نکات ارزشمند از معارف قرآن

گاهی برخی افراد با دیدن آیاتی از قرآن کریم همچون آیه شریف 41 سوره مبارکه انفال این سوال و شبهه را مطرح می کنند که خدا چه نیازی به خمس و انفال دارد؟ «وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى‏ وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكينِ وَ ابْنِ السَّبيل؛[انفال/41]بدانيد هر گونه غنيمتى به دست آوريد، خمس آن براى خدا، و براى پيامبر، و براى ذى القربى و يتيمان و مسكينان و واماندگان در راه (از آنها) است.»

جواب: برای جواب به این پرسش توجه به چند نکته لازم و ضروری است:
نکته اول: اولین نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که برای خدای متعال دو نوع مالکیت در مباحث کلام اسلامی ذکر شده است. یکی مالکیت حقیقی و دیگری مالکیت اعتباری، مالکیت حقیقی به این معناست که در عالم تکوین خدای متعال خالق تمام هستی است و به عبارتی تمام هستی به طور حقیقی به او تعلق دارد کما اینکه خدای متعال می‌فرماید: «وَ لِلَّهِ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اللَّهُ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَديرٌ؛[آل عمران/189]و حكومت آسمانها و زمين، از آن خداست و خدا بر همه چيز تواناست.» در مالکیت اعتباری نیز این چنین بیان شده است: «مالکیت اعتباری» عبارت از اعتبار واجدیت و احاطه شخصی(حقیقی یا حقوقی) بر شی‌ء، اعم از عین و منفعت است به گونه‌ای که بر آن شیء سلطه داشته باشد و بتواند در آن تصرف کند و مانع تصرف دیگران شود.»

نکته دوم: خدای متعال علاوه بر اینکه مالک حقیقی آسمان و زمین است، بی نیاز مطلق نیز به حساب می‌آید به طوری که هیچ نیاز به غیر و اشیاء ندارد. «اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ[آل عمران/2]خداوند كه معبودى جز او نیست، زنده و پاینده است.»

نکته سوم: اگر در آیه شریف مالکیت و سهم مشخصی ازاموال برای خدای متعال و رسول تعیین می‌شود به این معنا است که خدای متعال بر اساس مصالحی، مصرف سهم خاصی از اموال را در مسیر مشخصی قرار داده است. مسیر مشخصی که پیامبر گرامی اسلام می‌تواند در آن تصرف کند و صرف مصالحی از جمله جامعه اسلامی کند.