مهر: افزایش خطر لخته شدن خون، سکته مغزی و حمله قلبی تنها بخشی از عوارض جانبی داروهاضد بارداری است که حتی بدون نسخه و به صورت آزاد در داروخانه‌های کشور در حال توزیع است. «یاز» و «یاسمین» از جمله داروهای پیشگیری از بارداری است که چند سالی است در کشورمان و در میان خانواده‌ها مورد توجه قرار گرفته و استفاده فراوانی دارد. با این حال بسیاری از کارشناسان دارویی و متخصصان حوزه زنان نسبت به عوارض خطرناک این دارو برای زنان هشدار می دهند.
این داروها در حالی براساس برخی آمار، رتبه نخست مصرف داروهای ضد بارداری را در میان زنان ایرانی به خود اختصاص داده است که توزیع و مصرف آنها در بسیاری کشورهای توسعه یافته و حتی برخی کشورهای آفریقایی غیرمجاز شناخته شده است. همچنین در شرایطی که موضوع جمعیت و لزوم رسیدن به افزایش نرخ باروری به عدد ۲.۱ یعنی نرخ جانشینی مورد تاکید همه کارشناسان حوزه جمعیت حتی مخالفان افزایش جمعیت کشور است، عرضه گسترده داروهایی با چنین عوارض پر خطر، جای سوال جدی است.
طاهره لباف، متخصص ایمونولوژی، زنان و زایمان در مورد خطرات مصرف این داروهای پیشگیری از بارداری با اشاره به مکانیزم عملکرد این داروها به گفت: به طور کلی داروهای ضد بارداری براساس مکانیزم تغییر بالانس هورمونی عمل می کنند. داروهای «یاز» و «یاسمین» هم بر پایه ترکیب هورمون استروژن و پروژسترون ساختار یافته اند که بالا بودن این هورمونها در بدن بسیار مضر است.
وی بروز بیماری‌های قلبی و عروقی و سکته قلبی و مغزی را از جمله دهها عوارض مصرف این داروها دانست و افزود: این داروهای پیشگیری، از خطرناک ترین داروهای ضد بارداری هستند زیرا سیستم انعقادی خون را دچار اختلال می کنند.
این متخصص ایمونولوژی، زنان و زایمان با تاکید بر اینکه چنین داروهای خطرناکی هرگز نباید بدون نسخه پزشک به شهروندان ارائه شود، ادامه داد: حتی نسخه پزشک به تنهایی نمی تواند برای مصرف این داروهای ضد بارداری کافی باشد بلکه لازم است پزشک پیش از تجویز نسخه، شرح حال کاملی از وضعیت سلامتی فرد تهیه کند و سابقه بیماری‌های وی را جویا شود زیرا به عنوان مثال مصرف این دارو برای افرادی که سابقه بیماری هایی مانند صرع، میگرن و سرطان داشته باشند بسیار خطرناک است و موارد بسیاری گزارش شده که مصرف این داروها سبب بیدار شدن مجدد سرطان در فرد مصرف کننده شده است. همچنین افرادی که زمینه بیماری هپاتیت را دارند از افراد پرخطر برای مصرف داروهای پیشگیری از بارداری «یاز» و «یاسمین» به شمار می روند.
وی با اظهار تاسف از اینکه چنین داروهایی مثل «نقل و نبات» در داروخانه های سراسر کشور عرضه می شوند، گفت: سموم ناشی از این دارو به طور معمول از طریق کبد از بدن دفع می شود اما اگر فرد مصرف کننده دچار بیماری کبدی باشد، تمام این مواد خطرناک در بدن وی جمع می شود و در صورت مصرف متوالی و بلندمدت، آثار بسیار نامطلوبی در سلامت وی خواهد داشت.
طاهره لباف خاطرنشان کرد: مشاهده شده است که بسیاری از زنان برای به تعویق انداختن دوران قاعدگی خود به دلایل مختلف از جمله ماه رمضان و انجام زیارت و ... از این دارو استفاده می کنند در حالی که داروخانه ها هنگام عرضه این دارو، هیچ سوالی غیر از رنگ دارو، از شخص مطالبه کننده نمی پرسند.
