گرایش كودک به پذیرش ارزش ها و یا دستورهای دینی تنها در سایه احساس شخصیت و ارزشمندی خویش تحقق می یابد. بنابراین كودكان نقش تعیین كننده ای دارند . والدین و معلمان در موقعیت های مناسب تنها زمینه ساز و هدایتگرند .

نماز خواندن کودک از جمله نماز صبح که سختی خاصی برای کودکان دارد قسمتی از تربیت دینی کودکان است.

تربیت دینی باید از ابتدای تولد و چه بسا بنا به گفته بزرگان از قبل از تولد آغاز گردد، از این رو گفته شده والدین به هنگام تولد، به گوش راست كودك، اذان و به گوش چپ او اقامه گویند تا به محض تولد، زندگی خود را با نام خدا و یاد پیامبر و توجه به دین آغاز كند و تا آخر عمر معتقد به خدا باشد.

آموزش دین از سه سالگی آغاز می ‌گردد. تا هفت سالگی به سادگی آموزش برگزار می ‌شود. اما در مرحله اطاعت (از هفت سالگی به بعد) به صورت جدی آموزش دین باید انجام گیرد.

در آموزش دینی بهتر است به نکات زیر توجه شود :

1. والدین بعضی اوقات هدایا و جوایزی به خاطر انجام عبادات به فرزندان خود بدهند تا آنان از انجام عبادات خاطراتی خوش داشته باشند.

2. فرزند بیش از آن كه بشنود می‌بیند. بنابراین توجه والدین به نماز و قرآن خواه ناخواه در فرزند تأثیر می‌گذارد و آنان را به نماز و قرآن سوق می‌دهد.

3. بردن كودک به مجالس دعا و قرآن و حضور در مسجد و اماكن مذهبی و شركت در نماز جمعه و جماعت، عامل دیگر در جذب فرزندان به نماز و عبادت است.

4. گرایش كودک به پذیرش ارزش ها و یا دستورهای دینی تنها در سایه احساس شخصیت و ارزشمندی خویش تحقق می یابد. بنابراین كودكان نقش تعیین كننده ای دارند . والدین و معلمان در موقعیت های مناسب تنها زمینه ساز و هدایتگرند. متأسفانه گاهی اوقات والدین و مربیان می كوشند مسائل دینی را در فرصتی كوتاه از طریق گفتاری مستقیم و با پند و اندرز و تذكرات مكرر، به كودكان منتقل و یا تحمیل كنند، در حالی كه كودكان خود باید ارزش ها را دارا شوند، دلایل آن را بپذیرند و با میل آن را در صحنه عمل به كار گیرند، نه این كه قواعد را به آن ها دیكته كرده و به اجبار بقبولانیم.

امام علی(علیه السلام) می‌فرماید: "فإنّ القلب إذا اكره عمی؛ اگر دل به كاری مجبور گردد، كور می شود".(1)

از این رو چه بسا فرزندان در خانه پدر و مادر كه سلطه و اقتدار را ملاحظه می كنند، نماز می خوانند، ولی با تغییر موقعیت، آن را ترک می كنند، چون ارزش های دینی برای آنان درونی نشده است.

والدین باید در تعامل گروهی با احترام دو سویه، به تبادل اطلاعات و احساسات بپردازند . فضای دوستی را فراهم نموده و به آنها فرصت و اجازه بحث و استدلال و سؤال كردن دهند. هیچ ارزش و اعتقاد و اصولی را قبل از آن كه زمینه لازم عاطفی و روانی آن برای كودک فراهم آید و یا خود به آن متمایل شده باشند، نباید به وی تحمیل كرد.(2)

امام خمینی(ره) با اینكه نسبت به انجام تكالیف شرعی فرزندانش بسیار مقید بودند، اما از ایجاد تلخی در جان كودك پرهیز داشتند. یكی از فرزندان امام می گوید: "زمانی همسرم از روی عادت خانوادگی، صبح ها دخترم را از خواب شیرین بیدار می كردند كه نماز بخواند. امام كه در جریان قرار گرفتند، پیغام فرستادند كه شیرینی اسلام را به مذاق بچه تلخ نكن و چقدر این حرف به جا بود و تأثیر عمیقی بر روحیه دخترم گذاشت، به طوری كه بعد از آن خودش سفارش می كرد كه برای نماز صبح حتماً بیدارش كنیم".

یكی دیگر از فرزندان می گوید: "یک بار از آقا سؤال كردم كه: آیا اجازه دارم فرزندم را برای نماز صبح بیدار كنم، فرمودند: خواب را بر بچه تلخ نكن".(3)

5. هنگامی که کودک هنوز به سن تکلیف نرسیده است و قصد دارید که او را برای نماز خواندن ترغیب کنید ، لازم نیست در ابتدا نماز صبح را در وقتش بخواند بلکه می توانید وقتی مثلا ساعت 7 یا 8 از خواب بیدار شد او را تشویق کنید که نماز صبحش را بخواند. بعد به مرور ساعت خواندن نماز را به وقت ادای نماز صبح نزدیک کنید.

6. خیلی بهتر است که قبل از این که بخواهیم فرزندمان را برای نماز صبح بیدار کنیم ، شوق و لذت نماز خواندن را در او به وجود آوریم به گونه ای که نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا را بخواند ، بعد از او بخواهیم که نماز صبح هم بخواند.

7. شرایط خواندن نماز صبح را برایش فراهم کنیم. به عنوان مثال اگر فرزندان شب زود بخوابند مسلما صبح ها زودتر بیدار خواهند شد و خواندن نماز صبح برای آنان راحت تر است.

8. برای انتقال مفاهیم دینی از جمله نماز استفاده از قصه و داستان های آموزنده می تواند سودمند باشد.

پی نوشت ها :

1. نهج البلاغه، قصار 184، فیض الاسلام.

2. رضا فرهادیان، آن چه درباره كودكان و نوجوانان باید بدانیم، ص 93 ـ 87، با تلخیص.

3. مجموعه مقالات، كنگره بررسی اندیشه و آثار تربیتی حضرت امام خمینی، ص 391.

منبع: پرسمان قرآن  

تبیان