آیا در مریخ حیات میکروبی وجود دارد؟

بیگ بنگ/ بر اساس مطالعه ای جدید، شاید تا الان مستنداتی از وجود موجودات میکروبی زنده در مریخ توسط کاوشگر ناسا بدست آمده باشد، اما دانشمندان به سادگی از آن گذشته اند.

کاوشگر روح(Spirit) در سال ۲۰۰۷ میلادی تصاویری از فرایند تشکیل سنگ انگشت مانند در فلات هوم پلایت تهیه کرد، ناحیه ای به طول ۳۰۰ فوت مربع که در دهانه گوسف(Gusev) در مجاورت خط استوای مریخ واقع شده است.

دانشمندانی از دانشگاه آریزونا تصمیم به جستجوی ویژگی‌های مشابه در روی زمین گرفتند تا اطلاعاتی در خصوص نحوۀ شکل گیری آنها بدست آورند. آنان ساختارهای تقریبا یکسانی را در ناحیه ال تایوی شیلی پیدا کردند که در اثر ترکیب چشمه های آب گرم و موجودات زنده ذره بینی پدید آمده اند.

تیم تحقیقاتی ناحیه ال تایو را برای مطالعه انتخاب کرد زیرا دارای شرایطی مشابه با مریخ می باشد. این ناحیه در ۱۴ هزار پایی(۴۲۶۷٫۲ متری) بالای سطح دریا قرار گرفته و دما حتی در تابستان به زیر نقطه انجامد در شب کاهش می یابد و در طول روز هم مقادیر زیادی نور فرابنفش خورشیدی در هوا پراکنده می شود.

اشکال یافت شده در مریخ ظاهراً شباهت فراوانی با ساختارهای روی زمین موسوم به استروماتولیت ها دارند ( استروماتولیت: نوعی سنگ رسوبی دارای بقایای خزه های دوران پرکامبرین و کربنات کلسیم). این اشکال زمانی به وجود می آیند که میکروب ها کُلُنی هایی را در محیط های خیس و مرطوب پدید آورده و رسوباتی را در پوشش سطح چسسبناک آنها به دام اندازند. رسوبات فوق الذکر سرانجام با کربنات کلسیم در آب واکنش داده و چندین لایه آهکی به وجود می آورد.

دکتر استیو راف از دانشکده کاوش فضا و زمین در آریزونا اظهار کرد: ما با هدف انجام مقایسه هایی به کمک داده های حاصل از کاوشگر روح در هوم پلایت به منطقه ال تایو رفتیم. نتایج ما نشان می دهد که رسوبات سیلیس در ال تایو با خصوصیاتی تشکیل یافته اند که شباهت چشمگیری با مواد یافت شده در مریخ دارند. این واقعیت که میکروب ها نقش مهمی در ایجاد ساختارهای متمایز سیلیسی در ال تایو بازی می کنند بر این احتمال قوت می بخشد که ساختارهای سیلیسی مریخ به شکل مشابهی ایجاد گشتند، یا بهتر بگوئیم به کمک موجودات زنده ای که آن زمان زنده بودند.

اینطور انتظار می رود که سیاره سرخ از بالاترین احتمال برای یافتن شواهدی مبنی بر وجود حیات میکروبی برخوردار باشد زیرا زمانی آب در آن جریان داشت و جوّی هم برقرار بود. امیدها برای کشف حیات در دسامبر ۲۰۱۴ قوت گرفت، زمانی که گازهای متان بطور شگفت انگیزی توسط کاوشگر “کنجکاوی” ناسا رؤیت شد. نود درصد متان در زمین توسط موجودات زنده تولید می شود. لذا انتظار می رود که نوعی از موجودات زنده این گاز را در مریخ ساطع کنند.

با این حال، عملیات کاوشگر ناسا بعد از زمین گیر شدن ربات در خاک نرم به سال ۲۰۱۱ متوقف شد، بنابراین قابلیت بررسی علایم وجود حیات یا تهیه تصاویر جدید از این ربات سلب گردید. دو کاوشگر فعال “کنجکاوی” و “فرصت” در فاصله ای بسیار دور قرار دارند و امکان دور زدن برایشان وجود ندارد. کاوشگر بعدی ناسا نیز تا سال ۲۰۲۰ آماده انجام عملیات نخواهد شد. پس تایید یا رد گمانه زنی ها مدت زیادی طول خواهد کشید.

خوشبختانه، هوم پلایت یکی از هشت محل پیشنهاد شده برای عملیات کاوشگر بعدی است و یافته های جدید می تواند محققان را برای نزدیک شدن به محلی که تصاویر اصلی گرفته شدند، متقاعد سازد. اما دکتر راف افزود: ما از محل دقیق فرود و جمع آوری نمونه های لازم آگاهی داریم.

محققان با ارائه مقاله ای در مجله Nature Communications مدعی شدند که تا زمانی که سنگ های مریخ برای آزمایش به آزمایشگاه های زمین ارسال نشده باشند، هیچ نتیجه گیری قطعی نمی توان کرد. دکتر دن براون اخترفیزیکدان دانشگاه ناتینگهام ترنت بیان نمود: پیدا کردن موجودات زنده در مریخ یا وجود حیات در گذشته یک هدف انگیزش آفرین و پیشران و البته چالشی بی حاصل برای عملیات به سوی مریخ بوده است.

یافته های فعلی انتشار یافته در مجله نیچر اطلاعاتی را این فصل از کاوش مریخ می افزاید. اما مثل همیشه، انجام تحقیقات به منظور یافتن آثاری از حیات در مریخ هیچ وقت به سادگی صورت نمی پذیرد. این فکر همواره به ذهن من خطور می کند که چه دستاوردی می توان با استفاده از کاوشگر ها، مدارگردها و فرودگرها در راستای یافتن شواهدی واضح از حیات باکتریائی در زمان های گذشته مریخ به ارمغان آورد. آیا تحقق این هدف به حضور محققان در مریخ احتیاج ندارد؟ چرا که در این صورت زمینه برای انجام تحقیقاتی جامع و خلاقانه از نزدیک مهیا می شود و بیش از این به کاوشگرها وابسته نباشیم.