فواید مختلف بازی در خلاقیت خردسالان

بازی کردن تا چه حد بر سلامت اطفال تاثیر میگذارد جنب و جوش و فعالیت نیاز هر کودکی برای رشد به شمار می رود این نیاز را از آن ها دریغ نکنید و باعث تشویق آن ها به بازی و تحرک شوید

بازی کردن ، یکی از کارهایی است که هر کودک باید آنرا انجام دهد تا به خود کمک کرده تا دنیای اطراف خود را بیشتر بشناسد . گرایش بچه ها به بازی کردن کاملا طبیعی است . بازی کردن امری است که میتواند حتی استعداد های کودکان را شکوفا کند . تحقیقا پژوهشگران نشان می دهد که هر کودکی قطعا به بازی کردن نیاز دارد و دلایل این امر را هم بازگو کرده اند . اگر شما کودکی دارد که بازیگوشی میکند او را از این کار منع نکنید . هر چند باید کودکتان را کنترل کنید اما این کار منافاتی با بازی کردن آنها ندارد . در این مقاله بیشتر در این خصوص صحبت می کنیم .

شروع بازی را می توان به گذشته های دور ، حتی از بدو پیدایش انسان نسبت داد . در حقیقت بازی جزئی از زندگی انسان از بدو تولد تا زمان مرگ است انسان از نظر فیزیولوژیکی نیاز به جنبش و حرکت دارد و بازی جزء مهم این جنبش و حرکت است . انسان برای رشد ذهنی و اجتماعی خود نیاز به تفکر دارد و بازی خمیر مایه تفکر است . در ابتدا بازیچه بشر ، مواد و اشیا خام و طبیعی به دست آمده از طبیعت بود. قطعه ای سنگ ، به دست گرفتن آن ، حرکت دادن آن و سرانجام غلتاندن یا پرتاب آن نوعی بازی محسوب می گردید .

ابداع زبان در جهت انتقال اندیشه ها و تشکیل جوامع بزرگ بشری به علت آسان تر شدن راه تبادل اطلاعات بدعت جدیدی در بازی به وجود آورد و سرانجام کشف کتابت، دست ما را در کنکاش برای آشنایی با بازی ها گشاده تر کرد . از بازی تعریف های زیادی شده است . بازی و ورزش دو کلمه قابل تبدیل به یکدیگر است و تفاوت چندانی با هم ندارند . اسپنسر و طرفداران نظریه انرژی مازادی عقیده دارند ، بدن مقداری انرژی دارد که آن را به صورت فعالیت های هدف دار یعنی کار و یا فعالیت های بدون هدف یعنی بازی مصرف می کند . فرهنگ عمید ، بازی را به عنوان اسم چنین تعریف کرده است : سرگرمی به چیزی ، ورزش ، تفریح ،چیزی در دست گرفتن و خود را بیهوده با آن سرگرم کردن و فریفتن .

فرانک می گوید بازی راهی است که بچه ها به وسیله آن امور را می آموزند . بازی دریچه ای است برای کشف واقعیت های خارج ازطرف کودک .

ادبیات کلاسیک ایران نیز گویای چگونگی و تربیت فرزندان و پر کردن اوقات فراغت آنهاست ایدئولوژی و اعتقادات رایج در جامعه یکی ازعوامل شکل دهنده بازی در کودکان است . فلسفه ی بازی های کودکان ، آمادگی جسمی و روحی آنها برای مواجهه با مشکلات است و به همین جهت هرچه گسترده تر و پیچیده تر و اجتماعی تر باشد ، به آنها نیرو و آمادگی بیشتر می دهد و آنها را از وجود روانی هرچه مصونیت یافته تر برخوردار می سازد.

دربازی ، تن و روان کودک واکسینه می شود . بازی ها صحنه ورود فرضی دشمنان و تحقق مشکلات و مصائب است . طفل در حقیقت در بازی مانور می دهد و با مانور روبه رو می شود .

