سبک زندگی و ظهور(1)

سبک زندگی

در زبان های مختلف از ترکیب «سبک زندگی» به شکل های گوناگون یادشده است. امروزه در زبان انگلیسی از واژه (Life Style) به معنای سبک زندگی استفاده می شود. در لغت نامه وبستر (1) واژه «سبک زندگی» به معنای تطابق با معیار و شیوه ای که برازنده و مناسب پنداشته می شود توصیف شده و در لغت نامهٔ آکسفورد (2) به معنای روش خاصی از زندگی یک شخص یا گروه تعریف شده است. در زبان عربی واژه «سبک» از مصدر ثلاثی مجرد، به معنی «گداختن و قالب گیری کردن زر و نقره» اخذ شده، اما امروزه از معادل «اسلوب» برای معنای سبک بهره می برند. در زبان فارسی، این کلمه به معنای موردنظر تا این اواخر کاربردی نداشته، همچنان که اصل بحث سبک شناسی هم مربوط به دوره معاصر است.

سبک زندگی شامل اموری است که به زندگی انسان، اعم از بعد فردی، اجتماعی، مادی و معنوی مربوط است؛ اموری نظیر بینش ها و گرایش ها که ذهنی و درونی هستند و امور بیرونی اعم از اعمال هوشیارانه و نا هوشیارانه، حالات و وضعیت جسمی، فرهنگ، فعالیت های اقتصادی، موقعیت های اجتماعی و دارایی ها که اموری عینی می باشند.
مؤلفه های سبک زندگی

یکی از راه هایی که می توان به درک بهتری از مفهوم «سبک زندگی» ازنظر اندیشمندان مختلف دست یافت، بررسی عناصر و مؤلفه هایی است که ایشان برای سبک زندگی برشمرده و یا در تحقیقات خود از آن ها به عنوان شاخص بهره برده اند. در اینجا منظور از مؤلفه اموری است که مصداق عینی سبک زندگی محسوب می شوند. برخی از عناصری که اندیشمندان در آثار خود از آن ها یادکرده اند، عبارت اند از: شیوه و نوع تغذیه، خودآرایی (نوع پوشاک و پیروی از مد)، نوع مسکن (دکوراسیون، معماری و اثاثیه)، نوع وسیله حمل ونقل، شیوه های گذران اوقات فراغت و تفریح، الگوی مصرف، نحوه صحبت کردن، نگرش ها و الگوهای مربوط به فرهنگ مانند عقلانیت، دین، خانواده، میهن پرستی، آموزش، هنر، موسیقی و ورزش، استفاده از فناوری، سلیقه های ورزشی، تفاوت های دینی و چشم اندازهای اخلاقی، ارزش های سیاسی، الگوهای زندگی خانوادگی، روابط زناشویی و تربیت کودک، تحصیلات و سایر مؤلفه ها (3).

امروزه در جوامع مختلف سبک زندگی های گوناگونی بر اساس روش زندگی، عادات، رسوم و گرایش مذهبی تعریف شده و هر یک از این سبک ها اصول و قواعد ویژه خود را دارا هستند. به نظر می رسد دو موضوع مهم در تعریف سبک زندگی در جوامع مختلف تأثیر بسیار ویژه ای دارند که عبارت اند از روش زندگی در بعد مادی آن و جهان بینی و ایدئولوژی یعنی نحوه نگرش انسان به مبدأ و منتهای هستی. بر همین اساس موارد متعددی از انواع سبک زندگی مانند سبک زندگی شرقی، سبک زندگی غربی، سبک زندگی دینی، سبک زندگی مهدوی، سبک زندگی مدرن (مدرنیته، مدرنیسم)، سبک زندگی سنتی، سبک زندگی قرآنی، سبک زندگی اسلامی، سبک زندگی ایرانی - اسلامی و سایر انواع سبک زندگی تعریف شده است.

