خواص میوه های تابستانی
دوشنبه 27 خرداد 1398 12:01 PM
در تابستان علاوه بر این که توان و انرژی انسان تحلیل می رود، در اثر تعریق زیاد، آب بدن، کاهش می یابد. نوشیدن آب شاید راه چاره باشد اما انسان تا اندازه ای می تواند آب فراوان بنوشد. عدم عادت به نوشیدن آب زیاد از یک طرف و کافی نبودن آب برای جبران انرژی از دست رفته ی بدن از طرف دیگر، باعث می شود آدمی مغلوب گرمای خورشید بشود. پس باید به فکر جای گزین مناسبی برای آب بیشتر باشد که هم آب بدن را تأمین کند و هم بتواند ویتامین هایی که کم بودشان باعث تحلیل توان و انرژی می شود را به بدن برگرداند. اکثر میوه های تابستانی، از بهترین جای گزین ها هستند زیرا هم آب بیشتری نسبت به میوه های فصل های دیگر دارند و هم سرشار از «آنتی اکسیدان ها»1 و مواد مغذی هستند. می توان به روش های مختلف، در رژیم غذایی از این میوه ها استفاده کرد، مثلاً در سالادها از آن ها استفاده کنیم یا با شیر و ماست مخلوط کنیم و یا به عنوان میان وعده به صورت خام میل کنیم.
خوش بختانه تنوع میوه های تابستانی آن قدر زیاد است که با استفاده ی به جا و مناسب آن ها می توان امید داشت که این گرمای طاقت فرسا و طولانی را به راحتی پشت سر گذاشت و همچنان شاداب و سرزنده بود. هر کدام از این میوه ها خواص مختلفی دارند و ذکر نام همه ی میوه ها و خواص آن، از حوصله ی این مقاله خارج است. در این جا به معرفی چند میوه ی معروف و پرطرف دار بسنده می کنیم و به اختصار درخصوص آن ها و خواص شان صحبت می کنیم:
زادگاه اصلی این میوه در قاره ی آفریقاست و برای اولین بار در کشور مصر کشت شده است. بعد هم از مصر به چین و روسیه رفت و بالاخره به سراسر کره ی خاکی معرفی شد. یکی از نکات جالب این است که در کشور عزیز ما کمتر پیش می آید که هندوانه به عنوان یکی از میوه های تشریفاتی مورد مصرف قرار گیرد. شاید برای ما، هندوانه یک میوه ی عادی و مختص مصرف در خانه باشد. البته در مهمانی نیز سر میز و تقریباً به عنوان دسر قرار می دهیم اما کمتر پیش می آید که به عنوان یکی از میوه های تشریفاتی مورد مصرف قرار گیرد. این امر برای ساکنین شرق آسیا کمی متفاوت است؛ چینی ها و ژاپنی ها گذاشتن هندوانه بر سر میز پذیرایی مهمان را یکی از روش های مهمان نوازی خوب می دانند و به عنوان یک میوه ی تشریفاتی از آن استفاده می کنند.
هندوانه به دلیل آب فراوانش، پرطرف دارترین میوه در روزهای گرم تابستان است و مقادیر بالای آنتی اکسیدان های مختلف در آن، ارزشش را چند برابر کرده است. ویتامین A، C و لیکوپن،2 از مهم ترین آنتی اکسیدان های موجود در این میوه هستند. این ترکیبات با غیرفعال کردن رادیکال های آزاد3 از «اکسیداسیون کلسترول» و تنگ شدن دیواره ی عروق از بروز بیماری های قلبی و سکته جلوگیری می نماید. به علاوه مطالعات نشان می دهند که مصرف منظم این میوه از بروز حملات آسم، سرطان کولون4 و حتی آرتروز جلوگیری می کند. این میوه با خواص ضدسرطانی، از اطلاعات ژنتیکی (DNA) همه ی سلول ها محافظت کرده از جهش های ژنتیکی5 جلوگیری می کند. این میوه مانند هویج در تقویت حس بینایی نیز موثر است. با وجود فواید بسیار زیاد، این میوه، دارای ترکیبات «گواتروژن»6 است و افرادی که در مناطق با «ید» کم زندگی می کنند باید کمتر این میوه را استفاده کنند. این میوه «اگزالات» و «پورین»7 بالایی دارد، به این دلیل افرادی که مستعد ابتلا به سنگ کلیه و اوره ی بالا هستند باید به مقدار کم از این میوه استفاده نمایند تا این عوارض در آن ها تشدید نشود. درضمن، افراد مبتلا به دیابت نیز باید با دقت فراوان این میوه را استفاده نمایند زیرا هندوانه قندخون را به سرعت بالا می برد و کنترل این قند برای دیابتی ها بسیار مشکل است. همانطور که گفته شد این میوه پتاسیم بالایی دارد و مصرف یک فنجان هندوانه دارای 176 میلی گرم از این ماده مغذی است که می تواند به کاهش فشارخون بالا در بیماران مبتلا به این بیماری کمک نماید. این میوه به دلیل وجود ویتامین B6 و بوی خوشایندی که دارد در رفع حالت تهوع بسیار مفید است؛ به خصوص اگر شیرینی نسبتاً ملایمی داشته باشد. هندوانه برای اشخاص سردمزاج و آن هایی که دارای معده سرد هستند مناسب نیست. این گونه اشخاص اگر می خواهند هندوانه بخورند باید آن را با شکر و یا عسل بخورند؛ هندوانه در اشخاص سردمزاج باعث درد مفاصل و ضعف جنسی می شود.