این متخصص ایمونولوژی، زنان و زایمان در پاسخ به ادعای برخی متخصصان مبنی بر آثار مطلوب مصرف داروهای ضد بارداری بر درمان برخی بیماریها، افزود: به ندرت دیده شده که مصرف یاز و یاسمین در بهبود علایم برخی بیماریها موثر بوده اما عوارض آن به قدری جدی است که این نتایج مطلوب به چشم نمی آید. برخی زنان فریب این تبلیغات را می خورند و ما مراجعانی داریم که چندین سال متوالی این داروها را مصرف کرده اند و دچار مشکلات سلامتی فراوان شده اند.
وی با اشاره به چالشهای جمعیتی در کشور و لزوم افزایش نرخ باروری اضافه کرد: در کشوری مانند انگلیس که پیشرفته ترین سیستم درمانی و بیمه ای را در اختیار دارد، فقط سه نوع قرص پیشگیری به شهروندان ارائه می شود این در حالی است که در کشور ما در دوره ای که در اوج تحریم‌ها بودیم و داروهای حیاتی قلب و عروق با هزینه های بسیار و با چندین واسطه به کشور می رسید، دست‌کم ۱۳ نوع داروی پیشگیری از بارداری به شهروندان ارائه می شد.
لباف با بیان اینکه به نظر می رسد توزیع این داروها، ادامه سیاستهای کنترل جمعیت در کشور است، گفت: سازمان ملل از هیچ تلاشی برای کاهش جمعیت ایران کوتاه نیامده است. با این حال سازمانهای بین المللی در شعارهای سال گذشته خود جمعیت را عامل پیشرفت یک جامعه معرفی کرده اند و معتقدند اگر جمعیت نباشد، تولید از بین می رود و صنعت دچار رکود می شود. چگونه است که سازمان ملل در مورد کشورهای غربی معتقد است جمعیت، عامل ثروت و قدرت است؟ متاسفانه ادامه رویکرد کنترل جمعیت همچنان در کشور ما ادامه دارد و برخی با همین نگاه به دنبال تدوام برنامه های کنترل جمعیت هستند که توزیع بی رویه داروهای ضد بارداری در همین چارچوب قابل تحلیل است.
وی در مورد علت گرایش روزافزون جامعه به مصرف داروهای پیشگیری از بارداری ادامه داد: متاسفانه فرهنگی در جامعه ما شکل گرفته است که فرزندآوری عامل افزایش مشکلات خانواده است و اعتقاد به روزی‌دهی از سوی خداوند کمرنگ شده است. همچنین تغییر سبک زندگی در ایران باعث شده است که علاقه به فرزندآوری کاهش یابد. همه اینها در کنار مشکلات اقتصادی سبب شده که تمایل به داشتن فرزند در میان خانواده ها کم شود و در چنین شرایطی طبیعی است که مصرف داروهای ضد بارداری روز به روز افزایش یابد و انواع و اقسام آن بدون ضابطه در داروخانه ها توزیع شود.
مشاهدات، از داروخانه‌های سطح شهر نیز موید ادعاهای مطرح شده کارشناسان در خصوص توزیع داروهای ضدبارداری بدون نسخه است. مراجعه به چندین داروخانه در نقاط مختلف شهر نشان داد ارائه این داروها بدون نسخه و حتی پرسشی در مورد وضعیت سلامت یا سابقه بیماری فرد ارائه می شود. محمد از مسئولان یکی از داروخانه های تهران با رد ادعای مضرات داروهای پیشگیری از بارداری یاز و یاسمین، گفت: به طور روزانه این داروها را به شهروندان می فروشیم اما تاکنون گزارشی از عوارض آن نداشته ایم. اصولا تا به حال کسی از مصرف این داروها گلایه ای نداشته و هر تعداد بخواهند ما می فروشیم.