در این نوشتار سعی شده است که سبک زندگی بشر قبل از ظهور امام عصر؟عج؟ با سبک زندگی بعد از ظهور مورد مقایسه قرار گیرد. در خصوص دوران قبل از ظهور، بیشتر بر سبک زندگی انسان در چند سده اخیر تأکید شده و در خصوص دوران بعد از ظهور، تلاش شده است تا در چارچوب آیات قرآن، روایات و تحلیل های عقلی، نمایی از زندگی بعد از ظهور ارائه شود. درصورتی که عموم انسان ها از پیامبران و اولیای الهی فرمان برداری می کردند، بسیاری از مؤلفه های سبک زندگی بعد از ظهور می توانست در برهه های مختلف تاریخ اتفاق بیافتد، اما برخی ویژگی های دوران بعد از ظهور، مختص آن زمان می باشد. در مقایسه بین سبک زندگی قبل و بعد از ظهور چند هدف عمده دنبال می شود که عبارت اند از:

1_ بررسی و ارائه گوشه ای از آمار و اطلاعات مربوط به ناهنجاری ها و نقایص تمدن کنونی حاکم بر جهان در سه بعد معنویت و اخلاق، محیط زیست و زندگی شخصی انسان.

2_ با آشکار شدن ضربات و شلاق هایی که برخی مؤلفه های سبک زندگی کنونی بر پیکره معنویت، اخلاق، محیط زیست و بدن انسان وارد آورده است؛ انسان بار دیگر در جستجوی یافتن راهکار جدید و ایده مقبول برای ادامه حیات خود خواهد بود.
 

3_ با توصیف نمایی هرچند محدود از زیبایی ها و پیامدهای بهشت گونه زندگی انسان، در پرتو اطاعت از ولی خدا و پذیرش مقررات و آموزه های الهی، انسان هر چه بیشتر مشتاق رسیدن به آن مدینه فاضله شده و از تمدن مادی حاکم بر عالم دل بریده و برای رسیدن به واقعه شریف ظهور و حاکمیت ولایت الله بر جهان، تلاش، دعا و زمینه سازی خواهد نمود.

به طور خلاصه اهداف این مقایسه اطلاع از برخی ناهنجاری ها و نواقص یا گزاره هایی از تمدن کنونی است که باعث سقوط انسان شده و یا خواهد شد تا از هیجان ناشی از غرق شدن در تجملات این تمدن در بسیاری از افراد کاسته شود. از این مرحله در علوم دینی به «بیداری» تعبیر می شود. بی شک بعد از بیداری، ملت ها طرحی نو را برای آینده جُسته و ضمن آشنایی با برخی زوایای حیات طیبه مهدوی، شوق و تلاش برای رسیدن به مقام خلیفه اللهی را آغاز خواهند نمود.

تلاش دنیای مدرن این است که به بشر القا کند، فقط یک راه پیش روی اوست و سعادت با همان راه تأمین می شود و آن هم راهی است که دنیای مدرن، پیش رو گرفته و مدرنیته تنها راه سعادت است؛ اما (تفکر) انقلاب اسلامی می گوید که این، تنها راه نیست؛ بلکه راه دیگری هم وجود دارد و آن راهی است که دین، ما را به آن رهنمون می گردد (1).

انسان می توانست و می تواند انتخاب دیگری برای سبک زندگی خود در گذشته و آینده داشته باشد که در آن ولی خدا حاکم بر جامعه و تعالیم الهی چهارچوب زندگی بشر را شکل می دهند، بی شک نتیجه این نوع از سبک زندگی به نوعی از حیات منتهی خواهد شد که از آن به حیات طیبه تعبیر می شود.
مفهوم ظهور
اشاره

اَللّهُمَّ اِنْ حالَ بَینی وَ بَینَهُ الْمَوْتُ الَّذی جَعَلْتَهُ عَلی عِبادِک حَتْماً مَقْضِیاً فَاَخْرِجْنی مِنْ قَبْری مُؤْتَزِراً کفَنی شاهِراً سَیفی مُجَرِّداً قَناتی مُلَبِّیاً دَعْوَهَ الدّاعی فِی الْحاضِرِ وَ الْبادی؛بارخدایا! اگر میان من و او، قانون مرگ که آن را بر بندگانت مقرر داشتی حائل شد، مرا از قبرم بیرون آر، درحالی که کفن خویش بر کمربسته و با شمشیر
1- میرباقری، سید محمد مهدی. 1382. دین و تکنولوژی. شصت ودومین جلسه کانون گفتمان دینی با بررسی موضوع «دین و تکنولوژی». مجله افق حوزه، شماره 25.

