سبک زندگی ایرانیان از حدود یکصد سال قبل و بخصوص در دوران سلطنت پهلوی با هدف خودباختگی در برابر فرهنگ غربی و شروع روند دگرگونی و اضمحلال فرهنگ و تمدن بومی به معنای عام آن، دچار تغییرات عمیق شد و حتی در دوره‌هایی شعار محافل رسمی، این بود که برای پیشرفت و ترقی و رسیدن به دروازه‌های تمدن بزرگ می‌بایست از سر تا نوک پا، غربی شد و غربزدگی، سکه رایج مملکت بود. همین عامل یعنی ترویج فرهنگ غرب و در مقابل بی توجهی به ارزش های مسلط مذهبی و بی تفاوتی در قبال خواسته های رهبران مذهبی، بی بند و باری زیاده از حد، رواج فساد و فحشا، عدم مراعات عفت عمومی و اشغال پست های کلیدی و حساس دولتی توسط بهایی ها و صهیونیست هاو کنترل اقتصاد جامعه توسط ثابت پاسال های بهایی و القانیان های صهیونیست، تغییر مبدأ تاریخ اسلامی و بازگشت به ارزش ها و سنت های باستانی زمینه لازم را برای قیام عمومی در جامعه ایران فراهم نمود. مهمترین مطالبه مردم در جریان قیام خود، احیای فرهنگ ناب ایرانی اسلامی توامان با هم بود. از این رو باید پذیرفت انقلاب اسلامی قبل از اینکه انقلاب سیاسی و اقتصادی باشد قطعا یک انقلاب فرهنگی بوده و جهت گیری آن بر پایه ی احیای سبک زندگی ایرانی اسلامی قرار دارد.

سبک زندگی اسلامی ایرانی در مواجهه با غرب

از پایان دوره صفویه و مخصوصاً از دوران قاجاریه تا به امروز، مسأله مواجهه با عالمی جدید و ساحتی نوین به نام غرب و مدرنیته، کم کم در ایران رخ نموده است. غالباً این مواجهه چند جانبه بوده است اما در هر دوره وجهی از آن بر وجوه دیگر غلبه داشته است: این مواجهه ابتدا به صورت سلطه جغرافیایی محدود بود. مانند حضور پرتغالی ها در جنوب ایران. پس از قوت صفویه، این مواجهه، به عرصه کلام قدم می گذارد و این مسیونرهای مسیحی هستند که حامل پیام غرب نوین و اروپای متجدد در ایران هستند. اولین مدارس جدید را همین مسیونرها بنا می کنند.(به ویژه دردوره قاجار) پس از این، از دوران پس از صفویه تا استقرار قاجار و حتی تا زمانه تحریم تنباکو، مواجهه ما بیشتر شکل اقتصادی استعماری دارد. جنگ های ایران و روس و حضور استعماری انگلیس در ایران و منطقه، سخن از مواجهه نظامی را مطرح ساخت. از اواسط دوره قاجار غرب و غرب زدگی و مواجهه ما با این پدیده، شکلی جدید به خود گرفت.

این نحوه مواجهه جدید، در حوزه اندیشه و تفکر و علم و فرهنگ بوده و غرب زدگی گسترده فرهنگی و علمی را پدیدار کرد. بدین سبب طبقه روشنفکران غیر دینی و فراماسونرها در این دوره آن هم تحت نظارت و حمایت و هدایت انگلیس و روسیه و بعدها آمریکا شکل گرفت و براساس این شیوه مواجهه است که کم کم سبک زندگی ایرانی دستخوش تغییرات می شود؛ تغییراتی که هرچه زمان برایش جلوتر می رفت، سرعت این تغییرات نیز سریع تر می شد و واکنش آگاهان، روشنفکران دینی، خواص سیاسی و علما را باعث می گشت. این در حالی بود که سبک زندگی سنتی – دینی با مایه ها و جوهره شیعی و گرایشات اهل بیتی مردم ایران از استحکام دیرینه و با پشتوانه ای برخوردار بود و جامعه ایرانی را به چاره واداشت که در در برابر هجوم اندیشه غربی «چه باید کرد؟»

