در بسیاری از مهم‌ترین کتابهای اهل سنّت از جمله «صحیح بخاری» و «صواعق المحرقه»، فصلی به نحوه و کیفیت صلوات بر رسول اکرم(ص) اختصاص یافته است. روایاتی که نشان میدهد، صلوات کامل و درست، صلواتی است خاندان آن حضرت را نیز شامل شود.
بخاری در کتاب «صحیح» از عبدالرحمن بن ابی لیلی نقل می‌کند که گفت:
کعب بن عجرة را ملاقات کردم. به او گفتم: آیا می‌خواهی به تو هدیه‌ای بدهم؟ همانا روزی نبی اکرم(ص) به سوی ما آمد. ما گفتیم: یا رسول الله! ما فهمیدیم که چگونه باید به تو سلام دهیم، امّا به ما بگویید نحوة درود و صلوات بر شما چگونه است؟ حضرت فرمودند:
«بگویید: اللهم صل على محمد، وعلى آل محمد، كما صليت على آل إبراهيم، إنك حميد مجيد. اللهم بارك على محمد، وعلى آل محمد، كما باركت على آل إبراهيم، إنك حميد مجيد.
پروردگارا بر محمّد درود فرست و بر خاندان محمّد، آنگونه که بر خاندان ابراهیم درود فرستادی. همانا تو ستایش‌شده‌ی بزرگ‌منشی. خداوندا برکت فرست بر محمّد و خاندان او آنچنان که خاندان ابراهیم(ع) را برکت بخشیدی. همانا که تو ستایش‌شده‌ی بزرگ‌منشی.»(1)
همچنین در روایات در تفسیر این آیه که می‌فرماید:
«إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْليما؛(2)
همانا خداوند و ملائکه بر نبیّ درود می‌فرستند؛ ای کسانی که ایمان آوردید بر او درود فرستید و در برابرش تسلیم باشید.»
از ابی‌سعید خدری روایت شده است:
به رسول خدا گفتم: ای رسول الله! این از اسلام آوردن ما، حال چگونه بر تو درود فرستیم. فرمودند:
«بگویی: اللهم صل على محمد عبدك ورسولك، كما صليت على آل إبراهيم، وبارك على محمد وعلى آل محمد، كما باركت على إبراهيم.»(3)
ابن حجر، (صاحب کتاب صواعق المحرقه) این روایت را نقل می‌کند(4) و پس از آن می‌افزاید:
اینکه اصحاب رسول خدا(ص) درباره‌ی صلوات سؤال کرده‌اند و در پاسخشان حضرت به درود بر محمّد و خاندانشان(ع) اشاره کردند، دلیلی است که نشان میدهد منظور آیه، امر خداوند به مؤمنان به صلوات به اهل بیت و خاندان رسول خدا(ص) نیز هست و الّا اصحاب این قضیه برایشان سؤال نمی‌شد و چنین جوابی دریافت نمی‌کردند.
پس هنگامی که حضرت رسول(ص) پاسخ می‌دهند که آیه اشاره به صلوات به آل محمّد نیز دارد، نشان میدهد که خود حضرت، اهل بیتشان را در مقام خودشان قرار داده‌اند؛ چرا که هدف از صلوات فرستادن بر رسول خدا(ص)، بزرگداشت رسول خدا(ص) نزد خداوند و پس از آن، بزرگداشت اهل بیت(ع) نزد رسول خدا(ص) و خداوند است.
چنانچه رسول خدا(ص) در زیر عبای یمنی خود (کساء) درباره‌ی اهل بیت خویش فرمودند: «خداوندا! آنها از من هستند و من از آنها. پس درود و رحمت و مغفرت و رضوانت را بر من و آنان قرار ده.»
در آیه «ان الله و ملائکته یصلون علی النبی....» نشان داده شده است که این دعای رسول خدا اجابت گردیده؛ پس خداوند از مؤمنان می‌خواهد که همراه با نبیّ برای خاندانش نیز صلوات بفرستند.
و از حضرت رسول(ص) روایت شده است: «صلوات را ناقص نفرستید» پرسیدند که صلوات ناقص و ابتر چیست؟ فرمودند: «اینکه بگویید خداوندا بر محمّد درود فرست و بعد سکوت کنید. بلکه باید بگویید خداوند بر محمّد و آل محمّد درود فرست.»(5)
ابن حجر همچنین از واثلة نقل می‌کند: رسول خدا(ص) هنگامی که فاطمه، علیّ، حسن و حسین(علیهم السلام) را زیر عباسش جمع کرد، فرمود:
«خداوندا! همانگونه که درود و مغفرت و رحمت و رضوانت را بر ابراهیم و خاندان ابراهیم(ع) قرار دادی، همانا آنها از من و من از آنهایم، پس درود و رحمت و مغفرت و رضوانت را بر من و بر من و آنان فرو فرست.»(6)
پی‌نوشت‌ها:
1. بخاری، محمّد بن اسماعیل، «صحیح»، باب 31: الصلاة على النبي(ص)، حدیث شماره: 5996.
2. سورة الاحزاب، آیة 56.
3. بخاری، محمّد بن اسماعیل، همان، باب 282، حدیث رقم 4520.
4. ابن حجر هیثمی، احمد بن محمد، «الصواعق المحرقة فی الرد علی أهل البدع و الزندقة»، ج 1، ص 176.
5. همان.
6. همان، ج 1، ص268.
چگونه صلوات بفرستیم؟