او طراحی می کند ، اشکالات را به صحنه می آورد ، مصائب را خلق می کند ، نیروها را ارزیابی می کند ، اشتباهات و نقش آنها را می شناسد ، نقش زیرکی ها و هوشیاری ها و موقع شناسی را درک می کند و استعداد ها را می شناسد و از جمیع جهات ، خود و همسالان را برای ورود به صحنه های حقیقی مشکلات ،مصائب، تلخی ها، جنگ ها و رقابت ها آماده می سازد .

تیر اندازی و سوارکاری و شنا برای بچه ها بهترین بازی است . امام جعفر صادق (ع) – برخی نیز این را به حضرت محمد(ص) نسبت می دهند- در روایتی می فرماید : فرزندت را رها کن تا مدت هفت سال بازی کند . یعنی کودکان تا هفت سال اول زندگی آزادی کامل برای بازی دارند و از سایر قیود اجتماعی راحت و آزاد هستند . رها کردن فرزند نه به معنای سلب مسئولیت از اوست ، بلکه اشاره به استفاده از بازی در تربیت طفل دارد . یعنی تعلیم و تربیت او را بر منوالی مقرر کن تا از طریق بازی بسیاری از آنچه را که باید، یاد بگیرد .

به طور کلی اسلام کودک را در هفت سال اول “سرور” در هفت سال دوم “بنده” و در هفت سال سوم “وزیر” می شناسد . یعنی در هفت سال اول آزاد از برنامه های مخصوص تعلیم و تربیت است و در هفت سال دوم بنده و مطیع برنامه های مخصوص تعلیم و تربیت است و در هفت سال سوم برای والدین و مربیان خود وزیر و همکار و مشاور است .

معمولاً با شروع شش- هفت سالگی کودک وارد مرحله ی جدیدی از زندگی خود می شود کودک در این ایام همزمان با بازی های دسته جمعی و فعالیت های گروهی به یادگیری مطالب جدی مشغول می شود و سعی می کند تا کنجکاوی خود را در مورد پدیده های طبیعی ارضا کند . تمایل او به بازی های گروهی بیشتر می شود و سعی در برقراری ارتباط با دیگران می کند ولی دوستی های به وجود آمده ثبات چندانی ندارند . از این رو که حافظه ی کودک در این سن به سرعت رشد می کند لذا بازی های او منظم تر شده و از لحاظ زمانی طولانی تر می شود .

شکل بازی پسران و دختران بر اساس تفاوت های جسمی و عاطفی آنها از هم دیگر متفاوت است . در این سنین شخصیت کودک تا حدودی شکل گرفته است . پسرها به کارها و فعالیت های بدنی رغبت بیشتری نشان می دهند گروه های متحرک و پویا را که در آن فعالیت ها و رقابت های ورزشی و بدنی وجود داشته باشد انتخاب می کنند دختران به گروه هایی ملحق می شوند که فعالیتهای ساکتی را مد نظر دارد . گروه بازی دختران معمولاً کم تحرک تر از پسران است و آنها با استفاده از برتری رشد زبانی و کلامی در مقایسه با پسران بیشتر به بازی هایی مشغول می شوند که نیاز به صحبت و فعالیت های کلامی دارد . پسران در اوایل سن ۷ سالگی سعی دارند با مواد در دسترس خود پدیده هایی تازه ابداع کنند . آنها نسبت به بازی با انواع وسایل بازی مکانیکی از قبیل ماشین ، ترن و هواپیما رغبت نشان داده و ضمن دقت در بازی با آنها سعی می کنند تا با کنجکاوی از کار آنها سر در بیاورند . آنها نسبت به قبول مسئولیت و ماجراجویی تمایل نشان داده و سعی می کنند تا در بازی ها نقش مردان ماجراجو و قوی را به عهده بگیرند . دخترها درست مانند مادران خود نقش مادر کوچکی را به عهده می گیرند و در بازی ها سعی در انجام مشاغلی همچون آموزگاری ، پرستاری ، آشپزی و بچه داری می کنند . بازی ها معمولاً تا سنین هفت سالگی به صورت خود مختار و بی قرارداد است . اما از اواخر این دوران بازی آن ها نظم و قاعده مخصوصی پیدا می کند . نوع بازی ها در این سنین نشانی بارز از بافت شخصیتی خاص دختران و پسران است . پسران به بازی های پر هیجان و پر تحرک تمایل دارند و این خواست خود را با آشوب و جنجال توام می کنند . دختران به بازی های رویایی و خیال پردازی می پردازند . پسران خود را رهبر می دانند و در حقیقت برون گرا هستند ، درحالی که دختران درون گرا بوده و بیشتر تابع احساس هستند آنها دوست دارند در کلاسهای درس بیشتر شنونده باشند تا گوینده ، لذا از اظهار نظر خودداری کرده و سعی می کنند افکار و اندیشه های دیگران را بدون هیچگونه اظهار نظری بپذیرند .

