پدیده سبک زندگی از مشخصات جهان نوین و مدرنیته است و کسانی که در جوامع مدرن زندگی می کنند برای توصیف کنش های خود و دیگران از مفهوم سبک زندگی استفاده می کنند. افراد تحت تاثیر رسانه ها به سلیقه ها و ارزش های خود شکل می دهند و این سلیقه ها و ارزشهاست که منجر به بروز رفتار و در نهایت شکل گیری سبک زندگی آنها می شود.
هر مکتب و مذهبی، سبک زندگی برای بشریت ارایه می‌دهد و مدعی است، جامعه مطلوب و زندگی سالم در نتیجه پیروی از روش زندگی است که آنان ارایه می‌نمایند. حقیقت این است وقتی سخن از سبک زندگی اسلامی و حیات طیبه به میان می‌آید، دو امر به ذهن تداعی میکند. به دیگر سخن گزاره حاکی از سبک زندگی اسلامی و حیات طیبه، متضمن دو گزاره دیگر هم هست: الف) وضع موجود جوامع بشری دچار آسیب‌ها و آفت زده سبک زندگی غیر اسلامی است. ب) چیستی و چگونگی سبک زندگی اسلامی و حیات طیبه و دیگری امکان حصول به این سبک زندگی است.
امروزه با هجوم روزافزون شبکه‌های ماهواره‌ای وفیلم‌های سینمایی، که معلول و زاییده‌ی تکنولوژی پیشرفته و ارتباطات می‌باشند، بنیان‌های اعتقادی و اخلاقی فرهنگ‌های غنی نشانه رفته است.
سبک زندگی، زاویه نگاه ما را تغییر داده است در این نوع سبک زندگی ، نیازهای ما پابرجاست منتهی به ولع تبدیل شده است . مشکل در سبک زندگی است. روش زندگی در خانه و جامعه و نظام آموزش ما در گذشته و حال یعنی پیش و پس از پیشرفت های صنعتی دگرگون شده است و مابه ازای گزاره های نیاز ، برآورد، آسایش و آرامش، کم و زیاد شده است.
الگوی زندگی و سبک زندگی غربی بر اساس مصرف‌گرایی و اخلاق‌ستیزی و ناهنجاری‌ها بنا گردیده است، اما سبک زندگی دینی بر مبنای استعلا و با هدف رسیدن به مقام قرب حضرت حق بنا شده است.
تعریف سبک زندگی :
«سبک زندگی»[1] پدیده جوان و نوظهوری است که کمتر از نیم قرن از عمر آن نمی گذرد. دوم، ورود هر یک از روش ها و تکنولوژی های فوق تغییرات بنیادینی در زندگی، احساس، تفکر، شیوه زیست و فرهنگ انسان امروزی به وجود آورده و می آورد. آن چیزهائى که متن زندگى ما را تشکیل میدهند؛ همان سبک زندگى است. و به عبارتی می توان گفت شامل مجموعه رفتارها و الگوهای کنش هر فرد که معطوف به ابعاد هنجاری ومعنایی زندگی اجتماعی می باشد اطلاق میشود و نشان‌دهنده کم و کیف نظام باورها و کنش‌های فرد است.و برماهیت و محتوای خاص تعاملات و کنش‌های اشخاص در هر جامعه دلالت دارد و مبین اغراض، نیات، معانی و تفاسیر فرد در جریان عمل روزمره و زندگی روزانه است.
«مفهوم سبک زندگی از زمره مفاهیمی است که درحوزه جامعهشناسی و مطالعات فرهنگی برای بیان پاره‌ای واقعیت‌های فرهنگی آن را مطرح و به کار می‌برند و دامنه به‌کارگیری آن در رسانه هم رواج زیادی یافته است .
چیستی و ماهیت سبک زندگی
واژه «سبک زندگی» مقسمی است برای اقسام و انواع سبک‌های مختلفی از زندگی با رویکرد‌های متفاوت، مانند سبک زندگی اسلامی، غربی، شرقی و یا سبک زندگی در روانشناسی، جامعهشناسی و... . در مجموع آنچه از مفهوم سبک زندگی معمولاً در نوشتار، گفتار، رسانه‌ها و به ویژه در فضای مجازی و اینترنت به تصویر کشیده میشود، بیشتر ناظر به همان جلوه‌های بیرونی و خارجی حیات و تمدن غربی ازقبیل مد، دکوراسیون، الگوی مصرف و مفاهیمی از این قبیل میباشد.
معادل واژه «سبک» در زبان عربی تعبیر «اسلوب» و در زبان انگلیسی «style» است. عبارت «سبک زندگی» در شکل نوین آن اولین بار توسط «آلفرد آدلر» در روانشناسی در سال 1929 میلادی ابداع شد. این عبارت به‌منظور توصیف ویژگی‌های زندگی آدمیان مورد بهرهبرداری قرار گرفت. در کتاب‌های لغت انگلیسی، این واژه در معانی کم و بیش مشابهی به کار برده شده است: «سبک‌های زندگی مجموعهای از طرز تلقیها، ارزشها، شیوههای رفتار، حالتها و سلیقه ها در هر چیزی را در بر میگیرد. موسیقی عامه، تلویزیون، آگهیها، همه و همه، تصورها و تصویرهایی بالقوه از سبک زندگی فراهم میکنند.»(1) «روش نوعی زندگی فرد، گروه یا فرهنگ را سبک زندگی گویند.»(2)«روشی که یک فرد یا گروهی از مردم براساس آن کار و زندگی میکنند: یک زندگی سالم و راحت، بخش سبک زندگی مجله (= بخشی از آن که با لباس‌ها، فرصت‌ها، عادات... ارتباط دارد)»(3).
