برای ترویج ازدواج آسان، وقف کنیم

در شرایط امروز جامعه، که یکی از مشکلات جوانان ازدواج و اشتغال است «وقف برای ازدواج» از جمله شیوه های ازدواج آسان در میان جوانان است.

برای ترویج ازدواج آسان، وقف کنیم

خانواده واحد بنیادین جامعه و کانون اصلی رشد و تعالی انسان است و تربیت و عواطف اجتماعی به عنوان مهم ترین ویژگی نظام انسانی، از خانواده نشأت می گیرد و توجه به نقش محوری زن به عنوان محور عاطفه و تربیت و نقش محوری مرد در امر تربیت و تأمین معیشت و اداره زندگی امری ضروری است.

اهمیت تشکیل خانواده در اسلام

خداوند متعال در ضرورت و اهمیت تشکیل خانواده چنین می فرماید: «وَ أَنْكِحُوا الْأَيامى‏ مِنْكُمْ وَ الصَّالِحينَ مِنْ عِبادِكُمْ وَ إِمائِكُمْ إِنْ يَكُونُوا فُقَراءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَليمٌ»؛ ای مؤمنان! به مردان و زنانِ بی همسری که از [هم کیشان] شما هستند و به آن بندگان و کنیزان تان که شایستگی ازدواج را دارند، همسر دهید. اگر تهدیست اند، خداوند آنان را از فضل خود توانگر خواهد ساخت که خداوند دارای بخششی گسترده است و به حال کسی که صلاح او در گشایش است، داناست.»[1]

این آیه تأکید می کند که همه باید به امر ازدواج افراد مجرد همت گمارند و تنها به دلیل مشکلات اقتصادی از تشکیل خانواده نهراسند؛ چراکه خداوند وعده گشایش داده است؛ چنان که پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: «هر کس ازدواج را از ترس فقر، ترک کند، گمان بد به خدا برده است؛ زیرا خداوند متعال می فرماید: اگر آن ها فقیر باشند، خدا آن ها را از فضل خود بی نیاز می سازد».[2]

همه باید به امر ازدواج افراد مجرد همت گمارند و تنها به دلیل مشکلات اقتصادی از تشکیل خانواده نهراسند.

همچنین حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید: «بهترین شفاعت آن است که میان دو نفر برای امر ازدواج میانجیگری کنی تا این امر به سامان برسد».[3]

در این میان تکلیف و نقش به سزای مسئولین نهاد وقف روشن می شود. این نهاد یکی از معدود نهادهایی است که می تواند با تدابیر اساسی و زمینه سازی و فراهم آوردن امکانات و ابزارهای لازم برای تحقق این امر مهم (تشکیل ازدواج های سالم، موفق و اسلامی) جامعه را از ناهنجاری های اجتماعی نجات دهد و با جلوگیری از فروپاشی نسل و تجزیه میراث و سرمایه های ملی، گامی مؤثر برای تشکیل خانواده بردارد.

با عنایت به تأکید فراوان و اهمیت فوق العاده نظام خانواده در اسلام، طبق آیه شریفه 32 سوره نور، همه مؤمنان مکلف به اهتمام ازدواج افراد مؤمن بی بضاعت می باشند. باید ملاحظه نمود وقف در این حوزه با چه خدماتی و ظرفیتی وارد شده و می تواند مددکار باشد؟

در شرایط امروز جامعه که یکی از مشکلات جوانان ازدواج و اشتغال است «وقف برای ازدواج» از جمله شیوه های ازدواج آسان در میان جوانان است. موضوعی که یکی از شاخصه های مهم برای ارزیابی میزان سلامت و بهداشت جسمی و روانی افراد یک جامعه محسوب می شود.

بررسی سن ازدواج جوانان ایرانی در چند دهه اخیر از بالا بودن غیرمعقول سن تأهل خبر می دهد که بالطبع از جنبه های مختلف و به صورت گسترده به آسیب زایی در جامعه عرف پسند و هنجارطلب ما منجر می شود. در این میان با گسترش سنت حسنه وقف با نیت کمک به امر ازدواج توسط واقفان خیراندیش می توان تا حدود زیادی تبعات این موضوع را کاهش داد و با مصرف درآمد وقف، سنت نیکوی ازدواج را بهبود بخشید.

نحوه حمایت وقف از ازدواج

برای تحقق ازدواج در خانواده های بی بضاعت دو نوع هزینه متصور است: 1. تأمین جهیزیه که معمولاً از سوی خانواده زن تهیه می شود؛ 2. تأمین هزینه های جانبی از قبیل خرید لباس و غذا و موارد دیگر که عرفاً از سوی خانواده مرد فراهم و انجام می شود که وقف می تواند برای هر دو نیاز مذکور راهگشا و مؤثر باشد:

1- وقف بر تأمین جهیزیه

برخی خانواده ها به دلیل پاره های از معضلات اجتماعی در عین داشتن ویژگی و خصلت های شایسته انسانی، از جمله عائله زیاد یا کم نصیب بودن از امکانات یا وجود چشم و هم چشمی های موجود و... برای فرستادن دختران خود به خانه بخت با مشکل مواجه می شوند. اینجاست که واقفین خیراندیش با نیات مثبت و اثرگذار خود به کمک چنین خانواده هایی می آیند و اسباب ورود دختران آن ها را با خرید و تأمین همه یا غالب جهیزیه، به نظام خانواده فراهم می آورند.

