سوره‌های قرآن کریم، می‌توانند همانند نوری قلب مومن را بشکافند و آفات قلب وی را از بین ببرند. در احادیث و کتب مختلف خواص و فضایل متعددی برای این سوره‌های معطر آورده شده است و سوره ناس نیز یکی از این سوره هاست که سفارش فراوانی برای قرائت آن شده است.

 

معرفی سوره ناس

سوره ناس، صد و چهاردهمین (آخرین) سوره و از سوره‌های مکی قرآن که در جزء سی‌ام آورده شده است.

سوره ناس جزو چهارقل محسوب می شود و خداوند در این سوره به پیامبر (ص) دستور می‌دهد در مقابل وسوسه‌گرانِ پنهان به خدا پناه ببرد. در برخی از تفاسیر اهل سنت آمده است این سوره هنگامی نازل شد که مردی یهودی، پیامبر (ص) را سِحر کرد و پیامبر به سبب آن بیمار شد

پس از آمدن جبرئیل و نزول سوره فلق و ناس، آیات آن بر پیامبر (ص) خوانده شد و او از بستر بیماری برخاست. برخی از عالمان شیعه به این سخن اشکال کرده‌اند و گفته‌اند سحر و جادو بر پیامبر (ص) اثر نمی‌کند.

متن و ترجمه سوره ناس

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

به نام خدای بخشاینده مهربان

قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ

بگو: به پروردگار مردم پناه می‌برم.

مَلِکِ النَّاسِ

فرمانروای مردم.

إِلَهِ النَّاسِ

خدای مردم.

مِن شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ

از شر وسوسه وسوسه گر نهانی.

الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ

آن که در دل‌های مردم وسوسه می‌کند.

مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ

خواه از جنیان باشد یا از آدمیان

نامگذاری سوره ناس

همانطور که می دانید، ناس به معنای «مردم» است و از آیه اول گرفته شده است و از طرفی سوره ناس را «مُعَوِّذه» نیز می‌گویند.

این نام به سبب آن است که انسان با خواندن این سوره خود را از وسوسه‌های شیطان تعویذ می‌کند و در پناه خدا قرار می‌دهد

همچنین به جهت اینکه انسان در مواقع احساس خطر، این سوره را می‌خواند تا پناه و نجات یابد، این سوره را مُشَقْشَقه نام نهاده اند.

دو سوره ناس و فلق را مشقشقتین و معوذتین گویند.

ترتیب و محل نزول

سوره ناس جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، بیست و یکمین سوره‌ای است که بر پیامبر (ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، صد و چهاردهمین سوره است و در جزء سی‌ام قرآن جای دارد.

ویژگی‌ها سوره ناس

سوره ناس ۶ آیه، ۲۰ کلمه و ۷۸ حرف دارد. این سوره به لحاظ حجمی جزو سوره‌های مُفصَّلات (دارای آیات کوتاه) است. سوره ناس جزو چهارقل است؛ چهار سوره‌ای که با کلمه «قُل» آغاز می‌شوند.

محتوای سوره ناس

خداوند در سوره ناس به رسول خود دستور می‌دهد از شر وسواس خَنّاس (وسوسه‌گر نهانى) به خدا پناه ببرد. محتوای این سوره شبیه سوره فلق است.

 هر دو درباره پناه بردن به خدا از شـر و آفت‌ها سخن می‌گویند، با این تفاوت که در سوره فلق انواع مختلف شرور مطرح شده است؛ ولی در این سوره فقط بر روی شر وسوسه‌گران ناپیدا (وسواس خناس) تکیه شده‌است.

شأن نزول سوره ناس

درباره شأن نزول این سوره، روایتی در منابع اهل سنت نقل شده است که عالمان شیعه آن را نپذیرفته‌اند.

در کتاب «الدر المَنثور» از کتاب‌های تفسیری اهل سنت آمده است مردى یهودى، پیامبر (ص) را سِحر کرد. جبرئیل نزد پیامبر (ص) آمد و مُعَوِّذتین (سوره فلق و ناس) را آورد و گفت: مردى یهودى تو را سحر کرده و سحر او در فلان چاه است. پیامبر (ص) علی بن ابی‌طالب را فرستاد تا سِحر را بیاورد؛ سپس دستور داد گره‌هاى آن را باز کند و براى هر گره، یک آیه از مُعَوِّذتین را بخواند. چون گره‌ها باز و این دو سوره تمام شد، پیامبر اسلام (ص) سلامتى خود را باز یافت.

