رویدادهای 16 بهمن
* انتخاب بازرگان به عنوان نخست وزير دولت موقت، رسما اعلام شد. حکم و فرمان نخست وزيري که با اتفاق آراء شوراي انقلاب و تصويب امام خميني صادر شده بود، توسط حجت‌الاسلام والمسلمين رفسنجاني در حضور حضرت امام و آقاي بازرگان قرائت شد. * حضرت امام در حکم نخست وزيري بازرگان، وي را موظف به انجام رفراندوم تغيير نظام به جمهوري اسلامي، تشکيل مجلس مؤسسان (خبرگان) براي تصويب قانون اساسي، برگزاري انتخابات مجلس شورا طبق قانون اساسي جديد و انتخاب هيأت وزيران بدون در نظر گرفتن روابط حزبي کردند. در متن حکم آمده است: بنا به پيشنهاد شوراي انقلاب، بر حسب حق شرعي و قانوني ناشي از آراء اکثريت قاطع قريب به اتفاق ملت ايران که طي اجتماعات عظيم نسبت به رهبري جنبش ابراز شده است، جنابعالي را مأمور تشکيل دولت موقت مي‌نمايم. * مهندس بازرگان پس از قرائت حکم نخست وزيري گفت: خداي برگ را شکر مي‌کنم که چنين اعتبار و حسن شهرتي را که به هيچوجه اهليت و لياقت آن را نداشتم، به من ارزاني داشته و همين موهبت الهي باعث شده که آيت‌الله، ابراز اعتماد و ارجاع چنين مأموريتي را به بنده عنايت بفرمايند و همچنين تشکر از ملت ايران مي‌کنم. * حضرت امام در فرمايشات خود بعد از سخنان مهندس بازرگان به عنوان نخست وزير، از مردم خواستند تا با تظاهرات آرام و از طريق مطبوعات، نظر خود را درباره دولت بازرگان ابراز نمايند. ايشان در يک مصاحبه قبل از قرائت حکم گفتند: مخالفت با اين حکومت، مخالفت با شرع است. * بازرگان پس از خروج امام از محل جلسه، در رابطه با تهديد بختيار در مورد نخست وزيري دولت موقت، گفت: از اين اخطار نمي‌ترسيم، اگر تهديد مي‌خواهند بکنند، به چيز ديگري ما را تهديد کنند. اين چيز خيلي کوچکي است و اگر عملي شود، بنده شخصا خيلي ممنون مي‌شوم؛ چون راحت مي‌شوم. * راديو مسکو براي اعلام نخست وزيري بازرگان برنامه خود را قطع کرد. * بختيار گفت: هر کس اکثريت داشت، حکومت مي‌کند. * آسوشيتد پرس: با توجه به اينکه شانس موفقيت بختيار روز به روز کمتر مي‌شود، سخنگوي وزارت خارجه آمريکا به ابراز حمايت ملایم از بختيار بسنده کرد. * بنا به نوشته مجله تايم: ساليوان، سفير آمريکا در ايران، از همکاران خود خواسته است که با مخالفان رژيم گفتگو کرده، سياست آمريکا را براي آنان تشريح کند. * رييس سازمان سيا اعراف کرد که در رابطه با پيش بيني مسائل ايران، اين سازمان ناکام بوده است. وي گفت: چيزي که ما پيش بيني نمي‌کرديم، اين بود که يک مرد هفتاد و هشت ساله که مدت چهارده سال در تبعيد بود، اين نيروها را به هم پيوند زند. * کيسينجر گفت: بيم آن مي‌رود که انقلاب اسلامي به ساير کشورها سرايت کند و گناه اين حرکت، متوجه هدف توخالي حقوق بشر است. * آيت‌الله گلپايگاني بازگشت حضرت امام به ميهن را به ايشان تبريک گفت. * آيت‌الله گلپايگاني با صدور پيامي خطاب به ارتش، از فرماندهان نظامي خواست تا از رويارويي و مقابله با انقلاب اسلامي بپرهيزند. * چند وزارتخانه، از جمله وزارت آموزش و پرورش، امور اقتصاد و دارائي، بهداري و دادگستري، توسط نيروهاي ارتش اشغال شد. * حزب توده از شوراي انقلاب اسلامي اعلام پشتيباني کرد. * سازمان چريک‌هاي فدايي خلق، در مخالفت با شوراي انقلاب گفت: شوراي انقلاب بايد توسط ميليون‌ها اعتصاب کننده تشکيل شود. گفتني است که اين گونه سازمان‌ها که تنها خود را قيام خلق مي‌دانند، اعتماد و حمايت ميليوني مردم از حضرت امام را نديده گرفته و به دنبال جايگاهي در آينده نظام براي خود هستند. * بيست و دو نماينده ديگر مجلس شورا، استعفا دادند. * در تظاهرت مردم آغاجاري، عده‌اي به شهادت رسيدند. * غلامرضا کيانپور، وزير اسبق اطلاعات و دادگستري و استاندار آذربايجان غربي و اصفهان، بازداشت شد. * هشت هزار يهودي از ايران به اسرائيل رفتند.