2- وقف بر تأمین هزینه های ازدواج افراد کم درآمد

در این نوع وقف، واقفین درآمد موقوفات خود را برای کمک به افراد نیازمند ازدواج که توانایی بر تشکیل خانواده ندارند وقف نموده اند تا با کمک آبرومندانه خود موجبات ورود این گونه افراد را به نظام خانواده فراهم آورند.

علت این گونه وقف هم بر اساس نیازی است که در طرف دیگر خانواده یعنی خانواده مرد وجود دارد، چراکه خانواده های فقیر و متوسط با عنایت به طبقه بندی مردم از حیث اقتصادی به غنی و متوسط و ضعیف و فرهنگ به وجود آمده در بین مردم که اجازه دختر گرفتن از خانواده های متوسط و ضعیف برای افراد پولدار وجود ندارد، این امکان نیز برای خانواده های متوسط و ضعیف جهت ازدواج با دختران طبقه پولدار و مرفه تقریباً غیرممکن است.

از طرفی هر مردی از دو طبقه ضعیف و متوسط قصد ازدواج داشته باشند، به دلیل چشم و هم چشمی های فراوان و وجود فرهنگ های بی اساس و غلط مثل رزرو هتل و تهیه چند نوع غذا و... نیازمند به هزینه کرد می باشند و تأمین این هزینه ها برای غالب افراد این دو گروه ممکن نیست که خیلی از آن ها مجبور می شوند با گرفتن قرض یا وام خود را در ابتدای زندگی با مشکل مواجه سازند که این کار تأثیرات منفی در آغاز زندگی مشترک آن ها می گذارد.

3- وقف بر اولاد

وقف بر دو نوع است: وقف عام و وقف خاص. فقیهان یکی از مصادیق وقف خاص را وقف بر اولاد می دانند.[4] مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای مُدّ ظلّه نیز می فرماید: «وقف خاص، وقف بر شخص یا اشخاص معین است مانند وقف بر اولاد و یا وقف بر زید و فرزندان او».[5]

وقف بر دو نوع است: وقف عام و وقف خاص. فقیهان یکی از مصادیق وقف خاص را وقف بر اولاد می دانند.

در این نوع وقف، واقف، با تدبیر و زیرکی و به منظور حفظ نسل خود، اقدام به چنین وقفی می نماید که برخی از ثمرات آن موارد زیر است:

1. حفظ مال و دارایی؛

2. بهره مند سازی یکسان و مستمر خانواده و نسل خود؛

3. تلاش برای عمران و آبادانی املاک خود؛

4. حفظ نام و یاد خود و... .

درباره وقف بر فرزندان و بستگان که جنبه شخصی و حقوقی پیدا می کند و جزء وقف خاص تلقی می شود از آیاتی استفاده می شود که در بخش وقف بر اولاد، ریشه در نگرانی های آینده و ظلم و تعدی فرزندان بزرگ و یا بستگانی دارد که ممکن است در اثر فقدان پدر، موجب اذیت و آزار و از بین بردن حق آنان شوند. از این رو به افراد توصیه می کند تا برای فرزندان و همسران وصیت کنند:

«وَ لْيَخْشَ الَّذينَ لَوْ تَرَكُوا مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرِّيَّةً ضِعافاً خافُوا عَلَيْهِمْ فَلْيَتَّقُوا اللَّهَ وَ لْيَقُولُوا قَوْلاً سَديداً»؛ كسانى كه اگر فرزندان ناتوانى از خود به يادگار بگذارند، از آينده آنان مى‏ترسند، بايد (از ستم درباره يتيمان مردم) بترسند! از (مخالفت) خدا بپرهيزند، و سخنى استوار بگويند».[6]

با توجه به اینکه توسعه فرهنگ وقف اهلی (اولادی) یکی از ضروریات به حساب می آید، یکی از پژوهشگران در این زمینه می گوید: « به وسیله راه هایی که شرعی است، به حل این امر بپردازیم و آن توسعه فرهنگ وقف اهلی است. این تئوری در تاریخ حقوق ما وجود داشته و در فقه اسلامی نیز پیش بینی شده و در کشورهای عربی بسیار رایج تر از کشور ماست. مثلاً دولت لبنان، بیشتر مالکیت های بزرگ را به وسیله وقف اهلی حل کرده و نمی گذارد زمین تقسیم شود. از نظر مشهور فقهای امامیه برای وقف بر اولاد قصد قربت هم لازم نیست.