نازنین یکی دیگر از مسئولان داروخانه های پایتخت در این زمینه با بیان اینکه هر دارویی عوارضی دارد و نمی توانیم ادعا کنیم یاز و یاسمین بدون عوارض هستند، گفت: نمی توانیم به دلیل برخی عوارض احتمالی جلوی توزیع یک دارو را بگیریم. ضمن اینکه شهروندان خودشان باید مراقب سلامتی خود باشند و پیش از خرید و مصرف دارو، اثرات و عوارض جانبی آن را از طریق مشورت با پزشک متخصص جویا شوند.
در میان مراجعات مکرر به داروخانه ها و تقاضای خرید داروهای پیشگیری از بارداری تنها یکی از فروشندگان دارو حاضر شد در مورد اثرات منفی این داروها توضیحاتی را ارائه دهددر میان مراجعات مکرر به داروخانه ها و تقاضای خرید داروهای پیشگیری از بارداری تنها یکی از فروشندگان دارو حاضر شد در مورد اثرات منفی این داروها توضیحاتی را ارائه دهد. رامین که در یکی از داروخانه های مرکز تهران مسئول فروش داروهای بدون نسخه است در این خصوص گفت: این دارو عوارض نامطلوبی برای سلامتی دارد و اگر در مدتی طولانی استفاده شود ممکن است اثرات آن جبران ناپذیر باشد.
وی ادامه داد: متاسفانه سودجویی داروخانه ها و منافعی که فروش داروهای بدون نسخه برای آنها ایجاد می کند سبب شده است که به هر تقاضایی پاسخ مثبت بدهند و بدون پرس و جو از متقاضی، هر میزان دارو را به وی بفروشند. همین عامل باعث شده است که داروهای ضد بارداری به ویژه یاز و یاسمین بدون حساب و کتاب در داروخانه ها توزیع شود و منافع اقتصادی ناشی از آن موجب سکوت برخی پزشکان هم شده است تا جایی که در مورد عوارض این داروها کمتر به بیماران و مراجعان خود توضیح دهند. آگاهی از مخاطرات مصرف دارو حق شهروندان است و باید بدانند دارویی که مصرف می کنند چه آثاری روی سلامتی آنها دارد.
موافقان افزایش جمعیت در کشور همواره متهم به یکجانبه نگری می شوند
در همین زمینه کبری خزعلی، رئیس شورای فرهنگی اجتماعی زنان، با اشاره به اینکه سلامتی نخستین حقی است که برای هر شهروندی مطرح می شود، گفت: موافقان افزایش جمعیت در کشور همواره متهم به یکجانبه نگری می شوند و اینکه به حق انتخاب مردم برای فرزند آوردن یا نیاوردن احترام نمی گذارند، این در حالی است که ما هیچ اصرار و اجباری برای بچه دار شدن خانواده ها نداریم بلکه معتقدیم باید به مردم آگاهی لازم داده شود.
وی نبود شفافیت در ارائه داروهای پیشگیری از بارداری را مصداق سوء استفاده از ناآگاهی جامعه دانست و افزود: افرادی که امروزه این داروها را به طور روزافزون در جامعه توزیع می کنند همان افرادی هستند که در روند اجرای طرح کنترل جمعیت فجایع زیادی را برای خانواده ها به ویژه زنان ایجاد کردند. ما معتقد به حق انتخاب مردم هستیم تا هر تعداد فرزند خواستند داشته باشند و دولت هم حمایت کند اما در اجرای سیاستهای کنترل جمعیت شاهد بودیم که بدون اطلاع به افراد آنها را عقیم می کردند.
خزعلی ادامه داد: این شبکه نفوذ همچنان در کشور فعال است و همانطور که صندوق جمعیت ملل متحد با القای سیاستهای کنترلی در دهه ۶۰ خواهان کاهش جمعیت ایران بود امروز هم به انحای مختلف همین سیاست را ادامه می دهند که توزیع داروهای ضد بارداری در وسعت بالا یکی از همین سیاستها است.
