند. اگرچه راحتی استفاده از مواد پلاستیکی باعث شده تا میزان مصرف آنها افزایش پیدا کند و پس از آن نیز مقدار زیادی از محصولات پلاستیکی دور ریخته شوند و همین نکته در واقع عیب اصلی مواد یاد شده است. امروزه پلاستیک‌های یک‌بار مصرف حدود ۴۰ درصد از مواد پلاستیکی تولید شده در سال را تشکیل می دهند. تعداد زیادی از این محصولات مانند کیسه های پلاستیکی و بسته بندی های مواد غذایی دارای طول عمر چندین دقیقه ای تا چند ساعتی می باشند ولی به مدت صدها سال ممکن است در طبیعت باقی مانده و تجزیه نشوند.

آلودگی پلاستیکی ناشی از تغییرات آب و هوایی

در سال ۲۰۱۹ گزارش جدیدی با عنوان پلاستیک و وضعیت آب و هوایی منتشر شد. در این سال پلاستیک باعث تولید گازهای گلخانه ای کربن دی اکسید به مقدار ۸۵۰ میلیون تن در جو کره زمین شد. همچنین این احتمال وجود دارد که میزان انتشار سالیانه به مقدار یک و ۳۴ صدم میلیارد تن تا سال ۲۰۳۰ برسد. ممکن است تا سال ۲۰۵۰ نیز مواد پلاستیکی ۵۶ میلیارد تن از گازهای گلخانه‌ای را منتشر کند و این مقدار می تواند تا سال ۲۱۰۰ به ۲۶۰ میلیارد تن برسد. مقادیر یاد شده ناشی از تولید، انتقال، سوزاندن و همچنین اثرات وارد بر فیتوپلانکتون ها می باشند.

الودگی پلاستیکی چه اثرات نامطلوبی بر زمین دارد؟

آلودگی پلاستیکی روی زمین می تواند خطراتی را برای گیاهان، حیوانات و انسان هایی که روی کره زمین زندگی می کنند، به وجود می آورد. در واقع میزان پلاستیک های موجود بر روی زمین بین ۴ تا ۲۳ برابر بیشتر از مقدار همین مواد در اقیانوس است. ۶۰ درصد از زباله ها در شرق آسیا و اقیانوسیه به صورت نامطلوبی مدیریت شده اند و این مقدار در آمریکای شمالی به یک درصد می رسد. همچنین میزان پلاستیکهای مدیریت نشده‌ای که سالانه به اقیانوس می رسند و به ذرات ریز پلاستیک دریایی تبدیل میشوند، نیز بین یک سوم تا یک دوم مقدار کل زباله‌های یاد شده (زباله هایی که به درستی مدیریت نشده اند) در سال است. پلاستیک های کلرینی می‌توانند مواد شیمیایی خطرناکی را در محیط خاکی اطراف آزاد کنند که پس از آن وارد آبهای زیرزمینی و یا آبهای اطراف خواهد شد و همچنین به اکوسیستم آسیب خواهد رساند. مشکل یاد شده خطرات بسیاری را برای انواعی از گونه های حیوانی دارد که از این آب ها استفاده می کنند.

آلودگی پلاستیکی در آبهای لوله کشی

مطالعاتی در سال ۲۰۱۷ نشان می‌دهند که ۸۳ درصد از نمونه های آب آشامیدنی که در دنیا گرفته شده اند، شامل آلاینده‌های پلاستیکی می باشند. این مطالعه برای اولین بار بر آلودگی پلاستیکی در آب‌های آشامیدنی تمرکز کرد و نشان‌داد که آمریکا با میزان آلودگی ۹۴ درصدی آب آشامیدنی در صدر این لیست قرار می‌گیرد و پس از آن نیز لبنان، هند، کشورهای اروپایی مانند انگلستان، آلمان و فرانسه دارای کمترین میزان نرخ آلودگی بودند ولی همچنان این نرخ برابر با ۷۲ درصد است.  این ارقام به خوبی نشان می دهند که ممکن است افراد در یک سال حدود ۳ تا ۴ هزار از ذرات ریز پلاستیکی موجود در آب های آشامیدنی را  مصرف کنند.  بنابر بررسی‌های انجام شده ذراتی با اندازه بیش از دو و نیم میکرون در این آب ها یافت شدند که 2500 برابر بزرگتر از ذرات نانو میباشند. دانشمندانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند نیز عنوان کردند که امکان بروز اثرات منفی بر سلامتی انسان همچنان نامشخص است ولی اگر آبهای اشامیدنی حاوی ذراتی با اندازه نانو باشند، ممکن است سلامتی انسان در خطر قرار گیرد. اگرچه هنوز نیز مطالعاتی در خصوص آلودگی آب های آشامیدنی و مواد پلاستیکی در حال انجام است زیرا ارتباطی در خصوص نحوه انتقال آلودگی بین انسان، هوا، آب و خاک وجود دارد.

