چرا در برخی آیات قرآن گفته شده که در قیامت از انسان‌ها سؤال می‌شود؛ اما در برخی دیگر از آیات گفته شد

چرا در برخی آیات قرآن گفته شده که در قیامت از انسان‌ها سؤال می‌شود؛ اما در برخی دیگر از آیات گفته شده که از کسی سؤال نمی‌شود؟

👇👇👇👇👇👇👇👇👇

پرسمان اعتقادی, [20.04.21 09:29]
قیامت توقف‌گاه‌های متعددی دارد و بنا بر ظاهر، این آیات ناظر به این تعدد توقف‌گاه‌ها است، یعنی در برخی توقف‌گاه‌ها سؤال می‌شود و در برخی دیگر، سؤالی پرسیده نمی‌شود. توضیح این که:
روز قیامت روزی طولانی است که مطابق برخی روایت پنجاه محل توقف دارد که هر کدامش هزار سال طول می‌کشد. قرآن کریم در وصف آن روز بزرگ می‌فرماید:
«يُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّماءِ إِلَى الْأَرْضِ ثُمَّ يَعْرُجُ إِلَيْهِ في‏ يَوْمٍ كانَ مِقْدارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ» (1)
«[همه‏] امور را [همواره‏] از آسمان تا زمين تدبير و تنظيم مى‌‏كند، سپس در روزى كه مقدار آن هزار سال از سال‌هايى است كه شما مى‌شمريد به سوى او بالا مى‌رود».
این موقف‌ها و گذرگاه‌ها با یکدیگر متفاوت است؛ در بعضى از آنها مطلقا سؤالى نمى‏‌شود؛ بلكه رنگ رخساره خبر مى‏‌دهد از سر درون! مانند این آیه: «فَيَوْمَئِذٍ لا يُسْئَلُ عَنْ ذَنْبِهِ إِنْسٌ وَ لا جَانٌّ» (2)
«در آن روز هيچ كس از انس و جنّ از گناهش سؤال نمى‏‌شود».
اما همان طور که در دو آیه بعد از آن آمده، گناه‌کاران را از آثار گناه که در سیمایشان هویداست، می‌شناسند:
«يُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسيماهُمْ فَيُؤْخَذُ بِالنَّواصي‏ وَ الْأَقْدامِ» (3)
«مجرمان از چهره‌هايشان شناخته مى‌شوند و آن گاه آن‌ها را از موهاى پيش سر، و پاهايشان مى‌گيرند [و به دوزخ مى‌افكنند]!».
در واقع این آیه (= آیه 41 الرحمن)، آیه قبلی(= آیه 39 الرحمن) را توضیح می‌دهد و به فرمایش علامه طباطبایی (قدس سره) در المیزان، به این سؤال مقدّر پاسخ می‌دهد که چرا در قیامت از جن و انس سؤال نمی‌شود؟ آیه 41 پاسخ می‌دهد: چون [دارم درباره یکی از موقف‌های آن روز سخن می‌گویم، موقفی که در آن] گناهکاران با سیمایشان شناخته می‌شوند [و آثار گناه در سیمایشان هویداست].
در بعضى از مواقف نیز بر دهان‌ها مُهر زده می‌شود و اعضاى بدن شهادت می‌دهند:
«الْيَوْمَ نَخْتِمُ عَلى‏ أَفْواهِهِمْ وَ تُكَلِّمُنا أَيْديهِمْ وَ تَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِما كانُوا يَكْسِبُونَ» (4)
امروز بر دهانشان مُهر مى‌نهيم، و دست‌هايشان با ما سخن مى‏‌گويند و پاهايشان كارهايى را كه انجام مى‌دادند شهادت مى‌دهند
و موقف‌های دیگر...

📚منابع:
1. سجده: 32/ 5.
2. الرحمن: 55/ 39.
3. همان، 41.
4. یس: 38/ 65.

🔰 @p_eteghadi  🔰

پرسمان اعتقادی, [20.04.21 11:42]
با عرض سلام؛ در کتاب شرح اصول کافی ملاصالح مازندرانی ذیل یکی از احادیث شرحی آمده است، اگر امکان دارد راجع به آن توضیح بفرمایید: «الشرح قوله (یا إسحاق خف الله کأنک تراه و ان کنت لا تراه فإنه یراک) وشبه الرؤیة القلبیة بالرؤیة العینیة قصدا للظهور والإیضاح ...».
👇👇👇👇👇👇👇👇👇

پرسمان اعتقادی, [20.04.21 11:43]
در منابع حدیثی، روایتی اخلاقی و بسیار جذاب در مورد توجه به خداوند در همه‌ی احوال وارد شده است که امام صادق‌(ع) در آن می‌فرماید: «آن‌گونه از خداوند، خوف داشته باش که گویا او را می‌بینی؛ و اگر تو او را نمی‌بینی بدان که خداوند تو را می‌بیند. و اگر فکر کنی که خدا تو را نمی‌بیند، به او کافر شدی و اگر می‌دانی که خدا تو را می‌بیند و در عین حال، گناه و معصیت انجام می‌دهی، پس خدا را پایین‌ترین بینندگان قرار دادی».[1]

