زندگانى امام على بن الحسين زين العابدين علیه السلام

او فرزند حسين بن على ـ عليه السلام ـ سومين امام شيعيان جهان، مادرش <شهر بانويه>(1) مشهورترين لقبش><زين العابدين> و<سجاد> است. 
امام سجاد ـ عليه السلام ـ در سال سى و هشت قمرى ديده به جهان گشود (2) و دوران كودكى خود را در مدينه سپرى كرد. حدود دو سال از خلافت جدش امير موءمنان ـ عليه السلام ـ را درك نمود و پس از آن مدت ده سال شاهد حوادث دوران امامت عمومى خويش امام مجتبى ـ عليه السلام ـ بود كه تنها در شش ماه آن عهده دار خلافت اسلامى بود. پس از شهادت امام مجبتى ـ عليه السلام ـ در سال 50هجرى، به مدت ده سال در دوران امامت پدرش حسين بن على ـ عليه السلام ـ كه در اوج قدرت معاويه با او در ستيز و مبارزه بود، در كنار او قرار داشت 
در محرم سال 61هجرى در جريان قيام و شهادت پدرش حسين ـ عليه السلام ـ در سرزمين كربلا حضور داشت. پس از فاجعهء كربلا كه امامت به او رسيد، همراه ديگر اسيران اردوگاه حسينى به اسيرى به كوفه و شام برده شد، و در اين سفر سر پرست و تكيه گاه حسينى به اسيرى به كوفه و شام برده شد، و در اين سفر سر پرست و تكيه گاه اسيران در كوران مصائب و گرفتاريها بود. او در اين سفر با سخنرانيهاى آتشين خود حكومت يزيد را رسوا ساخت و پس از باز گشت از شام، در شهر مدينه اقامت گزيد تا آنكه در سال 94يا 95هجرى به شهادت رسيد و در قبرستان معروف <بقيع> در كنار قبر عمويش امام حسن ـ عليه السلام ـ به خاك سپرده شد.
خلفاى معاصر حضرت
امام على بن الحسين در دوران امامت خود با زمامداران ياد شده در زير معاصر بوده است: 1- يزيد بن معاويه (61ـ 64ق) (3).
2ـ عبد الله بن زبير(61ـ 73) (4).
3ـ معاويه بن يزيد(چند ماه از سال 64
4ـ مروان بن حكم (نه ماه از سال 65
5ـ عبد الملك بن مروان (65ـ 86
6ـ وليد بن عبد الملك (86ـ 96
----------------------------------
1-محمد بن يعقوب كلينى، اصول كافى، تصحيح و تعليق: على اكبر الغفارى، تهران، مكتبة الصدوق، 1381هـ.ق، ج 1 ص 467ـ شيخ مفيد، الارشاد، قم، مكتبة بصيرتى ـ ص 253ـ فضل بن حسن طبرسى، اعلام الورى با علام الهدى، الطبعة الثالثة، تهران، دار الكتب الاسلامية، ص 256ـ حسن بن محمد بن حسن قمى، تاريخ قم، ترجمهء حسن بن على بن]؛ّّ حسين قمى، تصحيح: سيد جلال الدين تهرانى، تهران، انتشارات توس، 1361هـ.ش، ص 196ـ على بن عيسى اربلى، كشف الغمة فى معرفة الاءئمة، تبريز، مكتبة بنى هاشمى، 1381هـ.ق، ج 2ص 286
در كتب تاريخ زندگانى ائمه نام مادر چهارم سخت مورد اختلاف است و علاوه بر شهر بانويه، به دوازده صورت ديگر نيز همچون: شاه زنان، جهان شاه، شهر ناز، جهان بانويه، خوله، سلافه و... آمده است. جهت اطلاع بيشتر رجوع شود به: دكتر شهيدى، سيد جعفر، زندگانى على بن الحسين، چاپ اول، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1365هـ.ش، ص 27ـ 29ـ دكتر كريمان، حسين، رى باستان، چاپ دوم، تهران، انتشارات دانشگاه ملى ايران، ج 1 ص 403ـ 416 آقاى دكتر كريمان به مناسبت بحث پيرامون مقبرهء بى بى شهر بانو ـ كه بر اساس شهرتى عاميانه، محل دفن شهر بانو همسر امام حسين پنداشته مى شود ـ اقوال مختلف پيرامون نام مادر امام چهارم را بر شمرده و انتساب اين محل به آن بانوا را رد كرده است.
2-شيخ مفيد، همان كتاب، ص 253ـ علامهء طبرسى ـ تاج المواليد(ضمن مجموعه اى بنام <مجموعة نفيسة)> مكتبة بصيرتى، ص 112ـ شيخ مفيد، مسار الشيعة(ضمن همان مجموعه) ص 67ـ محمد بن جرير بن رستم طبرى، دلائل الامامة، الطبعة الثالثة، قم، منشورات رضى، 1363هـ. ش، ص 80ـ كلينى، همان كتاب، ص 466ـ سبط ابن الجوزى، تذكرة الخواص، نجف، المطبعة الحيدريه، 1383هـ. ق، ص 324ـ مسعودى، اثبات الوصية، الطبعة الرابعة، نجف، المطبعة الحيدريه، 1373هـ. ق، ص 167ـ فتال نيشابورى، روضة الواعظين، تصحيح و تلعيق: الشيخ حسين الاءعلمى، الطبعة الاءولى، بيروت، موءسسة الاءعلمى للمطبوعات، 1406هـ. ق، ص 222ـ فضل بن حسن طبرسى، همان كتاب، ص 256ـ ابن ابى الثلج البغدادى، تايخ الاءئمة(ضمن مجموعة نفسية)، قم، مكتبة بصيرتى، ص 9 برخى از مورخان تولد امام على بن الحسين عليه السلام را در سال 36يا 37نوشته اند.
3-ارقام داخل پرانتز گوياى مدت حكومت خلفا در زمان امامت حضرت سجاد مى باشد.
4-عبد الله بن زبير از معدود كسانى بود كه با يزيد بيعت نكرده بود، ازينرو پس از مرگ معاويه، اندكى پيش از حركت حسين بن على ـ عليهما السلام ـ به سوى مكه، به اين شهر گريخت و در آنجا سرگرم فعاليت هاى سياسى شد. پس از شهادت امام حسين عليه السلام، چون رقيبى در حجاز نداشت، طرفدارانى پيدا كرد و خود را خليفه خواند. يزيد تا آخر عمر نتوانست او را شكست بدهد و او تا سال 73همچنان در مكه پرچم حكومت را در دست داشت. عبد الله حجاز و عراق و مصر و قسمتى از شرق اسلامى را مطيع خود ساخت و قلمرو حكومت جانشينان يزيد تنها به شام و پاره اى از مناطق ديگر محدود شد. بنابر اين از سال 61تا 73قمرى، دو خليفه در دو منطقه از كشور اسلامى حكمرانى مى كردند، ولى با شكست و كشته شدن عبد الله بن زبير توسط نيروهاى عبدالملك (در سال 73 همهء مناطق اسلامى تحت حكومت مروانيان قرار گرفت و شام از نو مركزيت كلى يافت.