مهارتهای دست ورزی چیست؟

مهارت های حرکتی ظریف در دست موقع تمرکز در انجام فعالیت های مربوط به دست خود را نشان می دهند. که نیاز به مهارت در حرکت عضلات کوچک دست است که لازم در انجام بسیاری از وظایف در زندگی هستند. کودکی که مهارت های دست ورزی قوی دارد، در سنین پیش دبستانی قادر به مدادگرفتن و آغاز تمرین نوشتن است اما کودکی که این مهارت را نیاموخته در سنین دبستان با نارسانویسی، درشت نویسی و بدخطی مواجه می شود. برخی والدین می گویند کودک علاقه ای به نقاشی ندارد. درحالی که کودک مهارتهای دست ورزی را به دست نیاورده است. لازم است والدین کنار کودک بنشینند  و فعالیت های دست ورزی را با او انجام دهند. والدین باید آموزش مهارتهای دست ورزی  به کودکان را قبل  از شروع سن مهدکودک در برنامه های آموزشی فرزندانشان بگنجانند.

 اهمیت دست ورزی در چیست؟

در هر کودک با توجه به رشد و افزایش درک، ماه به ماه مهارت های مختلفی بروز می کند. یکی از این مهارت ها دست ورزی است که پایه بسیاری دیگر از مهارت ها مثل نقاشی کشیدن و نوشتن محسوب می شود و درواقع شامل به کار گیری عضلات ظریف سر انگشتان است.

بازی دست ورزی کودکان

از کجا متوجه شویم مهارت دست‌ ورزی در کودکان شکل گرفته یانه؟

اولین نشانه های مهارت های دستی ورزی از قبل از یک سالگی و زمانی که کودک به سمت مادر دست دراز می کند، شروع می شود. با بالا رفتن سن، از یک سالگی به بعد، به شکل قاشق گرفتن در دست و قاشق را به سمت دهان بردن جلوه می کند.

از ۲ سالگی به بعد، مهارت ها از نظر درکی شناختی هم افزایش پیدا می کند و کودک می تواند با دست جورچین های ابتدایی را بسازد یا اشکال را بلند کند و به کمک مادر داخل محل مورد نظر بیندازد. قبل از ۳ سالگی، کودک می تواند از گواش، آبرنگ و رنگ انگشتی استفاده کند و بعد از آن توانایی دست گرفتن ماژیک و مداد را دارد.

کودک در ۴ سالگی باید قادر به کشیدن مربع و در ۶ سالگی قادر به کشیدن مثلث باشد. از ۳ سالگی به بعد کار با قیچی جزو مهارت هایی است که در کودکان شکل می گیرد و مهارت کار با چسب و چسباندن قطعات جداشده از کاغذ هم از مهارت هایی است که کودکان در این سن قادر به انجام آن هستند.

چه فعالیت هایی مهارت دست‌ ورزی در کودکان را تقویت می کنند

آموزش مهارتهای دست ورزی به کودکان

*خمیر بازی
* گیره زدن
* تفکیک کردن اجسام ریز
* گل بازی
* نقاشی با دست
* جورچین
* مچاله کردن کاغذ
* دوخت و دوز
* مهره های رج شونده

عوامل موثر در رشد مهارت دست‌ ورزی در کودکان

• از مهارت هایی که به رشد دست ورزی کودک کمک می کند، استفاده از خمیر است. کودک از ۳ سالگی به بعد باید کار با خمیر را آغاز کند.
• مچاله کردن کاغذ هم از این سن به بعد به افزایش مهارت های دستی کودک کمک می کند.
• باید به کودک فرصت داد از ۳ سالگی به بعد دکمه های لباسش را باز کند و ببندد. هرچه مادر کودک را در این زمینه مستقل تر بار بیاورد، بهتراست.
• در حدود ۵.۵ تا ۶ سالگی، کودک می تواند بند کفش خود را ببندد. پس در ۵ سالگی مادر باید مهارت گره زدن را به کودک آموزش دهد. آموزش این کار را باید از گره بزرگ مثل روسری شروع کرد تا به بند کفش رسید و این کار به صرف وقت، صبر و حوصله نیاز دارد. البته بیشتر این مهارت ها در مهدکودک آموزش داده می شود اما اگر کودکی به مهدکودک نمی رود، باید مادر در خانه با او این مهارت ها را کار کند.
• مهارت دوختن و سوزن نخ کردن را باید از ۵ سالگی به بعد با کودک کار کرد. این کار برای هماهنگی چشم و دست بسیار مفید است. مهره نخ کردن در سنین پایین تر هم به کسب این مهارت کمک می کند.
• جداکردن حبوبات از مهارت هایی است که به دست ورزی کودکان کمک می کند و در منزل قابل اجراست. مادر باید ۲ شیشه آب معدنی کوچک را در اختیار کودک بگذارد و در یک سینی برنج و عدس را مخلوط کند و از کودک بخواهد عدس و برنج را جدا کند و در شیشه مخصوص خود بیندازد. این کار باعث می شود انگشتان ظریف دست کودک تقویت شود.
• قوطی‌های رب یا شیرخشک در‌ دار را به اندازه‌ی انداختن یک دکمه برش بدهید و تعدادی دکمه در اختیار کودک قرار داده و از او بخواهید دکمه‌های رنگی را درون قوطی بیندازد.
• مقداری آلبالو یا گیلاس را در ظرفی ریخته و از کودک بخواهید هر یک را با قاشق برداشته و درون لیوان بیندازد و به عنوان پاداش آن‌ها را بخورد.
• از کودک بخواهید کاغذ‌های باطله را مچاله کرده و به شکل توپ در آورد و سپس با کمک کردن به او، آن‌ها را به چسب چوب آغشته کنید و پس از خشک شدن با رنگ انگشتی یا آبرنگ رنگ کند و این کاردستی را از دیوار اتاقش آویزان کنید.
• قیچی کردن کاغذ‌های رنگی و ساخت کاردستی‌های مختلف، یکی دیگر از تمرین‌هایی ست که افزایش مهارت دست‌ورزی در کودکان را به همراه دارد.

