اصفهان، پایتخت فرهنگ و تمدن ایران اسلامی، جلوه‌ای از زیبایی هنر و معماری در ایران است که می‌توان مجموعه‌ای از بهترین هنرها را در آن دید. اصفهان علاوه‌بر بناهای تاریخی مانند خانه‌ها و پل‌ها و … بناهای تاریخی مذهبی زیادی در دلش جای داده که از موفق‌ترین و زیباترین نمونه‌های آن می‌توان به مساجد اشاره کرد. در شهر اصفهان مسجدهای زیادی وجود دارند که از نظر تاریخی و زیبایی هنر و معماری مثال‌زدنی‌اند. یکی از بزرگترین و مشهورترین این مساجد، مسجد سید اصفهان است که مورد توجه خاص گردشگران و توریست‌های این شهر قرار گرفته و از نظر قدمت تاریخی و معماری هنرمندانه قابل ارزشمند است. این مسجد که در دوران قاجار و زمان حکومت محمدشاه بنا شده‌است، همچنان پابرجاست و در شهر زیبای اصفهان خودنمایی می‌کند. برای آشنایی بیشتر با مسجد سید اصفهان و معماری خاص و هنرمندانه‌اش، با ما همراه باشید تا این مسجد بی‌نظیر را بیشتر بشناسید:
تاریخچه مسجد سید اصفهان
مسجد سید اصفهان یکی از پرطرفدارترین و زیباترین مساجد این شهر به حساب می‌آید که یادگاری از قرن سیزدهم هجری و دوران حکومت قاجاریان است. این مسجد زیبا به دستور حجت‌الاسلام حاج سید باقر شفتی از علمای بزرگ امامیه و در زمان محمدشاه قاجار ساخته شده‌است. در روایتی تاریخی اینگونه آمده‌است که حاج سید باقر شفتی، در ازای کار خیری که در زمان قحطی بزرگ انجام داده و زندگی‌ای که به یک سگ و توله‌هایش بخشیده، مورد رحمت خداوند قرار می‌گیرد و پس از آن با تاجری آشنا می‌شود که از هندوستان بار پارچه وارد می‌کرده.
این تاجر نذر کرده بود تا اگر خودش و کشتی باری‌اش سالن به ایران رسیدند، پولی را به سید باقر شفتی ببخشد و او را در معامله‌های پارچه با خود شریک کند. اینگونه بود که با پول هنگفتی که در هر بار تجارت پارچه به این سید بزرگوار می‌رسید، او توانست این مسجد زیبا و مشهور را بنا کند.
معماری مسجد سید اصفهان ؛ جلوه‌ای از ظرافت هنرمندانه استادکاران قاجاری
مسجد سید اصفهان از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است که هر کدام با زیبایی و ظرافت هنرمندانه‌ای تزیین شده و چشم را خیره می‌کند. از قسمت‌های اصلی این مسجد می‌توان به چهار در اصلی، دو شبستان بزرگ، دو گنبد کوچک و بزرگ، دو چهلستون، سه ایوان و یک گلدسته بزرگ اشاره کرد. در این مسجد بیشتر از ۴۵ حجره و دهلیز نیز وجود دارد که ترکیبی زیبا به محیط مسجد بخشیده است. این بنای تاریخی مشهور و ارزشمند در ضلع جنوبی خیابان سید در شهر اصفهان قرار دارد. مطالعه درباره معماری بنا، هنر کاشیکاری مخصوصاً گره کشی، خط بنائی و کاشی ۷ رنگ، مشخی می‌کند که این مسجد در زمره بهترین شاهکارهای قرن سیزدهم هجری است.
سردر شمالی مسجد سید اصفهان، در واقع ورودی اصلی این مسجد به حساب می‌آید که با دری بزرگ و بلند مشخص می‌شود. در دو طرف در اصلی سکوهایی با سنگ پارسی قرار دارند که با تزیینات و کاشیکاریهای ۷ رنگ، گل و بته و کتیبه‌هایی با خط ثلث خودنمایی می‌کنند. بر روی کتیبه‌ها آیاتی از قرآن کریم نوشته شده که جلوه بی‌مثالی در طرح و خط دارد.
سردر جنوب غربی این مسجد نیز در نوع خود زیبا و قابل توجه است. کاشیکاریهای ۷ رنگ، کتیبه‌ها و اسپرهای مکتوب که با خط محمد باقر شیرازی خوشنویس بزرگ عصر قاجار نوشته شده، از جمله زیبایی‌های این سردر است. سردر جنوب شرقی با زیبایی منحصر به فرد خود همچون نگینی از بیرون می‌درخشد. زیبایی سردرهای مسجد سید اصفهان، در نوع خودشان بی‌مثال و خیره کننده‌اند و نمونه‌های آن را در کمتر جایی می‌توان یافت.
جزئیاتی دیگر از مسجد
این مسجد سه ایوان زیبا دارد که ایوان جنوبی آن، جلوی شبستان و زیر گنبد قرار گرفته است. ایوان‌های شرقی و غربی نیز در جلوی شبستان زمستانی قرار دارند. هر کدام از ایوان‌های مسجد سید اصفهان با هنرهای خاص دوره قاجار و ظرافت هنرمندانه استادکاران قاجاری تزیین شده است. در ایوان‌های مسجد سید اصفهان، حجره‌هایی برای طلاب علوم دینی ساخته شده که زیبایی و جلوه خاصی به ایوان‌های این مسجد بخشیده.