رئیس شورای فرهنگی اجتماعی زنان تاکید کرد: این داروها آزادانه در داروخانه ها توزیع می شوند و سوال من این است که چه تعداد زن باید در اثر مصرف این داروها سکته کرده و جان خود را از دست بدهند تا مسئولان فکری به حال این موضوع بکنند؟
وی گفت: بر اساس اطلاعات ما در یکی از بیمارستانهای شمال شهر تهران به طور میانگین هر هفته یک زن جان خود را به دلیل مصرف داروهای یاز و یاسمین از دست می دهد که اگر این آمار را به سراسر کشور تعمیم دهیم عمق فاجعه نمایان می شود. مسئولان در پاسخ به این سوال می گویند «مگر در اثر زایمان کسی نمی میرد؟» اما غافلند که توزیع این داروها در کشوری که خود واضع سیاستهای کنترل جمعیت برای کشورهای در حال توسعه است، ممنوع شده و حتی توزیع آن در کشورهای آفریقایی با اعتراض و راهپیمایی گسترده از سوی سازمانهای بین المللی مواجه و ممنوع شد.
خزعلی با تاکید بر اینکه توزیع این دارو از سال ۹۰ در ایران آغاز شده است، گفت: جای تاسف است دارویی که اثرات منفی آن برای همه دنیا به اثبات رسیده اینگونه در دسترس زنان ایرانی قرار گرفته است.
در حالی بسیاری از کارشناسان و متخصصان در حوزه های مختلف بر مضرات مصرف بسیاری از داروهای پیشگیری از بارداری و لزوم جمع آوری از داروخانه‌ها یا توزیع قاعده‌مند آنها تاکید دارند که ماها العداوی، نماینده صندوق جمعیت سازمان ملل در ایران از وجود چنین داروهایی در ایران اظهار بی اطلاعی می کند.
نماینده نهادی که چند صباحی پیش مسئولیت مستقیم اجرای سیاست های جمعیتی در کشور را عهده دار بود، و در پاسخ به این سوال که با توجه به تغییر سیاستهای جمعیتی در ایران، آیا سیاستهای صندوق جمعیت ملل متحد در ایران هم دستخوش تغییر شده است یا خیر، گفت: ما برنامه های خود را با سیاستهای جدید ایران تطبیق داده ایم و این روند در حال انجام است. صندوق جمعیت ملل متحد مطابق با سیاستهای جمعیتی در ایران سیاستهای خود را برنامه ریزی می کند و اساس آن این است که خانواده ها باید تصمیم بگیرند هر چقدر فرزند که می خواهند، داشته باشند.
العداوی با اظهار بی اطلاعی در خصوص توزیع داروهای مضر پیشگیری از بارداری در داروخانه های ایران از سال ۹۰ به این سو، افزود: ما در این زمینه اطلاعی نداریم اما از نظر سازمان ملل چنین موضوعی جایز نیست. سازمان ملل در کنار دولتها است و همراه با سیاستهای دولتها کار می کند. اگر دولتی با مساله ای مخالف باشد، سازمان ملل در این زمینه دخالتی ندارد.
وی در اظهار نظری عجیب در مورد داروهای یاز و یاسمین هم تاکید کرد: ما در جریان نیستیم و از نظر سازمان ملل توزیع چنین داروهایی جایز نیست.
ناآگاهی نماینده صندوق جمعیت ملل متحد در ایران از وجود داروهای ضد بارداری که عوارض آن بر همه متخصصان و کارشناسان روشن است علاوه بر اینکه جای تعجب دارد، این سوال را در ذهن هر مخاطبی به وجود می آورد که چطور ممکن است نهادی که به طور مستقیم با سیاستهای جمعیتی در ایران مرتبط است و مدعی همراهی با سیاستهای جمعیتی جدید در کشور است، تا آن اندازه نسبت به رویدادهای مرتبط با سلامت زنان و جمعیت کشور کم اطلاع باشد.
مشخص نیست باید چه تعداد از زنان کشورمان در اثر عوارض سوء مصرف داروهای پیشگیری از بارداری جان خود را از دست بدهند تا این حساسیت در مسئولان به وجود آید یا دست‌کم توزیع این داروها بدون نسخه انجام نشود.