پیروزی انقلاب و احیای سبک زندگی اسلامی ایرانی

همانطور که در قسمت قبل بیان شد، در مواجهه با هجوم فرهنگی غرب به ویژه در دوره پهلوی پاسخ های متعددی در پاسخ به سوال چه باید کرد؟ مطرح شد. در این میان روحانیت مبارز در قالب الگوی تعالی اسلامی زمینه را برای احیای فرهنگ اسلامی ایرانی مهیا نمودند؛ چنانکه در سبک زندگی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در تمامی عرصه های زندگی مردم تغییرات قابل ملاحظه ای ایجاد شد. از مهم ترین این تغییرات: خانواده است؛ تحول در سبک زندگی مردم بویژه در زمینه تشکیل نهاد خانواده و تقویت بنیانهای آن بود. پس از انقلاب در سخنرانی‌های امام خمینی ( ره ) بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران و حضرت آیت ا.. خامنه ای مقام معظم رهبری ، جایگاه و اهمیت سبک زندگی اسلامی و خانواده بارها مورد تاکید قرار گرفت. در این راستا نهادهایی نیز در جهت تقویت و تحکیم بنیان خانواده تشکیل شد. خوشبختانه پس از انقلاب اسلامی تحکیم خانواده در قالب سبک زندگی سالم و اسلامی در قالب مصوبه ها و لایحه های مختلفی در ایران مطرح شده است . از آنجا که رویکرد غالب در سبک زندگی ایرانی رویکرد دینی است در این راستا ، به بررسی تاثیر انقلاب اسلامی از طریق پیاده شدن احکام اسلام در شکل گیری و تداوم نهاد خانواده خواهیم پرداخت:

ازدواج؛ گام نخست در تشکیل و استحکام خانواده

تقویت نهاد مقدس خانواده بر آسان کردن ازدواج و استوار ساختن روابط خانوادگی بر پایه حقوق و اخلاق اسلامی مبتنی است . علاوه بر این بهره گیری از قرآن، سنت، قانون اساسی و دیگر قوانین جاری در جمهوری اسلامی ایران و رهنمودهای امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری در مورد خانواده، سبب تهیه سیاست های تشکیل، تحکیم و تعالی خانواده شده است. به عنوان مثال پس از پیروزی انقلاب اسلامی ما شاهد ازدواج های دانشجویی به شکل گروهی و در نهایت سادگی و فارغ از زرق و برق مادی هستیم . به عبارتی ، ما گروههایی از دانشجویان را داریم که بطور همزمان در فضایی معنوی و در نهایت سادگی پیمان زناشویی خود را جشن می گیرند و زندگی خانوادگی خود را آغاز می کنند . علاوه بر این ، انتخاب محل ها و اماکن متبرکه نظیر مساجد و حسینیه ها از رویکرد های جدید جوانان برای آغاز پیمان زناشویی است . درواقع در مقابل گرایش به تجمل گرایی و هزینه های سرسام آور برای آغاز زندگی ، توجه به سادگی و مکانهایی که مملو از معنویت است ، خود نشانگر تغییر در سبک زندگی جوانان ایرانی پس از پیروزی انقلاب است.

تشخیص جایگاه زن و مرد و تأثیر آن در تحکیم خانواده

اسلام میان زن و مرد از نظر تدبیر اجتماع و دخالت اراده و عمل آن دو در این تدبیر و مدیریت تساوی کامل برقرار کرده است. دلیل این تساوی هم این است که زن تمام آن حوائج و نیازهایی را دارد که مرد داراست و از این رو قرآن می فرماید: «شما زنان و مردان از جنس یکدیگرید» پس در اسلام زن و مرد یار و یاور و مکمل یکدیگرند و تکامل هنگامی حاصل می شود که این دو تعامل صحیح و مجاز یکدیگر را کامل کنند. به همین دلیل موضوع همسرداری و نقش های مختلف همسر در سبک زندگی اسلامی از موضوعاتی است که در قوانین و سیاستها ، مورد نظر قرار گرفته است . دراین میان هر یک از زوجین برای حفظ بنیان خانواده موظف است به حقوق و تکالیف دیگری توجه نماید . مرد به عنوان سرپرست خانواده موظف است برای آسایش و رفاه همسر و فرزندانش تلاش کند و زن نیز به عنوان محور کانون خانواده باید به زندگی خانوادگی گرما و انرژی ببخشد . وقتی آیات قرآن و روایات پیامبر و اهل بیتش را مورد بررسی قرار می‌دهیم متوجه می‌شویم که زن دارای جایگاه ویژه و نورانی است. در اسلام زندگی خانوادگی حضرت زهرا(س) بهترین شاخص سبک زندگی اسلامی زن مسلمان معرفی شده است. علاوه بر این ، در جمهوری اسلامی ایران ، دیدگاه اسلام درخصوص اهمیت جایگاه، منزلت و کارکردهای خانواده متعادل و آرمانی مورد نظر قرار گرفته است . در این زمینه ، ارتقای امنیت و تأمین نیازهای مادی، معنوی و مصونیت بخشی خانواده ، تأمین نیازهای مادی، معنوی و عاطفی فرزندان در خانواده ،تامین و بهبود سلامت روحی، جسمی و اجتماعی زنان در مراحل مختلف زندگی ، تقویت شخصیت و جایگاه واقعی زن و مرد به عنوان پدر و مادر و همسر در خانواده مورد توجه جدی قرار گرفته است . چرا که این محورها از جمله عوامل تقویت بنیان خانواده است .

