چکیده
بدون شک رشد و تعالی هر نظام اجتماعی در پرتو همبستگی اجتماعی و مشارکت عمومی افراد آن جامعه میسر می گردد. جامعه شناسان ایجاد همبستگی اجتماعی و مشارکت عمومی جامعه را ناشی از عواملی چون اعتقادات و احساسات مشترک و تعادل و هماهنگی میان باورها و ارزش ها می دانند و عامل اصلی واگرایی انسانها را جدال و ستیز و کمبود امکانات مادی تلقی می کنند. در نگاه اسلامی از جمله عوامل تقویت کننده همبستگی اجتماعی و مشارکت عمومی در سطح نظری و عملی علم، تفاهم، همدلی و نوعدوستی است و عوامل تهدید کننده آن را سوء ظن ها، تهمت ها، خواهش های نفسانی و سایر بیماریهای روحی می داند. در مقاله حاضر، پس از بررسی مفاهیم مذکور، جلوه های مشارکت مردم در نظام اسلامی در قالب مفاهیمی چون شورا، بیعت مردم با رهبری نظام، امر به معروف و نهی از منکر، اتحاد و تعاون در امور جامعه بیان می شود، سپس نظریات و دیدگاههای اسلامی و جامعه شناسی در مورد راههای افزایش همبستگی اجتماعی و مشارکت عمومی بدین شرح تبیین می شود: افزایش آگاهی فردی و جمعی، مشارکت ارادی، باور کردن مردم، بسیج منابع، خدمت صادقانه به مردم و در نهایت آثار و پیامدهای همبستگی اجتماعی و مشارکت عمومی مورد تحلیل قرار می گیرد.
کلید واژه: همبستگی اجتماعی، مشارکت عمومی، تفاهم، مشورت، روابط اجتماعی
مقدمه
مشارکت مردمی در شکل گیری سامانه نظام سیاسی و اداره آن امری مسلم و اجتناب ناپذیر است و اساساً بدون مشارکت عمومی و مردمی، امکان توسعه، رشد و تعالی یک کشور امکان پذیر نیست. از بعد اجتماعی نیز وحدت و همبستگی عمومی نقش به سزایی در تثبیت هر نظام اجتماعی دارد، چرا که جوامع بشری تنها در سایه همبستگی اجتماعی است که می توانند به روابط و تعاملات روزمرّه زندگی خویش بپردازند، زبان یکدیگر را درک کنند، واکنش های دیگران را پیش بینی نمایند و برای آینده زندگی خود برنامه داشته باشند. از این رو، می توان گفت به هر میزان انسجام اجتماعی، وحدت و همبستگی ملی و علاقه مندی ملتی در مسیر حرکت به سوی اهداف مورد نظر یک نظام، یعنی توسعه پایدار، مشابه و همگرایانه باشد، چنین ملتی به راحتی و سریع تر از حد انتظار به اهداف و آرمان های متعالی و چشم اندازهای بلندمدت ترسیم شده از سوی رهبران خود خواهند رسید. ملتی که دارای همبستگی اجتماعی و مشارکت عمومی است و از وحدت، یکدلی، یک رنگی و همدلی بهره می برد، به راحتی با مشارکت عمومی شهروندان خویش به تحقق اهداف متعالی نظام خویش دست خواهد یافت. مقاله حاضر درصدد است تا با تحقیق و کاوشی در مسئله همبستگی اجتماعی و مشارکت عمومی، چگونگی شکل گیری، راههای تقویت و موانع همبستگی و مشارکت عمومی و همچنین نقش و عملکرد مثبت و منفی این پدیده را براساس دیدگاه جامعه شناختی و اسلام سازمان دهد. امیدست که یافته های آن دستمایه محققان جهت تحقیق بیشتر قرار گیرد.