«سازمان بهداشت جهانی» سبک زندگی را این‌گونه تعریف میکند: «اصطلاح سبک زندگی به روش زندگی مردم و بازتابی کامل از ارزشهای اجتماعی، طرز برخورد و فعالیت‌ها اشاره دارد. همچنین ترکیبی از الگوهای رفتاری و عادات فردی در سراسر زندگی (فعالیت بدنی، تغذیه، اعتیاد به الکل و دخانیات و...) است که در پی فرایند جامعهپذیری به وجود آمده است.»(4)
سبک زندگی و هویت
سبک زندگی و هویت دو مقوله ملازم همدیگر و پیوسته اند، اکنون صور نوین هویت اجتماعی مبتنی بر سبک زندگی است و این روش الگومند مصرف که با درک و ارزشگذاری کالاها همراه است ما را به ایجاد یک هویت جدید با تکیه بر مصرف می رساند. زندگی هویتی امروز بخش قابل توجهی از تأثیر خود را از افزایش نقش نمادها، نشان ها و گروه های کالایی که به تولید نشانه برای شخص می پردازند، گرفته است. اعمال نفوذ سبک زندگی در انسان امروزی از او موجودی چند هویتی یا بی هویت ساخته است که بی توجهی به آن می تواند هویت ملی و امنیت ملی را حتی با مشکل مواجه کند.
هویت را به معنای یکی شدن خود یا «یکی شدن خود با دیگران» و چیستی فرد تعریف می کنند و هویت هر پدیده ای همان ماهیت وجود اوست. همچنین گفته می شود نشانه تمایز یک فرد با دیگران نیز از همان هویت سرچشمه می گیرد.
در هویت است که انسان برنامه رسیدن به خود، دیگران و خدا را دنبال می کند. بر اساس نظریه هویت، فرایند هویت یک سیستم کنترل است که مجموعه ای از هنجارها و ضدهنجارها را در فرد و جامعه به وجود می آورد. هویت مجموعه معانی است که چگونه بودن را در خصوص نقش های اجتماعی به فرد القا می کند و یا وضعیتی است که به فرد می گوید او کیست و مجموعه معانی را برای فرد تولید می کند که مرجع کیستی و چیستی او را تشکیل می دهد.
هویت جمعی ما نیز نشأت گرفته از هویت های فردی است که مانند قطرات باران هویت دریا را شکل می دهد، هویت جمعی را هویت ملی نیز می گویند که دارای ابعادی شامل سرزمین، فرهنگ و زبان است. البته برخی نیز ابعاد هویت ملی را در هفت محور اجتماعی، تاریخی، جغرافیایی، سیاسی، فرهنگی، مذهبی و زبانی دسته بندی کرده اند.
اما جامع ترین هویت جمعی نزد مردم، هویت ملی نامیده می شود که نوعی احساس پایبندی، دلبستگی و تعهد به اجتماع ملی است و جزئی از هویت فرد است.
هویت نیز این قدرت را دارد که سبک زندگی را متحول کرده و آن را بر اساس خواسته خود تغییر دهد.در ادبیات جامعه شناسی از مفهوم سبک زندگی دو گونه مفهوم سازی متفاوت ارائه شده است که البته در این دو نوع مفهوم سازی هیچ گونه تناسخی با رابطه آن و هویت مشاهده نمی شود؛ در معنای اول؛ سبک زندگی معرف ثروت و موقعیت اجتماعی افراد است و اغلب به عنوان شاخصی برای تعیین طبقه اجتماعی به کار می رود. دوم سبک زندگی نه راهی برای تعیین طبقه اجتماعی، بلکه مفهومی است که فقط در متن تغییرات فرهنگی عصر مدرنیته و رشد فرهنگ مصرف گرایی معنا پیدا می کند. در این معنا تعریف سبک زندگی راهی برای تعریف ارزش ها، نگرش ها و رفتارهای افراد است که با هویت آنان ارتباط می یابد. در هر جامعه ای برای برنامه‌ریزی و مدیریت ساختاری و زیربنایی ضروری است تا تصویری از وضعیت شیوه زندگی و رفتار مردم آن جامعه در دست باشد.
فرهنگ[2]، حقیقت و هویت معنوی ملت‌هاست که ساختار کیفی زندگی یک ملت را مشخص میکند؛ به گونه‌ای که زندگی کمّی و مادری او را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در تعریف فرهنگ اسلامی گفته‌اند فرهنگ اسلامی مجموعهای از اعتقادات و اصول اسلامی، آداب و رسوم، اخلاق و ارزشها و قوانین است که از وحی سرچشمه گرفته شده است. در هر فرهنگ و جامعه‌ای، اصول خاصی به عنوان هنجار و فرهنگ آن ملت مطرح شده است که ممکن است در فرهنگ و جامعه‌ای دیگر ضدفرهنگ تلقی شود؛ اما در این بین برخی از اصول فرهنگی جهان‌شمول هستند.
برای مثال، صداقت و احترام به پدر و مادر در تمامی فرهنگ‌ها بارها به عنوان ارزش ستایش شده است. در تمامی فرهنگ‌ها طلاق امری نامطلوب در نظر گرفته میشود. طلاق، چه در نگرش‌های اسلامی و چه در نگرش‌های غربی، امری تهدیدکننده برای ثبات روانی جامعه در نظر گرفته میشود.