مدیریت در خانه و استحکام خانواده

قرآن در سوره مبارکه نساء می فرماید: «مردان سرپرست و نگهبان زنانند، به خاطر برتری هایی که از اموال ایشان میکنند« این آیه و نظایر آن هرگز دلیل و نشانه برتری انسانی و فضیلت معنوی مرد بر زن نیست. آنچه در باب تفاوت افراد بیان شده این است که اولاً باید زندگی به نحو مطلوب اداره شود، ثانیاض تا هماهنگی بین افراد و طبقات ایجاد نگردد، زندگی خوبی اداره نمی شود. مدیریت مرد در خانه، همانند مدیریت در جامعه، از اسباب تقدم معنوی و برتری در انسانیت نیست، بلکه تنها یک مسئولیت اجرایی است. از سوی دیگر ، حمایت از تشکیل و تحکیم نهاد خانواده و پیشگیری از انحلال و فروپاشی آن، ارتقاء سطح فرهنگی اعضاء خانواده به منظور ایفای نقش اساسی در فرهنگ سازی و اصلاح جامعه، و زدودن باورهای غلط درمورد حقوق و وظایف اعضاء خانواده، از دیگر برنامه های مورد نظر در جمهوری اسلامی برای حفظ خانواده است . گسترش و تعمیق فرهنگ اصیل اسلامی در خانواده جهت تربیت نسل سالم ، با ایمان و مسئولیت پذیر در قبال خود ، خانواده و جامعه، ایمن سازی خانواده از آسیب و بحران های اجتماعی و حمایت از خانواده های آسیب دیده، از دیگر اهداف سیاستگذاری در سبک زندگی اسلامی – ایرانی در جهت تحکیم بنیانهای خانواده است .

به عنوان گامی مهم در راستای تحکیم خانواده می توان به تصویب «سند تشکیل، تحکیم و ایمن‌سازی خانواده» در شورای عالی انقلاب فرهنگی اشاره کرد . این سند دارای ۴ راهبرد کلان است که برخی از آنها همچون : تسهیل شکل‌گیری خانواده با ازدواج آگاهانه ، ساده و پایدار مبتنی بر آموزه‌های اسلامی ، تقویت بنیان‌های خانواده با تعریف نقش‌های گوناگونی که اعضای خانواده می‌توانند ایفا کنند، مواجهه درست، عالمانه و توام با برنامه‌ریزی با آسیب‌ها و چالش‌هایی که برای آسیب رساندن به قوام خانواده ممکن است اتفاق بیفتد، نیز مورد توجه قرار گرفته است . همه این مصوبات و سیاستها نشان می دهد که انقلاب اسلامی ایران بر خلاف رویه منحط جاری در غرب ، سیاست حفظ و تثبیت نهاد مقدس خانواده را بشدت دنبال می کند تا جامعه ای سالم بر اساس سبک زندگی اسلامی برای مردم فراهم کند .

منابع:

صالح حسن زاده، (۱۳۹۳)، عوامل تحکیم خانواده در فرهنگ اسلامی،

انقلاب اسلامی و سبک زندگی اسلامی، بازیابی شده به تاریخ ۱۶ بهمن ۱۳۹۴، با آدرس:

http://www.safeir.ir/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8 -

شاخص های سبک زندگی اسلامی و غربی کدام است، بازیابی شده در تاریخ ۱۶ بهمن ۱۳۹۴ به آدرس:

http://www.aviny.com/article/yadasht/91/08/zendegi-eslami gharbi.aspx۰