کشیده و نیزه ی برافراشته و لبیک گوی دعوت حق در شهر و بیابان باشم. (4)

با ظهور چه اتفاقی می افتد که باید آرزوی بازگشت به دنیا، در صورت مرگ را داشت؟ بعد از ظهور دقیقاً چه اتفاقی می افتد؟ سبک زندگی مادی و معنوی، بعد از ظهور چگونه است؟ آیا همین خوراکی ها را خواهیم خورد؟ آیا همین گونه کشاورزی خواهیم کرد؟ آیا همین گونه نماز خواهیم خواند؟ آیا حمل ونقل، وسایل حمل ونقل و ارتباطات همین گونه خواهد بود؟ آیا از خدا همین شناخت را خواهیم داشت؟

به طورکلی درباره وضعیت بشر و جهان در عصر ظهور دو سؤال مطرح است:

_ سبک زندگی مادی در عصر ظهور چگونه است؟

_ سبک زندگی معنوی در عصر ظهور چگونه است؟

آنچه از آموزه های دین مبین اسلام و سایر ادیان الهی برداشت می شود این است که عصر ظهور وجه برتر دنیای کنونی نیست و بعد از ظهور، طرح جدیدی در عالم افکنده می شود. ظهور، رجعت و قیامت مراتبی از یک حقیقت واحدند؛ حقیقتی به نام ظهور اراده خدای عالم قرار است نازل شود، مرتبه اول آن ظهور امام عصر، مرتبه بالاتر آن رجعت و مرتبه نهایی آن دوره قیامت است (5). عصر ظهور عصر ظهورِ تام و تمام توحید است. آن گونه که از آیات قرآن و روایات ائمه معصوم؟ع؟ استنباط می شود در این دوران اراده خدای متعال ظهور می کند، همه ی آنچه در قرآن و سایر کتب آسمانی وعده داده شده است ظهور و بروز می کند.

پس از ظهور، حضرت ولی عصر؛ حقیقت ولایت را در عالم تجلی میدهند و کلمه ی غیب الهی که امام زمان است، آشکار میشود، عالم در عصر ظهور، به یک مرتبه از حیات می رسد، در عصر رجعت به حیات کامل تری می رسد و در قیامت به حقیقت حیات می رسد. وقتی امام تجلی می کند، یکی از تجلیات امام «ظهور» است، سپس عالم یک قدم به سمت قیامت جلو می رود، یکی دیگر از تجلیات امام «رجعت» و سرانجام «قیامت» است (6).

از روایات این گونه برداشت می شود که ظهور دارای چهار جزء است که به تبع ظهور امام عصر واقع می شوند:

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
1ـ مردى از اهل‌بیت من به سلطنت خواهد رسید که به سنت من (آن طور که باید) عمل کند و خداوند از آسمان براى وى روزى فرستد و زمین آنچه دارد، بیرون دهد و او زمین را پر از عدل کند چنان که پراز ظلم و ستم باشد او به بیت المقدس درآید و هفت سال سلطنت کند؛‌ یُخرجُ رجُلٌ مِن أهل بَیتى و یَعملُ سُنتى و یُنزّلُ الله لَه البَرکةَ مِن السّماء و تُخرجُ الأرض برکاتِها و تَملاءُ بِه الأرضَ عَدلاً کَما مُلئَت ظُلماً و جُوراً (شرح إحقاق الحق، السید المرعشی،ج ١٣، الصفحة ١٤)

2ـ پیامبر اسلام(ص) خطاب به سلمان فارسی فرمود: امامانِ پس از من دوزاده نفرند تمامشان از قریش هستند. سپس قائم ما خروج می‌کند و قلوب مؤمنین را شفا می‌بخشد.