الودگی پلاستیکی چه تاثیراتی بر اقیانوس ها دارد؟

جریان های اقیانوس آرام باعث تولید سه جزیره از ذرات زباله ای شدند. در سال ۲۰۱۲ تخمین زده شد که حدود ۱۶۵ میلیون تومان از آلاینده های پلاستیکی در اقیانوس های دنیا وجود دارد. سازمان حفاظت از اقیانوس ها گزارش کرد که چین، اندونزی، فیلیپین، تایلند و ویتنام بیش از سایر کشورها مواد پلاستیکی را در دریا می‌اندازد. مطالعه دیگری نشان می‌دهد که بیش از ۵ تریلیون قطعات پلاستیکی در سطح دریا شناور هستند. زباله‌هایی که وارد اقیانوس ها می شوند برای زندگی دریایی و همچنین انسان ها خطرناک و سمی می باشند و همچنین سم هایی که در قطعات پلاستیکی مشاهده می‌شود عبارتند ازدی اتیل هگزیل فتالات که خود نوعی سم سرطان زاست. سرب، کادمیم و جیوه نیز در این دسته قرار می گیرند. در این زنجیره غذایی ابتدا پلانکتون ها و سپس ماهی ها و در نهایت انسان ها از این مواد خطرناک و سمی استفاده می کنند. علاوه بر آن مصرف ماهی هایی که حاوی این سموم می باشند می تواند خطر ابتلا به سرطان، اختلالات ایمنی و یا نقص های مادرزادی را افزایش دهد. بیشتر زباله هایی که در اطراف اقیانوس ها مشاهده می شوند، از مواد پلاستیکی تشکیل شده اند و در واقع عاملی دائمی برای آلودگی های دریایی می باشند. پلاستیک های یاد شده توسط جریان های اقیانوسی حمل شده  و به صورت پشته های بزرگ انباشته می شوند که به آنها چرخابهای اقیانوسی گفته می شود.

منابع آلودگی پلاستیک محیط زیست کدام است؟

در سال ۲۰۱۹ که محققان متوجه شدند بیشتر آلاینده های پلاستیکی اقیانوسی از کشتی های باری چینی نشات می‌گیرند، یکی از مسئولان حفاظت از اقیانوسها عنوان کرد که همه افراد درباره چگونگی نجات دهی اقیانوس با عدم استفاده ی کیسه های پلاستیکی و نی و یا بسته‌ بندی‌های یکبار مصرف صحبت می‌کنند ولی زمانی که به دل دریا برویم، متوجه می‌شویم که  این موضوع اصلی نیست که باید به آن بپردازیم. حدود 20 درصد از زباله های پلاستیکی و آلاینده های آب های اقیانوسی که برابر با مقدار 5.6 میلیون تن می باشند، از منابع اقیانوسی به وجود می آید.

MARPOL  که نوعی عهدنامه بین‌المللی است، ریختن زباله های پلاستیکی در نواحی اطراف دریا را به طور کامل ممنوع کرده است. کشتی های تجاری محمولات، فاضلاب، تجهیزات پزشکی استفاده شده و سایر انواع زباله های حاوی پلاستیک را در داخل اقیانوس می ریزند. در آمریکا موسسه تحقیقاتی آلودگی‌های پلاستیکی دریایی و قوانین کنترلی در سال ۱۹۸۷ تخلیه مواد پلاستیکی در دریا حتی توسط کشتی ها را ممنوع اعلام کردند. انواع کشتی های تحقیقاتی و یا وابسته به نیروی دریایی نیز مواد اضافه و زباله و همچنین تجهیزات ارتشی بی مصرف را در داخل آب می ریزند. عده‌ای نیز وسایل ماهیگیری و سایر انواع زباله ها را به صورت تصادفی و یا از روی سهل انگاری در داخل آب می اندازد. بزرگترین منبع آلودگی پلاستیکی در اقیانوس ها را وسایل ماهیگیری تشکیل می‌دهند و این مقدار حدود ۹۰ درصد از ذرات زباله ای در بعضی مناطق است. میزان زباله های پلاستیکی تولید شده بیش از مقدار آلاینده های پلاستیکی جمع آوری شده از اقیانوس هاست.