با ورود به مدرسه، کودکان فرصت کمتری برای بازی پیدا می کنند و از طرف دیگر در محیط خانه هم مانند دوره ی قبل، از آزادی برخوردار نیستند . والدین و سایر اعضای خانواده در ارتباط با امور خانه از کودکان انتظارات و توقعات بیشتری دارند . بنابراین در این دوره کودکان ، هم در محیط خانه و هم در محیط مدرسه با محدودیت زمانی از حیث بازی روبرو می باشند و فرصت کمتری برای بازی دارند در حالی که به آن سخت نیازمند می باشند.
بازی در این دوره از حیث موضوع بسیار متنوع می شود و به صورت کاملاً منظمی برگزار می شود و در رابطه با بازی ها تفاوت های فردی بیشتری نسبت به دوره ی قبل، از کودکان دیده می شود . هم پسران و هم دختران تلاش می کنند به بازی های متناسب با جنس خود مشغول شوند و از فعالیت های مربوط به جنس مخالف پرهیز کنند . کودکان باهوش هرچه که بزرگتر می شوند در بازی هایشان بیشتر تنها می شوند و کمتر از همسالان خود به بازی های بدنی پر جنب و جوش می پردازند .

کودکانی که معاشرتی و اجتماعی می باشند و با گروه همسالان خود رابطه ی دوستانه دارند بیشتر به بازی های اجتماعی می پردازند در حالی که کودکانی که غیر معاشرتی هستند و از روابط دوستانه ی محدودی برخوردارند بیشتر به بازی های انفرادی می پردازند و بیشتر وقت خود را با اشیاء می گذرانند و یا خودشان را با تماشای تلویزیون و گوش دادن رادیو و یا مطالعه سرگرم می کنند .

انواع بازی های دوره ی دبستان :
۱ ) بازی های ساختنی : بازی های ساختنی از بازی های بسیار لذت آور برای کودکان در این دوره است . کودکان از وسایل و ابزار ساده چیزهای متنوعی درست می کنند که موجبات تفریح و شادی آنها را فراهم می آورد . کودکان با وسایلی نظیر چکش ، چاقو ، قیچی ، آجر ، جعبه ، مهره ، چوب ، کاغذ و هر وسیله ی دیگری که سر راه آنها قرار گیرد چیزهایی درست می کنند که برای خود آنها بسیار جالب و هیجان انگیز است . در بازی ها ساختنی پسران بیشتر از چوب و ابزار آلات استفاده می کنند در حالی که دختران انواع کارهای زرق و برق دار مانند دوختن ، نقاشی کردن و طراحی کردن را ترجیح می دهند . طراحی و نقاشی به کودک کمک می کند تا درونیات خود را آشکار نمایند همان طوری که کودک بزرگتر می شود نقاشی و طراحی او از شکل و دقت معینی برخوردار می شود . به تدریج که کودک بزرگتر می شود از نقاشی و طراحی او کاسته می شود و این به دلیل کم اهمیت دادن و یا حتی مورد تحقیر قراردادن بزرگسالان به این دو فعالیت خوب می باشد.

۲ ) بازی های اکتشافی: در این دوره همانند دوره ی قبل هر چیز جدید و تازه ای ، کنجکاوی کودکان را به خود جلب می کند با این تفاوت که کودکان در این دوره دیگر تنها با اسباب بازی ها و اشیاء پیرامون خود در محیط خانه ارضا نمی شوند و به چیزهای بیرون از خانه علاقه مند می شوند و تمایل دارند که به مناطق دورتر از محیط خانه بروند و مکان های جدیدی را کشف کنند . بازی های اکتشافی در این دوره بیشتر به صورت گروهی و دسته جمعی صورت می گیرد و کودکان کمتر به تنهایی رغبت نشان می دهند .