 
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌نویسد دلیلی وجود ندارد که پیامبر (ص) از نظر جسمی در برابر سِحر و جادو مقاوم باشد و جادو نتواند در بدن او مریضی ایجاد کند؛ بلکه آیات قرآن بر این دلالت دارند که دل و جان، و عقل و اندیشه پیامبر (ص) از سحر و نفوذ شیاطین در امان است.

فضیلت سوره ناس

فضیل بن یسار می‌گوید: از پیشوای پنجم، امام باقر (علیه السلام) شنیدم که فرمود: پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) به بیماری و درد شدیدی گرفتار شد، جبرئیل و میکائیل به محضرش مشرف شدند، جبرئیل بالای سر آن حضرت و میکائیل پایین پاهایش نشست. جبرئیل حضرت را در پناه سوره فلق قرار داده و میکائیل در پناه سوره ناس. (ابی خدیجه - که از محضر پیشوای ششم (علیه السلام) استفاده می‌کرده - می‌گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: جبرئیل به محضر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مشرف شد. در حالی که آن حضرت از درد به خود می‌پیچید، جبرئیل حضرت را در پناه سوره‌های فلق، ناس و توحید قرار داد و گفت: بسم الله ارقیک و الله یشفیک من کل داء یوذیک، خذ‌ها فلتهنیک.

این امور بیانگر این است که این دو سوره، از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار هستند.

عبدالله بن حبیب می‌گوید: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به من فرمود: هر یک از سوره‌های توحید، فلق و ناس را در هنگام صبح و عصر سه بار تلاوت کن که تو را از هر چیز دیگری بی نیاز می‌کنند.

عقبة بن عامر نیز می‌گوید: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به من فرمود:‌ای عقبه! آیا تو را آگاه کنم از سه سوره‌ای که در تورات، انجیل و قرآن نازل شده است! گفتم: بلی، فدایت شوم! حضرت سوره‌های بالا را برایم تلاوت کرد و آنگاه فرمود:‌ای عقبه! هرگز این سوره‌ها را فراموش مکن و حتما شب‌ها آن‌ها را تلاوت کن.

باید توجه داشت این که این سوره‌ها در هر سه کتاب آسمانی نازل شده، بیانگر اهمیت و منزلت این سوره هاست.

در روایتی از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) گفته شده که بعد از هر نمازی، سوره‌های معوذتین را تلاوت کن.

شخصی به نام عبدالله بن انیس اسلمی می‌گوید: پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) دست مبارکش را بر سینه ام گذاشت و فرمود: بگو: قل. من نمی‌دانستم چه بگویم، سپس فرمود: بگو: قل هو الله احد بار دیگر به من توجه کرد و فرمود: بگو: قل اعوذ برب الفلق من شر ما خلق وقتی سوره را تمام کردم، باز فرمود: بگو: قل اعوذ برب الناس وقتی این سوره را نیز به پایان بردم، پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) فرمود: این گونه به قرآن پناه ببر و بدان که تنها بدین سوره‌ها می‌توان پناه برد.

خواص سوره ناس

در طب الائمه آمده است: امام صادق (علیه السلام) فرمود: هرگاه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) کسل و بی حال می‌شد یا به چشم درد و یا درد دیگری گرفتار می‌گردید، دست‌های خود را باز می‌کرد، سوره‌های حمد، فلق و ناس را قرائت می‌کرد، آنگاه دست هایش را بر صورت و چهره خود می‌کشید، با این عمل، درد و بیماری او برطرف می‌شد.

آنچه گفته شد برای تمام کسالت‌ها و بی حالی‌ها مفید است و تجربه نیز این امر را ثابت کرده است، البته این ما انسان‌ها هستیم که دچار سستی و بی حالی در عبادت می‌باشیم و نه پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله).

در تفسیر برهان آمده است: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: هر کس این سوره را در هنگام کسالت و برای درد و بیماری تلاوت کند، با اجازه خداوند دردش تسکین خواهد یافت، و نیز گفته شده هر کس این سوره را برای دردی تلاوت کند، شفا خواهد یافت.

در همین تفسیر آمده است: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: هر کس این سوره را در هنگام خواب قرائت کند، تا صبح در پناه خداوند خواهد بود، و داروی هر درد و آفتی است و برای تلاوت کننده شفا است.

نیز در همین تفسیر آمده است: امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر کس سوره ناس را هر شب در منزلش تلاوت کند، از بسیاری بیماری‌های روحی در امان خواهد بود، و هر کس سوره ناس را بنویسد و آن را همراه کودکان قرار دهد، با اذن خداوند، بیماری‌های روحی کودک، درمان خواهد شد.

در کتاب خواص القرآن آمده است: هر کس در هنگام خواب، سوره ناس را تلاوت کند، یا کسی برای او قرائت نماید، تعبیرش این است که از مشکلات رهایی یابد، و بر دشمنانش پیروز شود، وسعت روزی، شادی و سرور به او روی خواهد آورد.