مقبره حجت‌الاسلام حاج سید باقر شفتی در قسمت شمال شرقی مسجد قرار دارد که رواقی در مقابل آن است. این رواق با تزیینات چشم‌نواز کاشیکاری و گچبری تزیین شده و در بالای سردر ورودی بقعه، تاریخ درگذشت مرحوم حجت‌الله سید را با خط ثلث نگاشته‌اند. مسجد سید اصفهان هم از نظر تاریخی و هم از منظر هنر و معماری، جایگاه ویژه‌ای در میان مساجد اصفهان دارد که همچنان مورد استفاده مردم شهر، طلاب دینی و مریدان حاج سید باقر شفتی است.
کتیبه‌های مسجد سید اصفهان
در این مسجد، می‌توانید کتیبه‌های تاریخی و زیبایی را بر بالای سردرهای مسجد ببینید که هر کدام با ویژگی خاصی در جای خود قرار گرفته‌اند. سردر شمالی مسجد، جایگاه کتیبه‌ای به خط ثلث است که شامل آیاتی از قرآن می‌شود و زیبایی خیره کننده‌ای دارد.
بر بالای سردر جنوب غربی، کتیبه‌هایی به خط محمد باقر شیرازی وجود دارد که یکی از خوشنویسان بزرگ و معروف عصر قاجار بوده است. در قسمت شمال شرقی مسجد، که محل آرامگاه حجت‌الاسلام است، بر بالای ورودی بقعه، تاریخ فوت مرحوم حجت‌الاسلام با خط ثلث نگاشته شده است.
کتیبه‌های مسجد سید، جزو هنرمندانه‌ترین بخش‌های مسجد و زیباترین هنرهای موجود در آن است که چشم هر بیننده‌ای را به خودش خیره می‌کند. علاوه‌بر این‌ها، کتیبه‌های موجود در مسجد سید، به عنوان اسنادی تاریخی درباره سال ساخت بنا و دوره‌های مختلف تاریخی معرفی می‌شوند و در نزد تاریخ‌نویسان جایگاه ویژه‌ای دارند.
وقفنامه مسجد سید اصفهان
مسجد سید اصفهان، از جمله مساجد وقفی در شهر اصفهان است که البته اصل نسخه وقف آن موجود نیست. آنچه که از وقفنامه اصلی باقی مانده، درواقع سه رونوشت از آن است که با خط‌های زیبا و مختلف نگارش یافته. تصویر هر یک از رونوشت‌ها، در اداره اوقاف اصفهان موجود است و نگهداری می‌شود. نکته مهم درباره سه رونوشت وقفنامه مسجد سید، این است که متن هر سه آن‌ها یکسان است. یکی از این نسخه‌ها، با جلد چرمی بسیار نفیس در ۱۸ برگ و ۳۵ صفحه، نزد نواده سید نگهداری می‌شود. حجت‌الاسلام حاج سید مهدی شفتی که نواده سید است، این نسخه را در دست دارد که به خط نسخ حسین طباطبایی نوشته شده. در ابتدا و انتهای این نسخه خطی قدیمی که در ماه صفر سال ۱۲۹۰ هجری قمری نگاشته شده، اشعاری در مدح سید وجود دارد.
آنطور که از وقفنامه‌ها بر می‌آید، روند وقف مسجد در طول ۱۱ سال و در ۴ مرحله صورت گرفته است. اول: یوم سه‌شنبه هشتم رمضان ۱۲۶۲هـ. ق در مدرس مسجد؛ دوم: شب چهارشنبه سیم ربیع‌المولود ۱۲۶۴هـ. ق؛ سوم: شب دوشنبه هیجدهم رمضان‌المبارک ۱۲۷۱هـ. ق. ویژگی مهم این وقفنامه، روانی و خوانایی نثر آن و سادگی در نوع نگارش وقفنامه است.
مسجد زیبای سید در شهر اصفهان، موقوفات بسیار زیادی داشته است که متاسفانه امروزه جز چند مغازه اندک چیزی از آن باقی نمانده و این خرابی و ویرانی، حاصل بمباران و موشک‌باران دوران جنگ تحمیلی است.
تزیینات مسجد سید اصفهان
مسجد سید در شهر زیبای اصفهان، تزیینات چشم‌نواز و بی‌نظیری دارد که هر یک حاصل کار استادکاری ماهر است.
از جمله این تزیینات می‌توان به کاشیکاری و گچبری‌های ظریف اشاره کرد که بر روی برخی از کاشی‌ها با خط ثلث آیاتی از قرآن کریم و اشعاری قدیمی نگاشته شده. تزیینات بسیار جالب از گل و بوته اسلیمی، خط بنایی و کاشی‌های هفت رنگ از دیگر زیبایی‌های این بنای شکوهمند به شمار می‌روند که نمونه آن را در جای دیگری نمی‌بینید. هر یک از شبستان‌های مسجد، دهلیزها، سردرها، بقعه حجت‌الاسلام و دیگر بخش‌های مسجد با هنرهای زیبایی مزین شده‌اند. این هنرها در کاشیکاری، گره‌کشی، کاشی‌های هفت رنگ، خطوط بنایی و ثلث خلاصه می‌شوند که زیبایی و جلوه خاصی را به بخش‌های مختلف ارزانی داشته. از این روست که این مسجد را به عنوان یکی از شاهکارهای معماری عصر قاجار معرفی می‌کنند.
بهترین زمان سفر به اصفهان و بازدید از مسجد سید
شهر اصفهان آب و هوایی گرم و خشک دارد و به همین دلیل تابستان‌های این شهر گرم و سوزان است. برای آن که در هوای خنک‌تری به این شهر زیبا سفر کنید، سفرتان در برای فصل پاییز آغاز کنید تا در کنار زیبایی‌های اصفهان و هنر خیره کننده مسجد سید، از هوای مطبوع این شهر هم لذت ببرید.
آدرس مسجد سید اصفهان روی نقشه گوگل