شهرضا اصفهان

موقعیت جغرافیایی شهرضا

شهرِضا یکی از شهرهای استان اصفهان ایران است. این شهر در ۷۵ کیلومتری جنوب غربی اصفهان واقع شده‌است. آب و هوای آن نسبتاً گرم و خشک است. آب آشامیدنی آن از چاه تأمین می‌شود اما به تازگی قرار است آب آشامیدنی آن از سمیرم به شهر منتقل شود.

تاریخچه شهرضا

پیشینه شهرضا به دوران ایران باستان بر می گردد. در آن زمان شهرضا قریه ای بود در  فرسنگی اصفهان ، که قلعه سمیرم نامیده می شده است. این قریه که در آن روزگاران دارای حصارهای محکم بوده و به سه بخش تقسیم می شده است :

بخش غربی آن را سمیرم سفلی بخش جنوبی را سمیرم علیا و بخش مرکزی را قمیشه یا قمشه می نامیدند.

در طول تاریخ سلسله های گوناگون از جمله آل زیار ، دیلیمان ، سلجوقیان و خوارزمشاهیان ، ایلخانان و صفویان بر این شهرستان چیره شده و آن را در قلمرو خود قرار داده اند.

در دوره صفویه شهرضا به دلیل نزدیکی به پایتخت ، اهمیت بسیار یافتو یکی از نقاط آباد کشور به شمار می آمد. در آن زمان جهانگردان و سیاحان مشهوری چون ژاپن بابیست تارونیه از آن دیدن و در سفرنامه های خویش یاد کرده اند.

در حمله افغانها این شهرستان آسیب فراوان دید و بسیاری از آثار و بناهای باشکوه آن از بین رفت. همچنین با شروع جنگ جهانی اول ، مقارن سلطنت احمدشاه قاجار قمشه نیز دستخوش آشوب شد و یاغیان و راهزنان همچون سایر نقاط کشور ، در شهرضا هرج و مرج فراوان کردند.

در سال 1303 شمسی هنگامی که رضاخان پهلوی از قمشه عبور می کرد نام این شهر را به شهرضا تغییر دادند و از این سال رسماً شهر قمشه به شهرضا تبدیل شد.

شهرضا تا زمان قاجار دارای 7 محله بود که هر محله با حصارهای بلندی محصور شده بود و هر یک دروازه ای داشت.

نوسازی این شهر در سال 1310 شمسی آغاز گشت و اولین خیابان در آن احداث شد.

نام شهرضا
نام پیشین آن «کوم شه»، «کُمشه» یا «قُمشه» بوده‌است. کوم شه به معنی شکارگاه است. همچنین گفته می‌شود که این شهر را اقوام یزدگرد سوم ساسانی بنا نمودند. لـذا به نام قوم شاه نامیـده شد، که بعدها مخفف آن قمشه گردید. در دوره رضاشاه نام آن به شهرضا تغییر یافت.

تاریخ شهرضا
این شهر با سابقه طولانی از جمله شهرهای قدیمی و با اهمیت استان اصفهان است. مساعد بودن آب و هوا و سرسبزی محیط در شکل گیری هسته اولیه شهر نقش داشته‌است. بافت قدیم شهر بارها تجدید بنا گردیده اما اصولا حیات و هویت آن حفظ شده و در حال حاضر از نظر ترکیب و بافت فیزیکی با بخش‌های میانی و جدید شهر تفاوت دارد. به احتمال زیاد بافت نخستین این شهر به پیش از اسلام برمی‌گردد.

 
بازار شهرضامرحله بعدی گسترش شهر مربوط به زمان صفویه می‌باشد که اصفهان به عنوان پایتخت انتخاب گردید. قرار گرفتن این شهر در محور جاده اصفهان به فارس که یکی از راههای مهم تجاری بوده موجب رونق اقتصادی آن گشته‌است. از طرف دیگر به خاطر نزدیکیش با اصفهان نوعی عملکرد نظامی نیز داشته‌است. در این دوره به دلیل امنیت نسبی بافت فیزیکی شهر توسعه یافت.

مرحله بعدی گسترش شهر مربوط به دوره قاجاریه است. در این دوره شهر به شکل قلعه مانند و دارای دروازه بوده که هفت محله در آن جای می‌گرفته‌اند. مجموعه دروازه‌ها با عناصر تشکیل دهنده محله، نظیر بازارچه گذر، مسجد، تکیه، آب انبار و حمام در عین استقلال نسبی به کل شهر نیز وابسته بوده‌است. بازار در مرکز شهر قرار داشته و به عنوان کانون اصلی مبادلات اقتصادی و تجاری، همه شریانها را به خود متصل نموده‌است.

در دهه چهل ایجاد امنیت نسبی در کل کشور و تبدیل شهرضا به مرکز شهرستان موجب رشد شهرنشینی گشته، به طوریکه رشد کالبدی شهر در این دهه چشمگیر بوده‌است. در این دوره از حیات، شهر به دلیل ایجاد مناسبات جدید اجتماعی ـ اقتصادی و سیاسی شهر از حالت ایستا خارج شده و به یک رشد نسبتاً سریع شهرنشینی دست یافت و صنایـع که تا این زمان تنهـا در مقیاس سنتـی آن مطـرح بوده جای خود را به کارخانه‌های نسبتاً بزرگ سپرد. جهات گسترش شهر در این دوره در بخش‌های شمال غربی بوده‌است و بافت فیزیکی آن به عنوان پیوند دهنده بافت قدیم و جدید کاربرد شهری خود را حفظ نموده‌است.

