تلفیقی از فتح و ناکامی

تا شهدا؛ عملیات والفجر یک از سلسله طرح‌های دوازده‌گانه موسوم به «کربلا» به منظور جبران عدم الفتح نبرد والفجر مقدماتی، تکمیل اهداف عملیات محرم و بازسازی روحیه رزمندگان اسلام در شمال غرب منطقه عمومی فکه، حد فاصل غرب ارتفاعات مرزی و راهبردی «حَمرِین» در شمال تا ارتفاعات «جَبَل فوقی» در جنوب به اجرا درآمد.

اهداف عملیات:

هر انسانی پیش از انجام هر کاری قطعاً اهدافی را در نظر دارد که به منظور تحقق آن اهداف، کلیه تلاش‌ها و اقداماتش را بر آن اهداف متمرکز می‌سازد؛ در تمام جنگ‌ها اصل «هدف» مهمترین اصل به شمار می‌رود؛ به عبارت بهتر، تمام راهبردها، تاکتیک‌ها و کلیه اقدامات برای وصول به اهداف از پیش تعیین شده اجرا می‌شود.

تمامی اهداف عمده به سه گروه تقسیم می‌شوند که در این مطلب به شرح مختصر هر یک از اهداف عملیات والفجر یک پرداخته خواهد شد.

اهداف راهبردی:

اهداف راهبردی این عملیات را می‌توان وصول به شهر راهبردی «العماره» در استان «میسان» کشور عراق و تهدید منطقه عمومی بصره از شمال به حساب آورد.

اهداف عملیاتی:

اهداف عملیاتی این نبرد می‌توانست انهدام وسیع قوای موجود دشمن در منطقه و دستیابی به چاه‌های حوزه‌های نفتی «بِزِرگان و فوقی» در خاک عراق، «بیات و پایدار» در خاک جمهوری اسلامی ایران و نیز تأمین شهرک صنعتی «زبیدات» و تأسیسات پالایشگاهی آن منطقه در خاک عراق باشد.

اهداف تاکتیکی:

مهمترین اهداف تاکتیکی این عملیات، تکمیل تصرف و تأمین تمام ارتفاعات حَمرِین و دستیابی به ارتفاعات جَبَل فوقی به منظور قرار گرفتن در مواضع پدافندی مطمئن‌تر، مجبور ساختن ارتش عراق به قرار گرفتن در دشت و نیز کنترل و اشراف کامل بر مناطق دشت سمیده و فکه بود.

مأموریت:

نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران متشکل از نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران و یگان زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مأموریت داشتند به ارتفاعات حَمرِین و جَبَل فوقی تک کرده تا ضمن انهدام قوای موجود دشمن در منطقه و عقب راندن آنان از غرب ارتفاعات حَمرِین به دشت «بِزِرگان» ارتفاعات مذکور را تصرف و تأمین کنند؛ سپس آماده باشند بنا به دستور تک را به سمت غرب و جنوب ادامه دهند.

پس از خاتمه عملیات ناکام و پر تلفات والفجر مقدماتی در غروب روز جمعه 22 بهمن ماه سال 1361 هجری شمسی، فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به این نتیجه رسیدند که عمق منطقه عملیاتی وسیع بوده است؛ در نتیجه باید محدود شود؛ ضمناً به علت نداشتن طرح جایگزین با فرماندهان نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران بر سر همان طرحی که از اواخر آذرماه و اوایل دی‌ماه آن سال ارتشی‌ها بر روی آن اصرار می‌ورزیدند توافق کردند.

منطقه‌ای که نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران به عنوان زمین اصلی منطقه نبرد پیشنهاد کرده بود، ادامه عملیات محرم از دامنه جنوبی ارتفاعات حَمرِین به سمت غرب، تصرف و تأمین ارتفاعات جَبَل فوقی در صورت امکان، وصول به شهر «حلفاییه» به عنوان هدف اولیه و تصرف و تأمین شهر راهبردی «العماره» به عنوان هدف نهایی و راهبردی عملیات بود.

اولین طرح عملیاتی قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء (ص) در روز شنبه سی بهمن ماه سال 1361 منتشر و جهت دریافت مأموریت، طرح‌ریزی و اجرا به قرارگاه‌های عملیاتی کربلا و نجف ابلاغ شد.

اگرچه در دستورات هماهنگی قید شده بود که قرارگاه‌های تابعه حداکثر تا روز پنجشنبه پنجم اسفندماه فرصت دارند طرح عملیاتی خود را تهیه و به قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء (ص) ارسال کنند ولی اسناد قرارگاه‌های کربلا و نجف نشان می‌دهد که طرح عملیاتی قرارگاه کربلا در روز جمعه ششم اسفندماه و طرح عملیاتی قرارگاه نجف در روز یکشنبه پانزدهم اسفندماه سال 1361 هجری شمسی منتشر و به قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء (ص) ارسال شده است.

به علت در دسترس بودن بخشی از رزمندگان عملیات والفجر مقدماتی در منطقه و سازماندهی سریع یگان‌های رزمی، شناسایی‌ها و طرحریزی‌ها تا نیمه فروردین ماه سال 1362 خاتمه یافت و در روز بیستم فروردین ماه کلیه یگان‌ها جهت انجام مأموریت اعلام آمادگی کردند.

سرانجام در ساعت 22:10 (ده و ده دقیقه شامگاه یکشنبه 21 فروردین ماه سال 1362 هجری شمسی عملیات والفجر یک با رمز «یا الله وانصُرنا علی القَومِ الکافِرینَ») آغاز شد.

عملیات والفجر یک در سه مرحله انجام شد؛ در هر مرحله علیرغم تصرف و تأمین اهداف به علت عدم هماهنگی و وجود اشکالات متعدد در فرایند هدایت و کنترل نیروها، الحاق میان یگان‌های عمل کننده صورت نگرفت و دشمن با استفاده از آتش پرحجم توپخانه صحرایی و نیز به کارگیری وسیع هلیکوپترهای رزمی خود پاتک‌های سنگینی را علیه رزمندگان خودی اجرا کرد به طوری که عده زیادی از شهدا و مجروحین خودی در منطقه به جا ماندند و امکان بازگرداندن آنان توسط تیم‌های جمع آوری و تخلیه ارتش جمهوری اسلامی ایران و تعاون سپاه پاسداران انقلاب اسلامی میسر نشد و اکثر اهداف تصرف شده توسط دشمن باز پس ستانده شد.

بدین ترتیب، اگرچه در نبرد والفجر یک اکثر اهداف از پیش تعیین شده تصرف و تأمین شد ولی عدم پیشروی به موقع و کامل و نیز عدم الحاق یگان‌های عملیاتی در برخی محورها همچنین عدم تثبیت مواضع متصرفی، سبب شد که پاتک‌های شدید دشمن نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران را از دستیابی به تمامی اهداف محروم کند./دفاع پرس