الْأَئِمَّةُ بَعْدِی اثْنَا عَشَرَ ثُمَّ قَالَ کُلُّهُمْ مِنْ قُرَیْشٍ ثُمَّ یَخْرُجُ قَائِمُنَا فَیَشْفِی‏ صُدُورَ قَوْمٍ‏ مُؤْمِنِین‏. (کفایة الأثر فی النص على الأئمة الإثنی عشر، ص 44)

امیرالمؤمنین علیه‌السلام:
بدانید که اگر از طلوع‌کننده مشرق پیروى کنید، او شما را به شاهراه‌‌هاى پیامبر صلى‌الله‌علیه‌وآله می‌برد. پس، از کورى و کرى و گنگى شفا مى‌‌یابید، و رنجِ طلب و کجروى، از شما برداشته مى‌‌شود و بار سنگین تحمل (ظلم و ستم از دولتهاى جابر و بیعت سلاطین جور) را از گردن‌ها فرود مى‏‌آورید. خداوند در آن روز هیچ کس را بى‏ نصیب نمی‌کند، جز آن کس که از رحمت او سر باز زند و خویشتن دار نباشد وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُون‏؛ کسانى که ستم کرده‌‏اند به زودى خواهند دانست به کدام بازگشتگاه برخواهند گشت. (سوره شعراء 226)

اِعلَموا أنَّکُم إنِ اتَّبَعتُم طالِعَ المَشرِقِ سَلَکَ بِکُم مَناهِجَ الرَّسولِ صلى الله علیه و آله ، فَتَداوَیتُم مِنَ العَمى وَالصَّمَمِ وَالبَکَمِ ، وکُفیتُم مَؤونَةَ الطَّلَبِ وَالتَّعَسُّفِ ، و نَبَذتُمُ الثِّقلَ الفادِحَ عَنِ الأَعناقِ وَ لَا یُبَعِّدُ اللَّهُ إِلَّا مَنْ أَبَى وَ ظَلَمَ وَ اعْتَسَفَ وَ أَخَذَ مَا لَیْسَ لَهُ- وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ‏. (الکافی: ج 8 ص 66 ح 22)

امام حسن علیه‎السلام:
امام حسن مجتبی(ع) از پدر بزرگوار خویش امیرالمؤمنین ضمن روایتی نقل می‌کند:
روزگار به این منوال خواهد بود تا اینکه خداوند مردی را در آخرالزمان که روزگاری سخت است، مبعوث و او را به وسیله ملائکه خود تأیید می‌کند و انصار و یاران وی را نگاهداری می‏‌کند؛ یُؤَیِّدُهُ اَللَّهُ بِمَلاَئِکَتِهِ وَ یَعْصِمُ أَنْصَارُهُ
او را به وسیله آیات و معجزات خود نصرت می‌دهد؛ وی را بر زمین غلبه و مسلط می‌کند تا اینکه مردم خواه ناخواه مطیع و منقاد او شوند؛ او زمین را بعد از آنکه پر از ظلم و ستم شده باشد، پر از عدل و داد و نور و برهان خواهد کرد؛ یَنْصُرُهُ بِآیَاتِهِ وَ یُظْهِرُهُ عَلَى أَهْلِ اَلْأَرْضِ حَتَّى یَدِینُوا طَوْعاً وَ کَرْهاً یَمْلَأُ اَلْأَرْضَ عَدْلاً وَ قِسْطاً.

عرض و طول شهرها برایش مطیع می‌شوند؛ کافری نیست مگر اینکه ایمان می‌آورد و تبهکاری نیست مگر اینکه نیکوکار خواهد شد؛ درندگان در زمان سلطنت او صلح و سازش می‌کنند؛ زمین گیاهان خود را می‌رویاند و آسمان برکات خود را فرو می‌ریزد؛ گنجها برای او ظاهر خواهند شد و مدت چهل سال مالک شرق و غرب خواهد شد؛ خوشا به حال کسی که روزگار او را درک کند و سخن وی را بشنود؛ تنزل السماء برکتهاو تُظهِر له الکُنُوز، یَملکُ ما بَین الخافقین أربعین عاماًفطوبَى لِمَن أدرکَ أیّامَه و سَمِعَ کَلامه. (اثباةالهدی، ج5،‌ ص145)

امام حسین علیه‎السلام:
* در روى زمین شخص نابینا و زمین‏‌گیر و مبتلائى نخواهد بود مگر اینکه خداوند به وسیلۀ ما اهل‏بیت بلا را از او برطرف مى‌‏کند؛ وَ لَا یَبْقَى عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ أَعْمَى وَ لَا مُقْعَدٌ وَ لَا مُبْتَلًى إِلَّا کَشَفَ اللَّهُ عَنْهُ بَلَاءَهُ بِنَا أَهْلَ الْبَیْتِ».