۳ ) جمع آوری اشیا : همان طوری که کودکان بزرگتر می شونداشیایی مانند کاغذهای آب نبات ، در بطری ، سنگ ، مهره ، صدف های دریایی و غیره را جمع آوری می کنند کودک در این دوره درنگهداری و جمع آوری چیزهای مورد علاقه ی خود به طبقه بندی می پردازد و به صورت نامنظمی آنها را نگه می دارد .

۴ ) بازی های ورزشی : در این دوره بازی های ساده و تمرینی دوره ی قبل رنگ و بوی خود را از دست می دهند . بازی باتوپ های فوتبال ، بسکتبال ، والیبال و … به شیوه ای گروهی و دسته جمعی مورد علاقه ی زیاد کودکان در این دوره می باشد و آنها ساعت های متمادی می توانند به این بازی ها مشغول باشند . در حدود سن ۱۰ سالگی بازی های آنها بیشتر رنگ رقابت به خود می گیرد و مهارت و برتری در بازی بیش از هر چیز دیگر مهم جلوه می کند در حالی که تا قبل از آن برای کودکان در بازی بیشتر جنبه ی تفریح و شادی مطرح بوده است

بازی در رشد اخلاقی کودک از اهمیت به سزایی برخوردار است ، کودک در خانه و مدرسه یاد می گیرد که چه چیز خوب و چه چیز بد است ، ولی تثبیت معیارهای اخلاقی در این دو محل ، به اندازه ی بازی قوی نیست . کودک در می یابد که اگر بخواهد در بازی ، فردی قابل قبول به حساب شود ، باید درستکار ، طرفدار حقیقت ، مسلط به خود و عادل باشد . او همچنین می فهمد که همبازی هایش نسبت به خطاهای وی در بازی ، در مقایسه با والدینش در خانه و محیط خانه ، کمتر شکیبا هستند . کودکان در بازی ها ، آداب معاشرت و رفتار اخلاقی را تمرین می کنند ، رعایت ادب و نزاکت ، ابراز نیکخواهی و کمک به دوستان ، دلسوزی ، شریک کردن و نزاکت به خرج دادن و غیره را یاد می گیرند .

آموزگار در جریان بازی نه فقط طرز عمل را یاد می دهد ، بلکه به تشویق و ترغیب اخلاقی کودکان نیز می پردازد . مربی در گفتگوهای گروهی به هنگام کارهای آموزشی در صحبت ها و بازی ها می تواند فضایل اخلاقی هر یک از کودکان را به طور متمایز مشخص سازد و به پرورش جنبه های مورد نیاز بپردازد .

خلاصه بازی برای کودکان ، وسیله ای طبیعی است . البته با این هدف که بتواند خویشتن و ویژگیهای درون خود را بشناسد و به آن عمل کند . در بازی درمانی به کودک فرصت داده می شود تا احساسات خود را بشناسد و به آن عمل کند . در بازی درمانی به کودک فرصت داده می شود تا احساسات آزار دهنده و مشکلات درونی خود را از طریق بازی بروز دهد و آنها را به نمایش بگذارد . درست مانند آنکه افراد بزرگسال با سخن گفتن ، مشکلات خود را بیان می کنند بازی وسیله ای برای ابراز احساس و عاطفه ی کودکان است . آنها از طریق بازی ، فرصتی می یابند تا احساسات درونی خود را که ناشی از تنش ها ، ناکامی ها ، ناامنی ها ، پرخاشگری ها ، ترس ها ، آشفتگی ها و سردرگمی ها است به نمایش بگذارند.

بسیاری از دردها و نابسامانی های رفتاری کودکان از راه بازی تسکین می یابد و کودک از طریق بازی فرصتی به دست می آورد تا خشم خود را مثلاً از راه زمین کوبیدن عروسکش اعلام کند. به طور کلی ، بازی و حرکت از عوامل اطمینان دهی محسوب می شوند و کودکان از طریق آن با محیط مانوس می شوند و احساس امنیت می کنند .

منبع : pezeshketo