آشنایی با بزرگان حوزه علمیه قم؛

حوزه تدریس او از پرجمعیت ترین محافل درسی قم بود. دقت و نظم شگفت او در رفتار شخصی، تدریس منظم و منسجم، ارائه مطالب سخت کتابهای درسی حوزوی با بیانی شیوا و رسا، رعایت حقوق طلاب و حاضران در جلسه درس، نمونه و مثال زدنی بود.

زندگی نامه:
آيت الله حاج شيخ مصطفي اعتمادي، از اساتید ممتاز سطوح عالی در حوزه علمیه قم در دهه های پس از انقلاب اسلامی ایران بود. آن مرحوم در سال 1304 هـ . ش در روستاي «خواجه سلطان محمد» تبريز زاده شد و از همین رو گاهی نیز با شهرت"تبریزی خواجوی" شناخته شده اند. نخستین استاد آن مرحوم، پدربزرگوارشان حاج ميرزا علي خواجوی از روحانیون متنفذ منطقه ای نیز بودند. وی قرآن و سپس كتاب هاي فارسي، گلستان سعدي، ادبيات عرب، حاشيه و شرايع را نزد پدر فرا گرفت و سپس در پانزده سالگی براي ادامه تحصيل به تبريز مهاجرت نمودند. اقامت ایشان در تبریز نزدیک به شش سال به طول انجامید و  وی دروس معالم، مطول و شرح لمعه در این شهر سپری نمودند. سرانجام آيت الله اعتمادي در سال 1325 هـ . ش رهسپار حوزه علمیه قم گشته و تا پایان عمر شریفشان در این شهر مقدس سکونت اختیار کردند. ایشان نزد حضرات آيات حاج ميرزا محمود دوزدوزاني، ميرزا فتاح شهيدي و سيد شهاب الدين مرعشي نجفي به ترتیب رسايل، مكاسب و كفاية الاصول فرا گرفته و سپس در درس خارج اصول آيت الله سيد حسين بروجردي و خارج فقه آيت الله سيد محمد حجت كوه كمره اي و برخي ديگر از بزرگان حوزه شركت كردند. (1)

آثار و فعالیت های علمی:
مرحوم آیت‌الله اعتمادی - به سبک نظام آموزشی حوزه های علمیه که مبتنی بر تعلیم و تعلم توأمان است- هم زمان با تحصیل و شرکت در دروس خارج، به تدریس کتاب‌های حاشیه، مطول، قوانین، رسایل و کفایه الاصول در حوزه علمیه تبریز و قم پرداخت تا آنجا که پس مدتی، وی از اساتید ممتاز دروس سطوح عالی در حوزه علمیه قم شده و  بسیاری از فضلا و اساتید برجسته فعلی حوزه قم را به محفل درسی خویش جذب نمود.

هرچند رکن اصلی فعالیت های علمی آیت الله اعتمادی بر محور تدریس و پرورش شاگردان استوار بود اما؛ آن فقید سعید علاوه بر تدریس، از تبلیغ، پژوهش و نگارش نیز غافل نبوده و آثاری چون؛ شرح معالم الاصول، شتات الفوائد، موضع القوانین، شرح رسائل شیخ انصاری، شرح مکاسب شیخ انصاری، شرح کفایه آخوند خراسانی را تالیف و به جامعه حوزوی تقدیم نموده اند. (2)

آیت الله اعتمادی (رض) در کلام بزرگان:
شخصیت علمی و اخلاقی آیت الله اعتمادی (رض)؛ همواره نزد بزرگان حوزه علمیه ه مورد احترام بوده است که در اینجا برای نمونه به گزیده ای از کلام برخی از ایشان بسنده می کنیم:
آیت الله حسینی بوشهری:
«عالم ربانی و استاد فرزانه حوزه علمیه قم آیت‌الله حاج شیخ مصطفی اعتمادی(ره) که سال‌ها عمر پربرکت خویش را در مسیر تدریس و تربیت شاگردان، تبلیغ و نشر معارف والای اسلامی و پژوهش و تحقیق در علوم دینی سپری نمود». (3)

آیت الله مقتدایی:
«این عالم فقید عمر پربرکت خویش را در راه خدمت به اسلام عزیز، تدریس در حوزه‌های علمیه و تربیت طلاب و نشر معارف اهل بیت(علیهم السلام) سپری کرد». (4)

حجت الاسلام حسن روحانی:
«آن فقیه فرزانه و استاد صاحب سبک، سالیان متمادی از عمر گرانقدر خویش را وقف ترویج معارف اسلامی و پرورش شاگردان و طلاب مکتب امام جعفر صادق (ع) نمود و آثاری ماندگار برای حوزه‌های علمیه به یادگار گذاشت». (5)

شمه ای از فضائل آن مرحوم:
دکتر مصطفی بروجردی؛ نواده آیت الله شیخ علی محمد بروجردی (رض) و سفیر جمهوری اسلامی در تونس که در زمره شاگردان آیت الله اعتمادی (رض) نیز بوده اند، در یادداشت کوتاهی در حق استاد خویش می نویسند:

«استاد بزرگوارم عالم وارسته و با فضیلت، آیت الله حاج شیخ مصطفی اعتمادی پس از عمری طولانی که سراسر به تحصیل و تدریس علوم دینی گذشت، بار سفر بر بست و در آرامشی کم نظیر به دیدار حق شتافت». او که توفیق یافته بود تا از عنفوان جوانی محضر استادان والامقام عصر خود را درک و در تبریز و قم از خرمن پر فیض آنان خوشه‌چینی کند، خود نیز برای چند دهة متوالی فیض‌بخش طالبان دانش و بینش شد و با افراشته داشتن مشعل آگاهی، توانست راه را به آنان نشان دهد.