نیز از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که خداوند تلاوت کننده سوره ناس را از شر ابلیس در امان قرار خواهد داد.

 
در کتاب لب اللباب آمده است: هر کس سوره ناس را قرائت کند، از کید و مکر شیطان در امان خواهد بود.

در روایتی از کتاب سعد السعود به نقل از عقبة بن عامر آمده است: پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) پس از تلاوت سوره‌های معوذتین می‌فرمود: این دو سوره، از قدر و منزلت بسیار بالایی برخوردار هستند و هیچ سوره‌ای در عظمت به این دو سوره نمی‌رسد.

البته ما بر اساس ایمان و عقیده خویش، قول، فعل و تقریر - تایید - هر معصومی را حجت می‌دانیم و می‌توانیم بگوییم که مومنان بر اساس احادیث و روایات، هیچ شک و تردیدی ندارند که در قرآن مجید شفا است. خداوند بزرگ می‌فرماید: و ننزل من القرآن ما هو شفاء و رحمة للمؤمنین.

چند نکته درباره سوره ناس

• ۱. تعویذ و خود را در پناه سوره‌های قل قرار دادن امری لازم است و نتایج خوبی در پی خواهد داشت.
• ۲. همان گونه که این کار برای کسی که قرائت می‌شود مفید است، برای خود قاری نیز تاثیر دارد.
• ۳. قرائت این سوره ها، ایمان را قوی و مکر شیطان را ضعیف می‌کند.
• ۴. همان گونه که این سوره برای اشخاص تاثیر دارد، در ابعاد زمان و مکان نیز موثر است.
• ۵. این امور می‌تواند برای بستگان و همسایگان اشخاص نیز تاثیر داشته باشد.
• ۶. ما اعتقاد داریم که صدا‌ها و الفاظ و حتی عمل از بین نمی‌رود، لذا به طریق اولی اصوات آیات باقی می‌مانند.
• ۷. باید توجه داشت که برخی اعمال روحی و معنوی با یکدیگر مشترک هستند. به عنوان مثال کتابت، تلاوت و... از اموری هستند که انسان را به نجات و سعادت رهنمون می‌شوند.
• ۸. از آنجا که هدف، بهره بردن از قرآن و دعا است، مطمئن هستیم که نتایج خوبی در بر دارد. البته نباید فراموش کرد که مصلحت اشخاص نیز بسیار مهم است لذا توکل و اعتماد به خداوند بسیار اهمیت دارد.
• ۹. توسل به پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) و خاندان او، توسل به وجه الله است. خاندان پیامبر بهترین انسان‌ها هستند، لذا توسل به آنان، آداب خاصی دارد.

از امام عصر (علیه السلام) روایت شده که اگر تصمیم داشتید به وسیله ما به خداوند توجه کنید، آنگونه سخن بگویید که خداوند فرموده است: سلام علی آل یاسین. در قرآن مجید نیز آمده است: فسئلوا اهل الذکران کنتم لا تعلمون.

           ۱۰.  حکمت خداوند در این خاندان به ودیعه گذاشته شده است. حکمت خداوند در این خاندان به ودیعه گذاشته شده است.

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به حضرت فاطمه علی‌ها السلام فرمود: دخترم! هر کس بر تو درود فرستد، خداوند گناهانش را می‌آمرزد و او را در بهشت به من ملحق می‌سازد، هر جا که باشم.

• ۱۱. در مورد استفاده از بخور و امثال آن می‌توان گفت:

• اولا. روایاتی درباره استفاده از آن‌ها وجود دارد.
• ثانیا. این از باب صحت مکان، بدن‌ها و هوا است که تجربه‌ها آن را ثابت کرده است.
• ثالثا. آن چه گفته شد، عواملی است که به نتیجه گیری امور معنوی کمک می‌کند.

• ۱۲. وجود برخی دارو‌ها در اعمال معنوی، علت طبیعی برای معالجات است.

از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) روایت شده خداوند می‌خواهد که امور با اسباب و ابزار آن‌ها انجام و درست شود، لذا برای هر چیزی سبب و وسیله‌ای قرار داده و برای هر سببی شرحی، و برای هر شرحی علمی، و برای هر علمی در سخنگویی.

اصل عمل، باید بدون اجر و پاداش باشد، خداوند می‌فرماید: و تو بر این (کار) پاداشی از آن‌ها نمی‌خواهی...، ولی هدیه و بخشش جایز است و اشکال ندارد، روایات بسیاری نیز این مطلب را تایید می‌کند.