16 بهمن 1357
انتصاب مهندس بازرگان به نخست وزیری دولت موقت
روز يکشنبه 15 بهمن سال 1357امام خميني طي حکمي مهندس مهدي بازرگان را به عنوان نخست وزير دولت تعيين کرد. پس از خروج شاه در 26 دي 1357 و کسب راي اعتماد کابينه بختيار از مجلسين، امام خمینی نخستين ضربه را بر کابينه بختيار وارد کردند و به تمامي کارکنان اعتصابي دولت دستور دادند وزراي غيرقانوني را به وزارتخانه ها راه ندهند، اين اقدام بختيار را به شدت مستاصل و تضعيف کرد. دومين ضربه نيز ورود امام به ايران بود که با وجود مخالفت هاي بختيار بالاخره در روز 12 بهمن انجام شد. سومين ضربه بر جسد نيمه جان کابينه غيرقانوني، سخنراني امام در بهشت زهرا بود که در فرازي پرشور از سخنان خود وعده دادند که: «من دولت تعيين مي کنم، من توي دهن اين دولت مي زنم». 2روز بعد (شامگاه 14 بهمن) جلسه مهمي با حضور اعضاي شوراي انقلاب اسلامي در اقامتگاه امام در دبستان علوي شماره 2 در خيابان عين الدوله ايران برگزار شد و تا ساعت 11 شب ادامه داشت. در اين جلسه مهندس بازرگان به عنوان نخست وزير تعيين شد و حکم وي که تاريخ 6 ربيع الاول 1399 [15 بهمن 57] را بر پيشاني داشت صادر شد. روز 16بهمن مراسمي در آمفي تئاتر مدرسه علوي برگزار شد و حکم نخست وزيري به او اعطا شد. اين مراسم ساعت 5:30 بعد از ظهر با حضور جمع زيادي از خبرنگاران داخلي و خارجي با سخنان امام آغاز شد. امام در بخشي از سخنان خود تاکيد کردند که انتخاب مهندس بازرگان به پيشنهاد و نظر شوراي انقلاب بوده است: ايشان وزراي خود را تعيين مي کنند و به ما معرفي مي کنند تا شوراي انقلاب ما که پيشنهادش و نظرش اين بود که ايشان رئيس دولت باشد وزراي شان را بررسي مي کنند و ان شاءالله مسائل به طور سهل و خوبي انجام بگيرد. امام سپس تلويحا بختيار را از مخالفت با دولت موقت بر حذر داشتند. پس از پايان سخنان امام، حجت الاسلام هاشمي رفسنجاني متن فرمان نخست وزيري بازرگان را قرائت کرد. در اين پيام آمده بود: «بنا به پيشنهاد شوراي انقلاب، جناب عالي را بدون در نظر گرفتن روابط حزبي و بستگي به گروهي خاص مامور تشکيل دولت موقت مي نمايم». در آن حکم وظايف دولت موقت نيز مشخص شده بود: اداره مملکت، برگزاري رفراندوم تغيير نظام کشور، تشکيل مجلس خبرگان براي تصويب قانون اساسي و برگزاري انتخابات مجلس شوراي اسلامي. سپس مهندس بازرگان پس از حمد الهي از امام و مردم سپاسگزاري کرد و مسووليت خويش را عظيم ترين وظيفه اي دانست که در طول 72 سال عمر مشروطه به کسي داده شده است. پس از سخنان بازرگان، بار ديگر امام رشته سخن را به دست گرفتند و از مردم خواستند با انجام تظاهرات، نظر خود را پيرامون دولت بازرگان اعلام کنند. سپس امام به 3سوال خبرنگاران پيرامون موضعگيري ارتش و بختيار و قانون اساسي مشروطه پاسخ دادند. از صبح سه شنبه 17 بهمن ماه بازرگان به محل کميته استقبال از امام خميني (نقل مکان کرد و تا شب با انتقال وسايل ضروري زندگي از منزل خود به مدرسه علوي عملا در آن 2مکان استقرار يافت. به دنبال درخواست امام، از صبح سه شنبه 17 بهمن ماه موجب تظاهرات مردمي در حمايت از مهندس بازرگان تهران و شهرستان ها را در بر گرفت و جامعه روحانيت روز پنجشنبه 19 بهمن را براي راهپيمايي بزرگ تعيين کرد و در آن روز ميليون ها ايران با حضوري بي سابقه، به دولت منصوب امام راي اعتماد دادند. با سقوط رژيم شاهنشاهي در 22 بهمن به تدريج کابينه بازرگان تکميل و مستقر شد وليکن با گذشت زمان، فاصله ميان آن دولت و آرمان هاي مردم رخ نمود تا پس از 9 ماه