بازی دست ورزی کودکان 

مهارت دست‌ورزی در کودکان

خمیر بازی یا کار با گل سفال:
 بازی دست ورزی کودکان با خمیر بازی یا سفا‌ل‌گری . خاصیت خمیر یا گِل رس، به نحوی است که کودک می‌تواند مجسمه‌های دلخواهش را با آن بسازد. این بازی برای کودکان بالای سه سال پیشنهاد می‌شود و به دلیل خواص قابل توجهی که در گِل سفال نهفته است،‌ توصیه می‌شود به جای استفاده از خمیر بازی، از گِل سفال یا همان گِل رُس استفاده شود.

تهیه‌ی گِل سفال هزینه‌ی بسیار کمی دارد و کودک می‌تواند مجسمه‌های ساخته شده با آن را پس از خشک شدن، رنگ کند تا شکل زیباترین به خود بگیرد و سپس در اتاق خود نگهدارد. برای تهیه و خرید گل سفال، حتما از انواع بهداشتی آن استفاده کنید که دارای علامت  استاندارد برای کودکان باشد. خمیر بازی به دلیل اینکه وسیله‌ای چندبار مصرف است و گرد و خاک و آلودگی را به خود جذب می‌کند، چندان توصیه نمی‌شود.

نخ و سوزن یا دکمه و نخ:
یکی دیگر از تمرین‌هایی که به آموزش مهارتهای دست ورزی به کودکان منجر می‌شود، نخ کردن سوزن است. از آنجا که سوزن وسیله‌ای خطرناک است و ممکن است بر اثر سهل‌انگاری کودک منجر به زخمی شدن او شود، از سوزن‌های پلاستیکی که به همین منظور ساخته شده و در فروشگاه‌های مخصوص کودک وجود دارد، تهیه کنید. این تمرین برای کودکان بالای چهار سال مناسب است. در سنین پایین‌تر، بهتر است از مهره‌ یا دکمه‌های رنگی و نخ استفاده کنید. این وسیله‌ی کمک آموزشی هم در فروشگاه‌های مخصوص کودک وجود دارد.

مولکول‌های پلاستیکی:
استفاده از بسته‌ی مولکول‌های پلاستیکی، یکی دیگر از بازی‌هایی است که به تقویت مهارت دست‌ ورزی در کودکان می‌انجامد. مولکول‌های بزرگ مختص کودکان کوچکتر و مولکول‌های کوچکتر، مختص کودکان بزرگتر است. با استفاده از انواع مولکول، کودک می‌تواند به راحتی اشیاء مورد نظر خود را بسازد و علاوه بر تقویت دست‌ ورزی ، خلاقیت و تخیل خود را نیز رشد دهد.

نقاشی:
نقاشی، یکی از مهمترین فعالیت‌های دوران کودکی است که به تقویت مهارت‌ دست‌ ورزی در کودکان هم می‌انجامد. نقاشی را از هر سنی که کودک شما بتواند مداد را در دست بگیرد و برایش خطرساز نباشد، می‌توانید شروع کنید. کودکان از حدود سن یک سالگی به بعد، کشیدن خط بر روی کاغذ را دوست دارند و تمایل دارند این کار را انجام دهند.

سعی کنید ابزار مناسب نقاشی کردن را متناسب با سن کودک در اختیار او قرار دهید. لازم است نحوه‌ی صحیح مداد در دست گرفتن را با کودک خود تمرین کنید و اگر مشاهده می‌کنید او مداد را به شکل مناسب در دست نمی‌گیرد، این روند را قبل از ورود کودک به پیش دبستانی و دبستان، اصلاح کنید.

گره زدن و بستن بند کفش: کودکان در سنین بالای پنج یا شش سال، باید توانایی گره‌زدن بند کفش خود را داشته باشند. بهتر است در سنین پنج تا شش سالگی، انواع گره را به کودک خود بیاموزید و بستن بند کفش را با او تمرین کنید.

