دیدنی های تایباد

تایباد شهری است تاریخی با قدمتی دیرین و دارای بناها و آثار تاریخی بسیار چشمگیر که کمتر برای مردم شناخته شده است.

 

تایباد درگذشته «مغول‌آباد» «باخرز»، «طیبات»، «طایباذ»، «تائی آباد»، «تائب آباد»، «تایاباد»، «تایاباذ»، خوانده می‌شده است. نام نخستین این شهر «مغول آباد» بوده،‌ که مغولان در اوایل سده ۷هجری قمری هنگام ورود به این ناحیه، آن را به نام خود خواندند. بعدها این محل، در اثر شیوع طاعون خالی از سکنه و ویران شد.

 

 

سال‌ها بعد، بار دیگر مردم در آنجا ساکن شده شهر را آباد کردند. نام «طیبات» به سبب سکونت شمار زیادی از عالمان، عارفان و مردان پاک از جمله شیخ زین‌الدین ابوبکر (پیر تیمور لنگ) در این شهر به آن اطلاق شده است. مردم محل بر این باورند که در شهر تایباد و پیرامون آن، بادی می‌وزد که مدت وزش آن در یک شبانه‌روز، دوازده ساعت است، یعنی نیمی از یک شبانه‌روز که آن را «تای» می‌نامند. از این‌رو به این شهر «تای باد» گفته‌اند.

 

میل کرات

 

 

میل آجری کرات از آثار دوران سلجوقی است و در سر راه کاروان‌ها قرار داشته که از ایالات قهستان به سمت شرق در حرکت بوده و این میل علامتی بوده برای راهنمایی کاروان‌ها و مسافران تجاری و بازرگانی. شکل ظاهری مطبق این مناره، با دیگر مناره‌ها مقداری تفاوت دارد و بسیار شبیه مناره جام در شرق شهر هرات است.

 

 

کتیبه آجری آن به خط کوفی قابل خواندن نیست اما معماری آن به سبک دوره سلجوقی است. صدها سال پیش این مناره بر اثر یک زمین‌لرزه کج شد، اما به‌جز بخش بالایی، هنوز پابرجاست.

 

 

 

 

 

 

 

آرامگاه مولانا ابوبکر تایبادی

 

 

مجموعه مولانا شیخ زین‌الدین شامل آرامگاه و مسجد مولانا زین‌الدین ابوبکر تایبادی است که شاخص‌ترین جاذبه گردشگری شهرستان تایباد در غرب استان خراسان رضوی به شمار می‌رود.

 

مزار شیخ زین‌الدین در فضای باز مجموعه واقع شده است. در اطراف مزار محجری (حفاظ فلزی) کشیده شده و دو لوح سنگی خاکستری رنگ یکی بر روی قبر و دیگری در بالای سر آن به‌صورت افراشته قرار داده شده است. در بالای سر قبر سنگ دیگری وجود دارد که بر اساس کتیبه آن مشخص می‌شود محجر خاکستری در سال ۱۰۳۰ هجری قمری توسط شخصی به نام خواجه درویش، تقدیم مزار شده است.

 

در برابر مزار شیخ، بنای باشکوهی دیده می‌شود که بنابر شواهد موجود، در سال ۸۴۸ هجری قمری به دستور پیراحمد خوافی؛ وزیر شاهرخ تیموری جهت مسجد و نمازخانه توسط بزرگ‌ترین معماران دوره تیموری (دو برادر به نام‌های غیاث‌الدین و قوام‌الدین شیرازی) بنا شده است.

 

 

 

 

 

 

غیاثیه شاهرخ

 

مدرسه خرگرد از ابنیه قرن نهم هجری قمری است که در روستای خرگرد خواف‌ واقع شده و در سال ۸۴۸ هجری قمری احداث شده است. بانی مدرسه خواجه غیاث‌الدین پیراحمد خوافی‌وزیر سلطان شاهرخ بهادر تیموری است و معماران آن استاد قوام‌الدین و غیاث‌الدین شیرازی بوده‌اند. این‌ مدرسه چهارگوش چهار ایوان دارد و شامل ۳۲ حجره فوقانی و تحتانی است و صحن و حجره‌های آن دو طبقه است.