سرانجام در 15 آبان 1358 با تسخير لانه جاسوسي مهندس بازرگان استعفا داد و کنار رفت و کساني همچون دکتر مصطفي چمران با بيان اين که امام را تنها نمي گذاريم از استعفا خودداري کردند و در خدمت انقلاب باقي ماندند. متن حکم نخست وزيري دولت موقت که توسط حجت الاسلام رفسنجاني قرائت گرديد بسم الله الرحمن الرحيم جناب آقاي مهندس مهدي بازرگان بنا به پيشنهاد شوراي انقلاب، بر حسب حق شرعي و حق قانوني ناشي از آراي اکثريت قاطع قريب به اتفاق ملت ايران که طي اجتماعات عظيم و تظاهرات وسيع و متعدد در سراسر ايران نسبت به رهبري جنبش ابراز شده است و به موجب اعتمادي که به ايمان راسخ شما به مکتب مقدس اسلام و اطلاعي که از سوابقتان در مبارزات اسلامي و ملي دارم، جنابعالي را بدون در نظر گرفتن روابط و حزبي بستگي به گروهي خاص، مامور تشکيل دولت موقت مي نمايم تا ترتيب اداره امور مملکت و خصوصا انجام رفراندوم و رجوع به آراي عمومي ملت درباره تغيير نظام سياسي کشور به جمهوري اسلامي و تشکيل مجلس موسسان از منتخبين مردم جهت تصويب قانون اساسي نظام جديد و انتخاب مجلس نمايندگان ملت بر طبق قانون اساسي جديد را بدهيد. مقتضي است که اعضاي دولت موقت را هر چه زودتر با توجه به شرايطي که مشخص نموده ام تعيين و معرفي نمائيد. کارمندان دولت و ارتش و افراد ملت با دولت موقت شما همکاري کامل نموده و رعايت انضباط را براي وصول به اهداف مقدس انقلاب و سامان يافتن امور کشور خواهند نمود. موفقيت شما و دولت موقت را در اين مرحله حساس تاريخي از خداوند متعال مسئلت مي نمايم. روح الله الموسوي الخميني سپس امام امت سخنان کوتاهي ايراد فرمودند بدين مضمون: بسم الله الرحمن الرحيم من بعد از تشکر از ملت ايران که در اين مدت هاي طولاني رنج و زحمت برده اند و با دادن خون خودشان، براي اسلام خدمت کردند، مطلبي را که مي خواهم به عرض ملت برسانم اين است که نظر خودشان را راجع به دولت آقاي مهندس بازرگان که الان يک دولت شرعي اسلامي است اعلام کنند، هم بوسيله مطبوعات و هم به تظاهرات آرام در شهرها و در دهات و در هر جايي که مسلمان هست، نظر خودشان را راجع به دولت اسلامي آقاي مهندس مهدي بازرگان اظهار کنند. پس از فرمايشات فوق، امام خميني در پاسخ به سوال هاي خبرنگاران داخلي و خارجي حاضر در جلسه، چنين فرمودند: سوال: حضرت آيت الله فرموده ايد که کساني که اين دولت را نپذيرند، اطاعت نکنند، تنبه مي دهم که آنها مجازات سخت خواهند شد. اگر ارتش نپذيرند، چه پيش بيني مي کنيد و چه خواهيد کرد جواب: ارتش چنين عملي را نخواهد کرد و اگر چنانچه بکند، اولا از طرف خدا مجازات خواهد شد و ثانيا در مواقع مقتضي، جزائي را که قانون اسلام تعيين کرده است اجرا مي کنيم و از حالا هم اگر خداي نخواسته چنين کردند اعلام مي کنيم. سوال: حضرت آيت الله.. با توجه به تماس نزديک که با آقاي مهندس بازرگان و.. داشتند و همچنين با آقاي بختيار، آيا بختيار چه موضعي در برابر اعلام اين جمهوري اسلامي خواهد داشت يا دارد و همچنين چه عکس العملي يا موضعي در برابر اين امر خواهد داشت يا دارد جواب: اگر هر دو عاقل باشند و علاقه به مملکت داشته باشند، بايد مصلح باشند و اگر خائن باشند و بخواهند به مملکت خيانت بکنند، اين امرش با خودشان نيست. سوال: آيا به نظر حضرتعالي، قانون اساسي 1906 غيرقانوني است يا اينکه، اين قانون اساسي 1906 مي تواند چهار چوبي باشد براي دوره انتقالي جواب: اين قانون غير از بسياري از موادش که به زور در او وارد شده است، تا ملت راي بر خلاف نداده است، به قوت خودش باقي است.