استفاده از قلاب‌ها یا گیره‌های پلاستیکی:
یکی دیگر از بازی دست ورزی کودکان که به منظور تقویت مهارت دست‌ورزی در کودکان به فروش می‌رسد، قلاب‌ها و چنگک‌های پلاستیکی است که کودک به وسیله‌ی آن می‌تواند اشیایی را بردارد و درون سطل یا سبد بیندازد. از هاشی یا چاپ‌استیک که ابزار غذاخوری مردم آسیای شرقی ست، هم می‌توانید استفاده کنید.

کوبیدن میخ با چکش:
یک چکش چوبی زیبا و چند مکعب یا میخ پلاستیکی که کودک آن را می‌کوبد، از دیگر اسباب‌ بازی‌های آموزشی جهت تقویت مهارت دست‌ ورزی در کودکان است. این بازی علاوه بر اینکه هماهنگی بیشتری بین عضلات چشم و دست کودک فراهم می‌آورد باعث کاهش استرس کودک نیز می‌شود.

بازی‌هایی برای تقویت عضلات دست و چشم کودک 

فعالیت های تقویت انگشتان وعضلات دست – مهارت دست‌ورزی در کودکان

•  باز وبسته کردن انگشتان : برای مهارتهای دست ورزی از کودک می خواهیم دستها را به صورت کشیده جلو بیاورند و باز وبسته کند و ببندد و بعد چندبار انگشتان راتک تک باز وبسته کند. این فعالیّت باعث تقویت انگشتان و عضلات کوچک کف دست می شود.
• تا زدن کاغذ : برگه ای به کودک می دهیم و از او می خواهیم برگه را تا بزند. و از او می خواهیم برگه را تا بزند. برای اینکه فعالیّت کودک کنترل ونظارت شود می توان در مراحل مختلف تعداد تا زدن ها را مشخص کرد.
• بازی با گل رس و درست کردن اشکال با گل: بازی با گل رس و درست کردن اشکال با گل باعث شادابی کلاس شده و جنب و جوش و تحرک بچّه ها را  زیاد می کند و بخاطر نرم پذیر بودن گل رس کودکان بیشترین فعالیت را بادست و انگشتان انجام می دهند. البته رعایت نکات بهداشتی و سلامت کودکان در الویت قرار دارد.
• نقّاشی کردن با انگشت روی ماسه های نرم: کودکان کم کم آمادگی بدست گرفتن قلم راپیدا می کند. با انگشت به ترسیم شکل ها روی صفحه ی ماسه ای می پردازد با نظارت شکل ها راکوچکتر ترسیم می کند تا بتواند عضلات دست را کنترل و تحت اختیار در بیاورد.
• وصل کردن نقطه ها به هم:در این فعالیت نقطه هایی که در روی یک صفحه و با فاصله از هم گذاشته شده اند توسط فراگیر به هم متصل می شوند. تلاش بر این است که خط حد فاصل دو نقطه با دقت و راست کشیده شود.
•  وصل کردن نقطه چین ها و تکمیل تصویر یا شکل مورد نظر: دراین تمرین شکلی یا تصویری نقطه چین شده در اختیار فراگیر قرار می گیرد و او با پر کردن نقطه چین شکل را کامل می کند.
• کشیدن خط راست،منحنی یا دایره: با رسم خط راستی به اندازه ی معین توسط آموزگار از فراگیر بخواهد با تمرین خط های ترسیم شده را به اندازه خط تعیین شده برساند.برای دایره ودیگر شکل ها نیز به همین روش عمل کند. یعنی دانش آموز کار را با کشیدن خط بزرگ آغاز و به تدریج با کوچک کردن آن به اندازه ی معمول مشخص شده می رسد.
• رنگ آمیزی با محدوده ی مشخص : کودکان را وادار به کنترل عضلات کرده وفعالیت وی راهدفدار می کند با رعایت حریم مشخص شده حرکات کودک در این تمرین کاملا کنترل شده است.

کودکی که مهارت دست ورزی را نیاموخته با چه مشکلاتی روبرو می شود؟

آموزش مهارتهای دست ورزی به کودکان

کودکی که مهارت های دست ورزی قوی دارد، در سنین پیش دبستانی قادر به مدادگرفتن و آغاز تمرین نوشتن است اما کودکی که این مهارت را نیاموخته در سنین دبستان با نارسانویسی، درشت نویسی و بدخطی مواجه می شود. برخی والدین می گویند کودک علاقه ای به نقاشی ندارد درحالی که کودک مهارت های دست ورزی را به دست نیاورده است. لازم است والدین کنار کودک بنشینند و به نحوه مداد گرفتن او نظاره کنند و با تشویق کودک به مدادگیری مهارت دست ورزی را در او افزایش دهند و در عین حال از درمانگران در این زمینه کمک بگیرند.