حجت‌الاسلام والمسلمین حمید رضا مهدوی‌ارفع در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه موضوع مسئولیت و مسئولیت‌پذیری یکی از بنیادی‌ترین مباحث اجتماعی اسلام ناب محمدی(ص) است اظهار کرد: اساسا قرآن کریم آحاد انسان‌ها را نسبت به مجموعه افراد تحت رعیت خود، مسئول می‌داند: «کلکمْ راعٍ وَ کلکمْ مَسْؤُولٌ عَنْ رَعِیتِهِ. »
وی در ادامه با مطرح کردن این بحث که متاسفانه گاهی واژه‌ها معنای خودشان را در گذر زمان از دست می‌دهند ادامه داد: واژه مسئول یعنی مورد سوال و بازخواست واقع شونده. مسئول یعنی کسی که در حیطه وظیفه‌اش برای ریز و درشت تصمیمات، رفتارها و مواضعش مورد بازخواست قرار می‌گیرد. اما امروزه واژه مسئول در اذهان بیشتر به معنی رییس و مالک مطلق العنان و... تداعی می‌شود.
اولین شاخص مسئولیت‌پذیری، احتیاط در پذیرش مسئولیت است. کسی که معنای درست مسئولیت را درک کند تا جایی که ممکن است داوطلب پذیرش مسئولیت نمی‌شود.
این کارشناس فعال در حوزه نهج‌البلاغه عنوان کرد: اولین شاخص مسئولیت‌پذیری، احتیاط در پذیرش مسئولیت است. کسی که معنای درست مسئولیت را درک کند تا جایی که ممکن است داوطلب پذیرش مسئولیت نمی‌شود به ویژه وقتی که افراد داناتر و توانمندتر و متعهدتر از او وجود دارند که اصولا در چنین فرضی، داوطلب شدن او خطای بزرگی است که در روایات اهل بیت(ع) مورد طعنه و سرزنش شدید واقع شده است.
مهدوی ارفع خاطرنشان کرد: از سوی دیگر اگر کاری در جامعه معطل مسئول لایق است و فرد در خودش یقین به این لیاقت را دارد، باید بپذیرد تا نااهل و ناتوان آن مسند را تصاحب نکند. در ماجرای آزادی حضرت یوسف از زندان در قرآن می‌خوانیم که خود ایشان به عزیز مصر پیشنهاد کرد که مرا مسئول بانک مرکزی مصر قرار بده «قالَ اجْعَلْنِی عَلی خَزائِنِ الْأَرْضِ» چرا؟ چون اولا هفت سال قحطی را پیش‌بینی کرد و ثانیا راهبرد دقیقی برای پیشگیری و دفع بحران قطعی ارائه کرد. در این شرایط او که هم تخصص دارد و هم تعهد، تکلیف دارد که داوطلب پذیرش این بار مسئولیت شود. «إِنِّی حَفِیظٌ عَلِیمٌ»
شاخص‌های مسئولیت‌پذیری
وی در ادامه با اشاره به شاخص دیگرمسئولیت‌پذیری بیان کرد: تلقی مسئولیت به عنوان "امانت" است نه "طعمه".امیرالمومنین علی(ع) در نامه‌ای به استاندار زمان می‌نویسند: " وَ إِنَّ عَمَلَکَ لَیْسَ لَکَ بِطُعْمَةٍ وَ لَکِنَّهُ فِی عُنُقِکَ أَمَانَةٌ" (نامه ۵): همانا پست فرمانداری برای تو وسیله آب و نان نیست بلکه امانتی است در گردن تو.
این کارشناس مسائل دینی با بیان اینکه نکته دیگری که در باب مسئولیت‌پذیری از نظرگاه دین مورد اهتمام است گفت: این نکته عبارت است از رابطه عمیق و مستقیم مسئولیت پذیری و ادای به هنگام و بهینه مسئولیت در اصلاح امور مادی و معنوی فرد و جامعه در واقع آحاد مردم اگر مسئولیت‌های خود را نشناخته یا به نحو معقولی آنها را ادا نکنند نمی‌توانند انتظار اصلاح امور خود و جامعه را داشته باشند.
مهدوی ارفع افزود: حضرت امیرالمومنین علی(ع) در این رابطه در «خطبه ۲۱۶ نهج البلاغه» می‌فرمایند: «لاتصلح الرعیه الا بصلاح الولاة و لاتصلح الولاة الا باستقامة الرعیة» یعنی امور مردم جز با اصلاح کارگزاران اصلاح نمی‌شود و کارگزاران اصلاح نمی‌شوند، جز با استقامت مردم.
آحاد مردم اگر مسئولیت‌های خود را نشناخته یا به نحو معقولی آنها را ادا نکنند نمی‌توانند انتظار اصلاح امور خود و جامعه را داشته باشند. وی گفت: نکته دیگری که در باب مسئولیت‌پذیری از نظرگاه دین مورد اهتمام است، عبارت است از رابطه عمیق و مستقیم مسئولیت‌پذیری و ادای به هنگام و بهینه مسئولیت در اصلاح امور مادی و معنوی فرد و جامعه. در واقع آحاد مردم اگر مسئولیت‌های خود را نشناخته یا به نحو معقولی آنها را ادا نکنند نمی‌توانند انتظار اصلاح امور خود و جامعه را داشته باشند.
این کارشناس نهج‌البلاغه افزود: در حکومت‌های مردم سالار دینی رای به مسئولین نظام معادل بیعتی است که در صدر اسلام صورت می‌گرفت. اکنون روشن می‌شود برخلاف تصور اکثر مردم مبنی بر اینکه رأی دادن فقط «حق مردم است، در نگاه امیرالمومنین رأی دادن علاوه بر اینکه از جهتی حق مردم است، «تکلیف و مسئولیت مردم نیز هست» زیرا اگر مردم مسئولیت خود را درست انجام ندهند _چه در قالب عدم شرکت در انتخابات و چه در قالب رأی بد دادن _ عواقب آن فقط به همه جامعه و حتی گاهی تاریخ آسیب می‌زند.