1- هندوانه از نظر طب قدیم ایران سرد و تر است. گرما را برطرف می کند و بهترین میوه تابستان است.
2- هندوانه مُدر8 است و به پایین آوردن فشارخون کمک می کند.
3- هندوانه معده را تقویت می کند.
4- پوست سفید داخل هندوانه برای زخم گلو و دهان بسیار موثر است.
5- مغز تخمه ی هندوانه کرم های معده و روده را از بین می برد.
6- هندوانه برای ورم مثانه مفید است.
7- هندوانه بدن را تازه و شاداب می کند.
8- هندوانه برای اشخاص گرم مزاج بسیار خوب است.
9- آب هندوانه مخلوط با سکنجبین علاج کننده ی یرقان و دفع کننده ی سنگ کلیه است.
10- برای خنک کردن بدن در روزهای گرم تابستان، هندوانه را با شکر بخورید.
11- برای برطرف کردن تب و اخلاط بدن، هندوانه را با شیر خشت بخورید.
12- برای رفع خارش بدن هندوانه را با تمبر هندی بخورید.
13- هندوانه را باید همیشه بین دو غذا خورد یعنی تقریبا سه ساعت بعد از غذا و یک ساعت قبل از غذا. زیرا اگر بلافاصله بعد از غذا خورده شود در هضم غذا اختلال ایجاد می کند. همچنین نباید آن را با میوه های دیگر مخلوط کرد زیرا تولید نفخ شکم می کند.
لازم به ذکر است که یک لیوان هندوانه ۲۰ درصد نیاز روزانه به ویتامینC و ۱۴ در صد نیاز روزانه به ویتامین A را تأمین می کند.
ویتامین های گروه B برای تولید انرژی غنی است و هندوانه منبع خوبی از ویتامین هایB1، B6، B5 (اسید پانتوتنیک)9، «بیوتین» (یک نوع ویتامینB)10 و نیز «منیزیوم»، «پتاسیم» و «فیبر» غذایی است. پس می توان گفت که دارای ارزش غذایی بالایی است.
خربزه در حقیقت یک میوه ی بومی12 آسیایی است بنابراین احتمالاً این میوه چند هزارسال پیش، از آسیا به ممالک دیگر دنیا برده شده است. رومی های قدیم و احتمالاً یونانی ها همان اندازه که ما حالا به این میوه علاقه داریم، آن را دوست داشته اند. اولین کشوری که در قرون اخیر اقدام به کشت خربزه کرده، کشور فرانسه - در حدود 300 سال پیش - بود. خربزه میوه ای شیرین، لذیذ و گواراست که انواع گوناگونی دارد و بهترین آن خربزه ی خراسان است. رسول گرامی اسلام(ص) در بیان خواص خربزه فرموده اند: «خربزه از زینت های زمین است، آب آن از رحمت الهی و شیرینی آن از بهشت است.» همچنین می فرمایند: «خوردن خربزه پیش از غذا، بدن را می شوید و بیماری را از بدن ریشه کن می کند.» اما باید بدانید که مصرف زیاد خربزه باعث نفخ می شود، در نتیجه در ناحیه ی معده و روده درد ایجاد می کند. باید خربزه را بعد از غذا مصرف نمود، زیرا در غیر این صورت تولید اسهال و ورم روده می کند. خوردن خربزه ی کال در کسانی که معده ی ضعیف دارند، تولید اسهال می کند. همچنین خلط را می افزاید و برای سینه درد و سرماخوردگی مضر است.