برخی منابع رجالی و سندشناسی این حدیث را روایتی صحیح می‌دانند؛[2] اما برخی دیگر آن‌را ضعیف به شمار آورده‌اند.[3]

به هر حال محتوای روایت با آیات قرآن کریم و معارف اسلامی منطبق است. مرحوم ملاصالح مازندرانی در تبیین محتوای این روایت می‌گوید: این روایت به دو مرتبه از شهود و یقین اشاره دارد. در قسمت اول روایت (گویا خدا را می‌بینی) به عین الیقین یا حق الیقین که بالاترین مراتب سیر و سلوک است، اشاره دارد؛ در این مرتبه، طالب و سالک، اتصال معنوی با مطلوب(ذات متعالی خداوند) دارد، به‌گونه‌‌ای که فقط جمال و کمال خدا را مشاهده می‌کند.

اما در قسمت دوم روایت(اگر تو خدا را نمی‌‌بینی، خدا تو را می‌‌بیند)، اشاره به مقام مراقبه و ثمره‌ی ایمان دارد. این مقام هر چند نسبت به مقام اوّل پایین‌تر است؛ اما خود مرتبه‌ی عظیمی از مراتب سیر و سلوک است.

وی در توضیح چگونگی تحصیل این دو مرتبه می‌گوید: این دو مرتبه، میوه و ثمره‌ی مراقبت است؛ مراقبت به معنای مراعات قلب نسبت به مراقب و نگهبان(خداوند)و اشتغال قلب به او است.

ثمره و میوه‌ی مراقبت، علم به این است که خداوند به همه‌ی ظاهر و باطن همه‌ی اشیا و افراد مطلع است؛ این علم هنگامی که در قلب استقرار یافت و نهادینه شد و شبهه‌‌ای در آن نماند، قلب را به سمت مراعات خداوند جذب می‌کند.

دو گروه هستند که این صفات در آنها وجود دارد:

گروه صدیقین: صدیقین مراقبت‌شان عبارت است از این‌که قلب آنان غرق در تماشای جلال و عظمت خداوند است و در برابر هیبت و شکوه خداوند شکسته و خاشع هستند، و تمام اعضا و جوارح آنان در طاعت و انجام وظایف مشغول است، به گونه‌‌ای که قلب آنان اصلا توجهی به غیر ندارد؛ یعنی اعضا و جوارح آنها حتی به مباحات توجه ندارند، تا چه رسد به محرمات.
اهل ورع: گروه دیگر از آنان(اهل مراقبه) اهل ورع هستند؛ اینان مانند گروه قبل نیستند که قلب آنان از جلال و عظمت خداوند در شگفتی و دهشت باشد، بلکه در حد اعتدال هستند؛ و به همه‌ی اقوال، اعمال، حرکات و سکنات توجه دارند، و هر چه به ذهن آنان خطور کند مراقب‌اند، اگر الهی بود به آن عمل می‌کنند و اگر شیطانی بود آن‌را رها می‌کنند، و اگر مبهم بود توقف می‌کنند تا حکم آن معلوم شود.[4]
ظاهرا مقصود ملاصالح از این توضیحات تطبیق قسمت اول روایت(گویا خدا را می‌‌بینی) بر گروه صدیقین و تطبیق قسمت دوم روایت(خدا تو را می‌بیند) بر اهل ورع است.
📚منابع:

[1]. «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‏ یَا إِسْحَاقُ خَفِ اللَّهَ کَأَنَّکَ‏ تَرَاهُ‏ وَ إِنْ کُنْتَ لَا تَرَاهُ فَإِنَّهُ یَرَاکَ‏ فَإِنْ کُنْتَ تَرَى أَنَّهُ لَا یَرَاکَ فَقَدْ کَفَرْتَ وَ إِنْ کُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّهُ یَرَاکَ ثُمَّ بَرَزْتَ لَهُ بِالْمَعْصِیَةِ فَقَدْ جَعَلْتَهُ مِنْ أَهْوَنِ النَّاظِرِینَ عَلَیْکَ‏».کلینى، محمد بن یعقوب، کافی، ج 2، ص 67 - 68،  تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[2]. مجلسی اول، محمد تقی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، موسوی کرمانی، سید حسین، اشتهاردی، علی‌پناه، طباطبائی، سید فضل الله، ج 12، ص 70، قم، ‌مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، چاپ دوم، 1406ق.

[3]. مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محقق، مصحح، رسولی، سید هاشم، ‌ج 8، ص 32، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق.

[4]. ر. ک: مازندرانى، محمد صالح بن احمد، شرح الکافی-الأصول و الروضة، ج 8، ص 207 - 208، تهران، المکتبة الإسلامیة، چاپ اول، 1382ق.
🔰 @p_eteghadi  🔰