اثر آلاینده های میکرو پلاستیکی (ریز پلاستیکها) و ماکرو پلاستیکی (پلاستیکهای بزرگ) در اقیانوس فقط محدود به عدم فیلتر سازی پلاستیک های ریخته شده در اکوسیستم دریایی نیست، بلکه ممکن است از طریق رودخانه های الوده ای باشد که که از طریق مسیرهای ابی وارد اقیانوس می شوند و آنها را آلوده می سازند. در واقع رودخانه ها ممکن است به عنوان یک منبع و یا یک مسیرالاینده عمل نمایند. همچنین مقدار زیادی از مواد پلاستیکی در رودخانه ها ریخته می شود که می‌توان از ورود آنها به اقیانوس پیشگیری کرد. مطالعات اخیر نشان می‌دهد که حدود ۸۰ درصد از منابع آلاینده پلاستیکی در محیط زیست دریایی از رودخانه ها نشأت می گیرد. می توان چنین عنوان کرد که میزان پلاستیک هایی که در اقیانوس وجود دارد، به طور چشم گیری کمتر از مقداری از این مواد است که در هر زمان وارد اقیانوس می شود.

واد پلاستیکی و پلیمری به علت ساخته شدن از منابع نفتی و دارا بودن مواد با پایه نفتی و خاصیت تجزیه ناپذیری، در خاک باقی می مانند و به این ترتیب مواد شیمیایی آنها به تدریج از طریق خاک وارد زنجیره غذایی انسان می شود؛ بنابراین علاوه بر اثرات کیسه ها و ظروف پلاستیکی روی محیط زیست، آنچه حائز اهمیت است، سلامت انسان هاست، به خصوص اینکه امروزه مصرف بیش از حد و نابجا از این مواد، خطرات جبران ناپذیری را برای سلامت انسان به همراه دارد.

کشورهای پیشرفته چند سالی است که استفاده از ظروف یک بارمصرف گیاهی را جایگزین انواع پلاستیکی آن کرده اند. در کشور های صاحب فناوری تولید پلیمر های گیاهی، از نشاسته ذرت، سیب زمینی و گندم برای این منظور استفاده می شود. نشاسته به طور طبیعی یک پلیمر گیاهی ضعیف است که خاصیت هیدروفیلی دارد.متاسفانه با اینکه کارشناسان و متخصصان بارها درباره مضرات مصرف کالاهای یک‌بار مصرف و نایلونی هشدار داده‌اند، ولی زندگی ماشینی امروز و شاید گاهی راحت طلبی افراد می‌تواند عاملی برای ادامه این نوع از مصرف‌گرایی باشد و افراد آگاهانه و با اطلاع از اثرات سوءمصرف این گونه کالاها کماکان به مصرف آن ادامه می‌دهند. در حال حاضر فرایند مصرف با توجه به فرهنگ عمومی تغییر پیدا کرده است، به گونه‌ای که حرکت مصرف به سمت استفاده از ظروف یکبار مصرف است. 

آیا همه ی پلاستیک ها می توانند در آلودگی پلاستیکی نقش داشته باشند؟

پلاستیک ها موادی پلیمری هستند که از مولکول های بزرگ ، زنجیره های طویل و با پیوند های به ظاهر بی پایان تشکیل شده اند. این مواد به دو صورت طبیعی و مصنوعی یافت می گردند. دسته ی طبیعی این ترکیبات مانند ابریشم و لاستیک ها در طبیعت پایدار نمی باشد و نمی توانند آلودگی جدی ای برای طبیعت پدید آورند.

اما امروزه مصرف کنندگان با انواع مختلف این ماده اعم از مصنوعی و طبیعی سر و کار دارند. نوع مصنوعی این دسته از پلاستیک ها در برابر تجزیه پذیری مقاومت می نمایند و می توانند سال های سال بدون تغییر در طبیعت به شکل اولیه ی خود باقی بمانند. بنابراین بیشتر آلودگی های به وجود آمده ناشی از نوع مصنوعی این مواد به حساب می آید.