 

 

در کنار این مسجد، مسجد نیمه‌مخروبه دیگری قرار گرفته است که به نام خواجه نظام‌الملک خوانده می‌شود.

 

 

 

 

 

 

مسجد مولانا

 

 

 این بنای تاریخی از دوره تیموریان باقی مانده و به نام مسجد و مزار مولانا شیخ زین‌الدین شناخته می‌شود.

 

بانی این مسجد پیر احمد خوافی وزیر شاهرخ بهادر تیموری است و مسجد در سال ۸۴۸ هجری قمری به دستور وی ساخته شده است. اهمیت این بنا بیش‌تر از لحاظ داشتن کتیبه‌های زیبای سردر کاشی‌کاری معرق و حواشی آن است که از هر جهت، شامل نکات ظریف هنری و ویژگی‌های دوره تیموری است.

 

در کتیبه کاشی معرق تاریخی مسجد، نام شاهرخ و پیر احمد خوافی خوانده می‌شود. گذشته از کتیبه تاریخی ایوان و حواشی آن، کتیبه‌ای بر روی سنگ نقر شده است و در بالای سر قبر قرار دارد. این کتیبه منظوم که به خط نستعلیق نوشته شده، حاکی از این است که معجر مشبکی از سنگ رخام در سال ۱۰۳۰ هجری قمری از طرف خواجه درویش نامی برای قبر شیخ زین‌الدین علی ساخته شده است. این معجر هم اینک در خارج مسجد و جلو ایوان نصب شده است. بنا تحت شماره ۳۰۹، در زمره آثار تاریخی به ثبت رسیده‌است.

 

 

 

 

رباط عباس آباد

 

 

این رباط تاریخی در فاصله ۲۸ کیلومتری شمال غربی شهر تایباد و بر کناره راه قدیمی این شهر به تربت جام قرار دارد. بنای مزبور مشتمل بر دو حیاط، به انضمام ایوان، ایوانچه، اتاقک‌ها و آب‌انبار است و بقایای معماری آن حکایت از گذشته‌ای با عظمت در سایه امنیت دارد. فضای داخلی اتاق‌ها در عین سادگی مکان مناسبی برای اقامت کاروانیان و مسافران خسته از راه بوده است. بنای آن از یادگارهای معماری دوره صفوی است.

 

 

 

 

 

 

محوطه تاریخی جوزقان

 

 

در فاصله ۳۴ کیلومتری غرب تایباد و نزدیک به روستای جوزقان، محوطه‌ای کهن به همین نام قرار دارد. سفال‌های پراکنده موید سکونت در این منطقه از صدر اسلام تا دوران صفویه است. ضلع جنوب غربی این محوطه به قلعه کهنه مشهور بوده و در مرکز آن تپه (سنگ کن) به چشم می‌خورد. همچنین قبرستان قدیمی آن نیز مدفن عرفایی به نام‌های شاه مضراب، پیر بزه و پیر سفیدپوش است.

 

 

 

 

 

 

تنگل و بند استای

 

 

از جاذبه‌ها و چشم‌اندازهای طبیعی بخش میان ولایت شهرستان تایباد تنگل استای از اهمیت ویژه‌‌ای به لحاظ گردشگری برخوردار است. دره استای (تنگل خور) که شامل درختان میوه و درختان جنگلی است به طور کلی منطقه‌ای کوهستانی را به دوستداران طبیعت عرضه می‌نماید. بند استای نیز آبگیری است که در ۵۳ کیلومتری غرب شهر تایباد واقع است و به سبب آن، محوطه پیرامون این گردشگاه آبی دارای آب‌وهوای مطبوعی برای استفاده گردشگران است. همچنین از جاذبه‌های تاریخی روستای استای به بقایای قلعه‌ای سنگی، مسجد جامع، آب‌انبار، تپه استای و زیارتگاه استای اشاره کرد.