خربزه داروی بسیاری از بیماری های مزمن از جمله «نقرس» و «روماتیسم مزمن» است. طبق نظر متخصصین تغذیه، خربزه 95 درصد آب دارد و چربی و مواد «آلبومینی»11 آن بسیار کم است و به جای آن حاوی مقدار نسبتاً زیادی «پکتین»، مواد معدنی همچون پتاسیم، منگنز، فسفر و کلسیم و ویتامین های A، B1، B2 و C است. وجود املاح در خربزه، باعث می شود که درجه قلیایی بودن خون و سلول های بدن بالا برود و سمومی که بر اثر مصرف گوشت و مواد چربی، در خون و سلول های بدن ایجاد شده، خنثی و دفع شود. خربزه سرعت هضم غذا را بالا می برد و بدین لحاظ در کودکان موجب اشتها و فعالیت سلول های بدن شده، در رشد آنان موثر است و در سالمندان باعث افزایش فعالیت دستگاه گوارش می شود.
1 - خربزه دارای ویتامین A است، از این رو در ترمیم و تجدید سلول های بدن نقش دارد.
2- خربزه با داشتن خاصیت ادرارآور بودن در بیماری های سنگ کلیه و مثانه مفید است.
3- خربزه سرشار از ویتامین های A، C وD و سلولز است.
4- خربزه به علت ملین بودن، برای معالجه یبوست تجویز می شود.
5- اگر گوشت خربزه را له کنید و به صورت مرهم روی سوختگی های سطحی پوست بدن بگذارید، آن را معالجه خواهد کرد.
6- تخم خربزه برای سرفه ی حاد، تب های شدید درد سینه و حلق مفید است.
7- خربزه باعث افزایش شیر در زنان شیرده می شود.
8- مغز تخم خربزه ی بوداده طبیعت گرم دارد.
9- مغز تخم خربزه ی بوداده دارای خاصیت ادرارآور، نرم کننده و افزایش دهنده ی میل جنسی است.
10- خربزه برای اشخاص مبتلا به «سل ریوی» و کم خونی مفید است.
11- خربزه، رنگ چهره را روشن می کند و بیماری «استسقا» (احساس تشنگی دائمی) را درمان می نماید.
13- خربزه به هضم غذا کمک می کند و رودل را برطرف می نماید.
14- خوردن 8 گرم دم کرده پوست خشک شده ی خربزه، سنگ مثانه را دفع می کند.
درخت هلو از زمان های قدیم در چین وجود داشته و از آن جا به نقاط دیگر جهان راه یافته است. در قرون وسطی از آن به صورت یک داروی گیاهی استفاده می کردند. هلو منبع غنی ویتامین های A و C و نیز منبع خوبی از پتاسیم است. به آسانی هضم می شود و تقویت کننده ی بدن است. هلو برای اشخاص سرد مزاج مضر است به همین دلیل این افراد باید هلو را با عسل یا زنجبیل بخورند. هضم هلو برای بعضی از اشخاص دشوار است و نفخ ایجاد می کند. برای این که نفخ ایجاد نکند، باید آن را حداقل نیم ساعت قبل از غذا خورد.
1- به دلیل داشتن آب فراوان، برای رفع تشنگی و کم آبی بدن می توان از آن استفاده کرد.
2- هلو و برگه ی خیس شده ی آن، اثر ملین بسیار خوبی برای رفع یبوست است.
3- برای رفع بوی بد دهان هلو بخورید.
4- هلو در افرادی که گرم مزاج هستند باعث تقویت نیروی جنسی می شود.
5- روغن مغز هسته ی هلو برای دردگوش و گرفتگی مجرای گوش مفید است.
6- اگر روغن مغز هسته ی هلو را به محل درد بواسیر بمالید اثر خوبی دارد.
7- بهتر است هلو را با پوست بخورید، چون پوست آن دارای ویتامین A است.
8- جوشانده ی گل هلو «کرم معده» و «کرم کدو» را دفع می کند.
9- زودهضم است و به سرعت از معده و روده ها عبور می کند.
10- هلوی خام، اشتهاآور است.
11- هلو صفراآور است. برای این کار باید 185 گرم آب هلو را پس از صاف کردن با مقداری ترنجبین مخلوط کنید و بخورید.
12- هلو با این که شیرین است، برای افراد مبتلا به دیابت ضرری ندارد.
13- ادرارآور و قلیایی کننده ی خون است، بنابراین برای افراد مبتلا به بیماری های کلیوی و روماتیسم مفید است.
14- دم کرده ی برگ یا گل هلو برای رفع «سیاه سرفه» استفاده می شود.
15- هلو را له کنید و به صورت ضماد برای رفع دل پیچه ی بچه ها و دفع کرم روده روی شکم آن ها قرار دهید.
16- برگ هلو و جعفری را با روغن زیتون مخلوط کرده، روی سوختگی و محل ضرب دیدگی بگذارید.
