بنام خدا

چرا بیشتر معارف در زمان امام باقر (ع) انتشار یافت ؟

انتشار معارف و تربیت علمای بزرگ که منشأ خدمات برای جهان اسلام بودند؛ بیشتر در زمان امام محمد باقر (ع) انجام شد. اما چرا این امر بیشتر در زمان امام پنجم شیعیان صورت گرفت ؟

لفظ «باقر» به معنای «شکافنده» است و این لقب را پیغمبراکرم(ص) به وسیله جابربن عبدلله انصاری به حضرت داده  اند. پیامبر اکرم (ص) به جابر این گونه فرمودند: «انک ستدرک رجلا منی اسمه اسمی و شمائله شمائلی، یبقر العلم بقرا; ای جابر! تو مردی از خاندان مرا درک خواهی کرد که همنام و هم شمایل من است. او سرچشمه های علم و دانش را می شکافد و به دیگران توضیح داده و تفسیر می کند.»

جابر هم در عصر امام باقر در کوچه و بازار راه می رفت و لقب "باقر العلوم" را تکرار می کرد. مردم مدینه فهمیدند که مقصود جابر از این لقب  "محمد بن علی بن الحسین" است اما کلمه و لقب "باقرالعلوم" برای مردم تازگی داشت و خیلی آن را نمی فهمیدند، لذا شروع کردند به تمسخر جابر، که او پیر و فرتوت است و هذیان می گوید. جابر هم در پاسخ به آن ها می گفت که آنچه من می گویم سخن من نیست، بلکه سخن رسول خدا است. بنابراین لقب "باقرالعلوم" از زبان رسول خدا(ص) به حضرت باقر(ع) داده شد.

تبیینی بر شرایط امام باقر(ع)

در دوره امام باقر(ع) زمینه های انقراض امویان و روی کار آمدن عباسیان و پدیدار شدن مشاجرات سیاسی و برسر حکومت مسلمین و نزاع های قومی هموار شده، به خصوص بعد از حادثه خونین کربلا که چهره ننگین بنی امیه را سیاه کرد و نفرت مردم از اعمال و کردار آنان زیاد شد و عده ای زیاد بسوی اهل بیت هدایت شدند و حقانیت آل علیّ(ع) بر آن ها آشکار گردید. لکن مردم به جهات متعددی از جنگ و درگیری نظامی با حاکمان روگردان شده و به تدریج به طرف معارف و علوم الهی گرایش پیدا کردند و توسط امام سجاد و امام باقر و امام صادق(علیهم السلام) به بهترین نحو هدایت شدند و هزاران حدیث از زبان آن بزرگوار در توضیح و تبیین معارف اسلامی و قرآنی و فقهی و تفسیری در دسترس مردم و دانشمندان قرار گرفت .

در واقع در زمان امام باقر(ع) حکومت مروانیان و خلفای بنی امیه رو به انحطاط و ضعف رفته بود، توان و قدرتشان کم شده بود و مردم هم کم کم علیه آن ها شورش کرده و جامعه شرایط جدیدی می طلبید.

فرهنگ جامعه از اسلام فاصله گرفته بود و این را می توان در اتفاقاتی که در جامعه رخ داده بود متوجه شد؛ مسخره کردن یکی از صحابی خاص پیامبر خدا چون جابربن عبدالله انصاری. این وقایع نشان دهنده این بود که فرهنگ جامعه بویی از اسلام نداشت و به طور کلی اسلام در ابعاد مختلف از اصول و فروع آن در چین فضا و اجتماعی مندرس شده بود.

از طرفی نیز انسان های برجسته ای بودند که در عصر بنی امیه به انزوا رفته بودند. با پیش آمدن چنین شرایطی می بینیم که افراد آماده و پا بر رکاب و عاشق اهل بیت هر چند کم نسبت به اهلبیت اظهارتوجه کرده و حضرت باقر از این فضا استفاده کرد و یارانی که داشتند را در مسیر آموزش مطالب اصول و فرع دین تربیت کردند.

لذا می بینیم امام باقر که هم ولی خدا بود، هم تبیین کننده اسرار وحی و هم احکام و فروع و اصول را بیان می کرد، در جامعه ای که همه ی این اسرار فرو ریخته و ظاهری از اسلام باقی نمانده بود، شروع می کنند از اسرار و اخلاق و اصول صحبت کردن و تمام آنچه مقتضای ولایت و امامت است را تبیین می کنند.

کار به جایی می رسد که مردم شهرهای مختلف چون کاشان به امام نامه می نوشتند و درخواست می کردند که برای تبیین دین سفیری به شهر آن ها فرستاده شود.

منبع:

پایگاه تبیان،بخش تاریخ و سیره معصومین