•از نسل عالمان سنتی حوزه
این عالم فرزانه که از نسل عالمان سنتی حوزوی بود، با اعتقادی راسخ به ضرورت سنتگرایی، اصالت‌ورزی و تداوم مستمر راه و روش پیشینیان، تمامی‌تلاش علمی‌خود را در این راستا به کار برد و با احتراز از هرگونه تغییر در سبک تالیف و تدریس حوزوی، پایبندی خود را به سنت استادان خود و فقیهان پیشین، در عمل به اثبات رساند.

•کرسی پررونق تدریس
حوزه تدریس او از پرجمعیت ترین محافل درسی قم بود. دقت و نظم شگفت او در رفتار شخصی، تدریس منظم و منسجم، ارائه مطالب سخت کتابهای درسی حوزوی با بیانی شیوا و رسا، رعایت حقوق طلاب و حاضران در جلسه درس، نمونه و مثال زدنی بود. در تدریس دانش اصول فقه، کم نظیر و در اداره جلسه درسی که معمولا صدها طلبه حضور داشتند، بسیار توانا می‌نمود. شمرده و دقیق سخن می‌گفت و برای تفهیم مطلب به حاضران در جلسه درس، از جان مایه می‌گذاشت. با این که کتابهایی را که تدریس می‌کرد، بارها درس داده و بر‌آن‌ها شرح نگاشته بود، اما همه روزه یک ساعت قبل از تدریس به آماده ساختن مطالب و دسته بندی آنها می‌پرداخت و هیچگاه دیده نشد در جلسه درس بدون آمادگی کامل حضور یابد. بی ادعا، متواضع‌، قانع، بی توقع، زاهد، متقی و فوق العاده متین و محترم بود. هر دورة تدریس او حدود سه سال به طول می‌انجامید. رفتارش برای طلابی که در این دوره‌ها در محضر وی حضور می‌یافتند، درس آموز بود. درس را بسیار جدی تلقی می‌کرد و هرگز در‌حین تدریس از محدوده متن خارج نمی‌شد. هیچگاه جلسه تدریس را به موضوعات غیر درسی نمی‌آمیخت و در این زمینه سخت‌گیر بود. طلاب پرسشگر و نکته‌سنج را که با دقت و مطالعه سخن می‌گفتند، دوست می‌داشت. بیش از هر چیز، به دانش و علم بها می‌داد.

•حتی در مرگ مادر درس را تعطیل نکرد
برای وقت طلاب ارزش بسیاری قائل بود. هرگز فراموش نمی‌کنم که در سالهای نخست دهة شصت که توفیق حضور در محضر او را داشتم، حتی برای فوت مادرش درس را تعطیل نکرد. بلکه پس از اتمام درس اعلام کرد:” جنازه مادرم اکنون در صحن مطهر حضرت معصومه(س)است. اگر آقایان طلاب برنامه‌ای درسی یا مباحثه ندارند و مایل باشند، شرکت فرمایند!”این رفتار شگفت، نشانگر اهتمام ویژه او به دانش بود.
کتابهایی که برای توضیح مشکلات متون درسی حوزه نگاشت از بهترین شروح بوده و مرجع طلاب و استادان است. هرچند به لهجه شیرین آذری، به فارسی تدریس می‌کرد، اما کتابهایش را به عربی می‌نگاشت تا سنت پیشینیان را کاملاً مراعات کرده باشد.

•از هیچ کس چیزی نمی‌خواست
مجموع این ویژگی‌ها موجب شده بود تا با وجود اینکه بر اساس سنت حوزه‌ها، یک کتاب درسی‌توسط استادان مختلف تدریس می‌شود، اما هیچگاه از اقبال طلاب به وی کاسته نشود. بسیار عفیف بود. از هیچ کس چیزی نمی‌خواست. شمار زیادی از مسئولان روحانی فعلی در شمار دانش آموخته‌های او بوده اند، اما هرگز شنیده نشد از کسی چیزی مطالبه کرده باشد». (6)

وفات:
مرحوم آیت الله اعتمادی (رض) سرانجام در 20 اسفند ماه 1394 ه.ش؛ رخت از این جهانی فانی بربست و به لقاء الله پیوست و پیکر ایشان، پس از تشییع و اقامه نماز از سوی آیت‌الله سبحانی در مقبره شیخ مفید حرم مطهر حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.  رحمت و رضوان پروردگار بر او باد.

منابع:
1-نگ:  سایت اندیشمندان اسلامی. مدخل: مصطفي اعتمادي تبريزي http://thinker.irc.ir/thinker/index/show/+102
2-نگ: شبکه اجتهاد: 20/ 12/ 1394 http://ijtihadnet.ir و سایت راسخون:  http://rasekhoon.net/mashahir/show/592125
3-پایگاه اطلاع رسانی مرکز مدیریت حوزه های علمیه http://ismc.ir/Home تاریخ: 22 / 12/ 1394
4-سایت صدا و سیمای قم. تاریخ: 22/ 12/ 1394 http://qom.irib.ir/article/222616314
5-خبرگزاری صدا و سیما. تاریخ 22/ 12/ 1394 http://www.iribnews.ir/fa/news/1063643
6-پایگاه خبری شفقنا:http://fa.shafaqna.com/news/340236

گروه حوزه علمیه تبیان علی محمد سرلک