17- بهترین ماسک زیبایی را می توانید از هلو تهیه کنید. برای جوان کردن پوست خود، هلو را له کنید و روی پوست قرار دهید و بگذارید مدت 20 دقیقه بماند. پس از آن صورت تان را با آب بشویید.
18- جوشانده ی پوست درخت هلو، اثر تب بُر و ضدکرم دارد.
19- خوردن هلو، سموم را از بدن خارج می کند.
درخت انجیر که نام علمی آن فیکوس (Ficus) است از خانواده ی موراسه (Moracee) و دارای ۶۰۰ گونه است که اکثر انواع آن وحشی یا زینتی هستند؛ مانند درخت معروف به درخت کاتوچو (فیکوس الاستیکا) که هم زینتی است و هم صنعتی. «فیکوس بنگالنسیس» و «فیکوس رلیگیوزا» انواع زینتی این گیاه هستند که در تزئینات و به عنوان گیاه آپارتمانی مصرف زیاد دارند. و بعضی از انواع آن که در باغبانی - از نظر مصرف میوه ی آن - مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از «فیکوس کاریکا»، «فیکوس پالماتا» و «فیکوس پودوکاریکا». فیکوس کاریکا همان انجیر معمولی است که به عنوان میوه مورد استفاده قرار می گیرد. ولی فیکوس پالماتا و فیکوس پودوکاریکا بیشتر برای تلقیح انواع انجیر خوراکی کاشته می شوند.
موطن اصلی درخت انجیر در نواحی مدیترانه بوده است و به همین جهت آن را جزء میوه های مناطق نیمه گرم طبقه بندی می کنند. درخت انجیر بسیار قدیمی است. آثار این درخت در آخر عهد دوم (کرتاسه) دیده و در عهد چهارم در اطراف دریای مدیترانه کشت شده است. در مصر از ۲۸۰۰ سال قبل از میلاد مسیح کاشت درخت انجیر موسوم بوده است.
زرد آلو (نام علمی: Prunus armeniaca) نام یکی از میوه ها از خانواده ی گل سرخیان13 است. درخت زرد آلو، بومی چین است. حدود 4000 سال قبل در چین دیده شد و بعداً این میوه به آسیا، اروپا و دیگر مناطق جهان گسترش پیدا کرد. رنگ زرد این میوه مربوط به مولد ویتامین A یعنی «کاروتن» است که گاهی نمای بنفش نیز دارد.
هر صدگرم زردآلوی تازه یا سه دانه ی معمولی، 12 گرم موادقندی و یک گرم مواد پروتئنی دارد. یک گرم روغن، نزدیک به 53 کالری، 365 میلی گرم پتاسیم، 20 میلی گرم کلسیم، 25 میلی گرم فسفر، 3 میلی گرم آهن و 6 میلی گرم ویتامین C هم در این مقدار زردآلو وجود دارد. بسیاری از مردم جهان از زردآلو به عنوان ملین استفاده می کنند و به زنان توصیه می شود به دلیل وجود آهن و کلسیم، از این میوه زیاد مصرف کنند.
توجه به این نکته ضروری است که نباید هرگز مغز هسته ی تلخ زرد آلو خورد چون حاوی ماده ای به نام «آمیگدالین» است که در بدن سیانید آزاد می کند و موجب اختلال تنفسی، فلج و حتی مرگ می شود. از زیاده روی در مصرف زردآلو خودداری کنید، زیرا مصرف زیاد آن در هضم مواد غذایی ایجاد اختلال کرده، دچار اسهال می شوید. افرادی که ناراحتی کبدی دارند، باید از زیاد خوردن زردآلو پرهیز کنند.
ضمناً زردآلو باید برای مصرف روزانه یا حداکثر ٢ روز بعد خریداری شود. در مورد زردآلوی تازه انواع نرم و گوشتی آن را خریداری کنید اما از خرید برگه های زردآلوی زرد و روشن به دلیل SO2 موجود در آن، پرهیز کنید. زردآلوها را در کیسه های پلاستیکی درون یخچال نگه داشته و در عرض چند روز مصرف نمایید.
***
آن قدر میوه های تابستانی متنوع و پرخاصیت هستند که بعید است در حوصله ی این صفحات باشد که تک تک آن ها را بررسی کنیم. فعلاً به همین تعداد و همین خواص بسنده می کنیم. البته خوانندگان محترم نشریه می توانند در منابع زیر که حقیر هم از این منابع استفاده کردم جست وجو کنند و به عظمت و دانایی و توانایی خلقت میوه ها و مخصوصاً میوه های تابستانی بیشتر از پیش پی ببرند.
بیشتر بخوانید