قبرستان فال ، آرامگاه‌ هایی با قدمت ۸۰۰ سال

قبرستان تاریخی فال، پیشینه‌ای بس قدیمی دارد. قبرهای این قبرستان به دوره صفویه باز می‌گردد که با سنگ قبرهای زیبایی تزیین شده است. قبرستان فال در دهستانی به همین نام واقع شده که امروز با آن آشنا خواهیم شد.

روستای فال

فال، نام دهستانی باستانی در همسایگی شهر گله‌دار و منطقه باستانی کرانیا شهر اسیر کنونی در جنوب استان فارس است که عالمان و ادیبان و سیاستمداران بسیاری داشته و قدمت آن به دوران هخامنشیان می‌رسد.

یاقوت حموی درباره این روستا می‌گوید:

فال نام دو جایگاه است. آن را که فاله گویند: شهری است از ناحیه ایذج (ایذه) جز ناحیه‌های خوزستان و دومی شهر و قلعه‌ای است میان شیراز و هرمز در دورترین شهرهای فارس از سوی جنوب با بوستان‌ها و میوه‌های گوارا.

در فارسنامه ناصری راجع به فال چنین آمده‌ است:

بلوک فال در اصل پال به پ فارسی است شهری بوده و توابعی داشته و اکنون همه از توابع گله‌دار گشته‌اند.

در فرهنگ معین در قسمت حرف ف راجع به فال چنین نوشته شده است:

فال، دهی است از شهر گله‌دار از بخش کنگان بوشهر و کنار راه فرعی لاربه گله‌دار.

به دلیل سنگ قبرها، کتب قدیمی و آثاری که به دست آمده گفته می‌شود تاریخچه فال (استان فارس) به قبل از اسلام برمی‌گردد به نحوی که عده‌ای فال را به‌ عنوان قدیمی‌ترین روستای اسلامی در ایران می‌شناسند. در گذشته فال آبادتر و بزرگ‌تر از حال خود بوده‌ است؛ و شهرها و روستاهای اطراف همگی جز فال بوده‌اند؛ به‌طوری که ابن بطوطه در سفرنامه خود این چنین آورده: «و از خنج پال (فال) به جزیره کیس (کیش) رفتیم.» پیشرفت و رونق فال بیشتر بعد از افول سیراف بود.

از گذشته‌های دور تا کنون روستای فال مورد توجه اندیشمندان، گردشگران و هنرمندان داخلی و خارجی بوده است. اورل اشتاین انگلیسی مسجد باشکوه این شهر را در سال ۱۹۳۳ میلادی مستند نگاری و ژان اوین فرانسوی خنج و فال را دو مرکز سیاسی مهم در دوره صفویه فارس ذکر کرد. بررسی باستان‌شناسان در سال‌های ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۰ خورشیدی که در چارچوب پژوهش مشترک دانشگاه تهران و میراث فرهنگی فارس انجام شد، نشان داد که فال همان فال باستانی است که پنج قرن به‌ عنوان نماد یکی از مهم‌ترین شهرهای تاریخی دوره اسلامی در فارس اشتهار داشته است. از علمای این شهر در تذکره هزار مزار و متون دیگر نظیر فارسنامه ناصری نام برده شده که مجتهد فال اسیری به‌ عنوان آخرین بازمانده علمای فال، نقش عظیمی در نهضت تنباکو ایفا کرد.

در کتاب تاریخ سیراف آمده است:

بسیاری از مردمان شهر سیراف (بندر طاهری امروزی) _ بزرگ‌ترین بندر دوره ساسانی_ در سال ۳۶۴ هجری قمری، با ویران شدن شهرشان به فال کوچ کردند و به همین دلیل نیز سنگ مزارها بیشتر متعلق به سده ششم هجری به بعد است.

قبرستان فال

قبرستان فال مطلق به دوران‌ تاریخی پس از اسلام  است و تعداد ۵۰ قطعه سنگ تاریخی صندوقی شکل و در اندازه‌های مختلف دارد.

سنگ‌هایی با انواع نقش‌های مهندسی، گیاهی و آیات قرآنی و نشان بزرگان و اندیشمندان در این قبرستان مشاهده می‌شود. سطوح جانبی این سنگ‌ها و بالای آن‌ها به انواع خطوط ثلث، نسخ و اشکال هندسی مزین شده است. مضامین عبارات به کار رفته بر روی این قبرها شامل آیات قرآنی در قسمت‌های جانبی، نام شخص و تاریخ دفن در پیشانی سنگ و نام استاد سازنده یا چند بیت شعر در بالای این سنگ قبرها است. این قبرها مربوط به قرن ششم تا نهم هجری هستند.

در چارچوب اقدامات جذب گردشگر این قبرستان قدیمی و تاریخی می‌تواند یکی از مکان‌های هدف گردشگری در استان فارس محسوب شود. این قبرستان در تاریخ ۲۴ تیر ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۹۲۰۹ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

دهستان فال علاوه‌بر این قبرستان آثار دیدنی بسیاری دارد که از میان آنها می‌توان به قلعه ویرانه بلقیس خواجه، مسجدی ویرانه (بالاتر از قلعه بلقیس خواجه)، مسجد جامع فال که چندین بار بازسازی شده‌، خندقی پر شده به همراه چند تنب در شمال‌ غرب فال در نزدیکی چاه (باغ) هجوم، آبراهی که از تنگ فالیون به حوضچه‌ای در دهانه تنگ ختم می‌شود، آثاری از وجود آسیاب آبی در درون تنگ فالیون، مسجد میر اسماعیل و مسجد محله، حوزه علمیه قدیم و مسجد اعظم نام برد.