* و به قدرى برکت از آسمان به سوی زمین نازل مى‏‌شود که شاخه درخت از زیادى میوه مى‌‏شکند؛ میوه زمستانى در تابستان و میوه تابستانى در زمستان خورده مى‌‏شود‌؛ وَ لَیُنْزِلَنَّ الْبَرَکَةَ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ حَتَّى إِنَّ الشَّجَرَةَ لَتُقْصَفُ بِمَا یَزِیدُ اللَّهُ فِیهَا مِنَ الثَّمَرَةِ وَ لَتَأْکُلُنَّ ثَمَرَةَ الشِّتَاءِ فِی الصَّیْفِ وَ ثَمَرَةَ الصَّیْفِ فِی الشِّتَاءِ»

سپس امام حسین(ع) این برکات را تأویل این آیه از قرآن معرفی کرده و فرمود: «(این همه برکات) معنای این سخن خداوند است که فرمود «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى ‏آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ منَ السَّماءِ وَالْأَرْضِ وَ لکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ؛ یعنى اگر اهل کتاب ایمان می‏‌آوردند و تقوا پیشه می‏کردند،ما به یقین برکاتى از آسمان و زمین براى آنان قرار می‏‌دادیم، ولى اینان تکذیب کردند و ما آنان را به واسطۀآنچه کسب کردند مؤاخذه کردیم.» (الخرائج و الجرائح، ج‏2، ص849)

امام سجاد علیه‎السلام:
زمانی که قائم‌ ظهور کند خداوند آفت و گزند را از هر مؤمنی برطرف می‌کند و نیرویش را به او باز می‌گرداند؛ إِذَا قَامَ الْقَائِمُ أَذْهَبَ اللَّهُ عَنْ کُلِّ مُؤْمِنٍ الْعَاهَةَ وَ رَدَّ إِلَیْهِ قُوَّته» (غیبت نعمانی، ص317)

امام رضا علیه‌السلام:
یکی دیگر از برکات عصر ظهور، سرکوبی کفار و ظالمان جهت التیام و شفای دل‌های مؤمنینی است که به خاطر ستم آنها زخم برداشته بود؛ امام رضا در روایتی فرمود: «.. در این موقع فرج (و آزادى) مردم فرا مى‌‏رسد و آنان که مرده‌‏اند دوست مى‌‏داشتند که در آن وقت زنده بودند و خداوند دلهاى مردم با ایمان را التیام و شفا مى‌‏بخشد؛ ذَلِکَ یَأْتِی لِلنَّاسِ الْفَرَجُ وَ یَوَدُّ الْأَمْوَاتُ أَنْ لَوْ کَانُوا أَحْیَاءً وَ یَشْفِی اللَّهُ‏ صُدُورَ قَوْمٍ مُؤْمِنِین‏.» 1 (الغیبة (للطوسی)/ کتاب الغیبة للحجة، ص440)

نتیجه اینکه:

ظهور امام

ظهور امامت

ظهور مؤمن

ظهور طبیعت

پی توشت:

1- .Webster Dictionary.
2- .Oxford Advanced Learner’s Dictionary.

3- مهدوی کنی، محمد سعید. 1386. مفهوم سبک زندگی و گستره آن در علوم اجتماعی. فصلنامه تحقیقات فرهنگی، سال اول، شماره 1، پائیز 86، ص 230-199.

منبع:

سبک زندگی : مقایسه مولفه های زندگی بشر در دوران غیبت و عصر حضور/محمدعلی رستمی.

قم. 15/3/1394. http://www.rajanews.com/news/214248.

https://www.tasnimnews.com