آثار تاریخی شهرضا
مسجد جامع شهرضا: از آثار مربوط به عهد سلجوقیان در ابتدای بازار شهرضا واقع شده، دارای گنبدی مرتفع و یک مناره می‌باشد که از آجر ساده می‌باشد. در مورد تاریخ بنای مسجد بر لوحه‌ای چنین آمده: بر دالان مسجد جامع، بر یک لوحه سنگی، وقف نامه‌ای موجود است که مقداری از آب و ملک صحرای موقان شهرضا را وقف مسجد نموده‌است.
امامزاده شاهرضا: از جمله آثار دیدنی این شهر امامزاده شاهرضا است. گفته می‌شود شاهرضا در زمان امام رضا از دست ماموران حکومت وقت گریخت و به کوه این شهر پناه برد. ماموران اورا در غاری درآن کوه کشتند و سرش را برای حاکم اصفهان بردند.

بقعه مذکور از آثار با ارزش اسلامی در عهد صفویـه می‌باشد. ساختمان اولیه این بقعه متعلق به عهد شاه اسماعیل اول مؤسس سلسله صفویه (۹۵۰ـ۹۳۰) هجری قمری است.

شاه بویه شهرضا: در کنار محله حصور آباد شهرضا، مکانی به نام شاه بویه معروف است. شاه بویه تا سال ۱۳۱۷ شمسی دارای گنبد رفیع آجری بـوده که در این سال بـدون توجـه به اهمیت آن از نظـر تاریخـی و معمـاری خراب می‌گردد. شاه بویه یکی از شاهزادگان مظفری است که در سال ۷۹۵ هجری قمری به دست امیر تیمور کشته شده‌است. در سالهای اخیر شاه بویه مجدداً وقف گردیده و در ایام محرم و روزهای مذهبی در آن روضه خوانی صورت می‌گیرد.
بقعه سید خاتون شهرضا: در شمال شرقی شهرضا بقعه‌ای قرار دارد که دارای یک صحن نسبتاً وسیع می‌باشد که در اطراف آن اتاقهایی ساخته شده‌است. در حد شرقی این بقعه مکان دیگری وجود دارد، دو قبر دیگر در آن واقع شده که به احتمال زیاد این دو قبر مربوط به دو تن دیگر از افراد آل مظفر است. در مورد بی بی خاتون به نقل از فارسنامه در سالنامه فرهنگی چنین آمده‌است: شاه شجاع و شاه منصور، فرزندان امیر مبارزالدین برسر جانشینی پدر اختلاف کردند و بین آنها کشمکش و جنگ در گرفت و چون خان سلطان خاتون، زوجه شاه محمود به قصد انتقام از قتل عم خود امیر شیخ می‌خواست مظفریان را از میان بردارد. شاه شجاع را تحریک به تسخیر اصفهان نمود و شاه محمود بر این راز آگاه گردید، منکوبه خود را با آنکه جمالی مرغوب و کمالی مطلوب داشت، بکشت.
ایوان حسینیه سادات شهرضا
بازار بزرگ و چهار سوق شهرضا: این بازار که از جمله بازارهای قدیمی کشور محسوب می‌شود به شکل زیبایی در دل بافت قدیمی شهر طی قرون گذشته گسترش یافته‌است. این بازار دارای کاروانسراها و اماکن قدیمی است. در مرکز بازار چهار سوقی قرار دارد که گنبدی آجری بر فراز آن ایجاد گردیده که از جمله آثار تاریخی این شهر محسوب می‌شود.
مسجد نو در خیابان حکیم فرزانه
مسجد حاج عبدالحمید و تکیه خان
قدمگاه خواجه خضر

صنایع دستی شهرضا
هنر-صنعت سفال گری و سرامیک سازی در شهرضا پیشینه‌ای طولانی دارد و سالیان درازی است که شیوهٔ ارتزاق برخی از مردمان این دیار است. این پدیده در این منطقه به شیوهٔ خاص خود تکوین یافته به گونه‌ای که امروزه از ویژگی‌های منحصر به فردی برخوردار بوده و شهرضا نیز در کنار میبد و لالجین همدان دارای سبک خاص خود در سرامیک و سفال گشته‌است. ویژگی‌های تمایز دهنده و مشخصه‌های اصلی این پدیده در شهرضا در طرح‌ها و نقش‌ها و نیز در نوعی رنگ لاجوردی خاص خود را نشان می‌دهد. آگاهی بیشتر در این زمینه را از زبان یکی از سفالگران این شهر در اینجاخواهید یافت.

آب و هوای شهرضا
درجه حرارت هوای شهرستان از جنوب به سمت شمال شرق افزایش می‌یابد به طوری که میانگین سالانه دما در جنوبی ترین قسمت شهرستان حدود ۱۰ درجه سانتیگراد و در قسمت شرق به ۱۶ درجه سانتیگراد می‌رسد. میزان تبخیر سالانه از ۱۴۰۰ میلیمتر در جنوب غرب تا حدود ۲۲۰ میلیمتر در ناحیه شمال شرق شهرستان افزایش می‌یابد.

بارندگی شهرستان تحت تاثیر جریانات جوی است که از سمت غرب وارد منطقه می‌شوند. توده‌های هوای باران‌زائی که از سطوح وسیع آب مانند دریای مدیترانه، دریای سیاه و اقیانوس اطلس سر چشمه می‌گیرند، منشا اصلی بارشها هستند. میانگین بارش سالانه در شهرستان از حدود ۴۰۰ میلیمتر در جنوب غرب تا ۱۱۹ میلیمتر در شرق شهرستان متغیر است.

 منبع ویکی پدیا