علاوه بر این ، بسیاری از محصولات پلاستیکی یکبار مصرف و ظروف بسته بندی ، که تقریبا 50 درصد از کل پلاستیک های تولید شده را تشکیل می دهند در اغلب موارد در طبیعت رها می شوند و هرگز به مراکز بازیافت و یا مراکز دفن زباله سپرده نمی شوند. عدم آگاهی دولت ها به مردم و یا عدم توجه به تفکیک و جداسازی زباله ها موجب گردیده تا روز به روز شاهد گسترش این آلودگی ها باشیم. پلاستیک های رها شده در طبیعت می توانند با کمک جریان آب و یا باد به سایر مناطق برده شوند و به سرعت سبب آلودگی مناطق وسیعی شوند.

در نتیجه مطالعات انجام گرفته هیچ کشور و یا گروه خاصی را مسئول این آلودگی ها نمی داند و به طور کلی دلیل و اثرات آلودگی با پلاستیک را می توان در سراسر دنیا مشاهده نمود.

میزان تولید پلاستیک در دنیا چه مقدار است؟

طبق مطالعات انجام گرفته توسط انجمن تجاری پلاستیک اروپا ، تولید پلاستیک در جهان چیزی بیش از 1.5 میلیون تن تا سال 1950 ، حدود 275 میلیون تن تا سال 2010 و 381 میلیون تن تا سال  2015 بوده است.

بین 4.8 تا 12.7 میلیون تن پلاستیک نیز توسط کشور های نزدیک به اقیانوس به این مناطق وارد می گردد.

نسبت به سایر مواد با کاربرد مشابه، مانند آلومینیوم ، شیشه، کاغذ و… پلاستیک ها به دلیل نقطه ی ذوب بالا و سایر ویژگی های پیچیده دارای معایب و مشکلات بیشتری برای بازیافت و یا تجذیه پذیری می باشند.

آلودگی اقیانوسی چیست؟

در اوایل سال 1970 اولین بار دانشمندانی که بر روی پلانکتون ها مطالعه می کردند متوجه ی آلودگی های پلاستیکی اقیانوس ها گردیدند. اقیانوس ها و دریا ها بیشترین مناطقی هستند که در معرض آلودگی پلاستیکی قرار می گیرند. تخمین زده می شود حداقل 5.25 تریلیون ذره پلاستیکی جداگانه با وزن تقریبی 244000 تن (269،000 تن) روی سطح یا نزدیکی اقیانوس ها شناور باشد. این آلودگی از آنجا مورد توجه ی فراوان واقع گردیده که پلاستیک ها می توانند توسط پستانداران موجود در دریا به عنوان غذا بلعیده شود و موجب مرگ آن ها گردد.

اخبار کشته شدن نهنگی باردار در ساحل ساردنیه ایتالیا بر اثر بلعیدن 6 کیلوگرم پلاستیک ( 115 لیوان، 4 بطری، 2 دمپایی، 25 کیسه و…) و دچار شدن وی به عفونت قارچی و باکتریایی در اثر دفع نکردن این پلاستیک ها جهان را در شوک عظیمی فرو برد.

پی نوشت:

1- راهدار، احمد. 1383. جنگ های مدرن. فصلنامه رواق اندیشه. شماره 30.

2- بحارالانوار، علامه مجلسی، ج 52، ص 262، ح 148؛ اصول کافی، شیخ کلینی، ج 8، صص 36، 37 و 38.

3- نادری، محمد مهدی، و غیره. 1389. عوامل خطرساز محیطی و کاهش باروری در مردان و زنان. نشریه باروری و ناباروری. زمستان 1389، دوره 11، شماره 4، صفحه 211 تا صفحه 226.
4- مؤمنون، 51.

5- Bustreo, Flavia. 2014. 7 million premature deaths annually linked to air pollution. World Health Organizatin (WHO) http://www.who.int/mediacentre/news/releases/2014/air-pollution/en.

6- جام جم آنلاین، سایت خبری. 1390. زمین در محاصره پلاستیکها. http://www1.jamejamonline.ir/printable.aspx?newsnum=100861046138.

7- اوستا، زند بهمن یسن، فصل 9، بند 9-12 و فصل 4، بند 37-38 به نقل از؛ علیپور، فاطمه، منجی در دین زرتشت، ندای صادق، شماره 16 و توسلیان، مهدی، 1391، قیام امام مهدی؟عج؟ از زبان موسی، زرتشت، عیسی و محمد (صلوات الله علیهم اجمعین)، جامعه خبری، تحلیلی الف، کد 162096.

منابع:

https://asp-co.org/blog/216-plastic-pollution-effects-on-environment

http://environmentiran57.blogfa.com/post/9

http://shayestehpour.blogfa.com/post

https://www.mbkchemical.com/plastic-pollution/

https://www.irna.ir/news/82905218