دوم:

1. یقیناً نبی مكرّم برخلاف قانون ازدواج مشی نمی كردند و این توجیه كه هیچ قصدی از اهداف چهارگانه ازدواج را نداشتند به نظر می رسد تفسیر كلام گوینده به آن چه كه راضی نیست می باشد (ضرب المثل عربی «تفسیر بما لایرضی صاحِبُه») زیرا او اول شاگرد مكتب قرآن بود؛ علاوه به خاطر مشغله های شدید روحی، سیاسی و نظامی و اجتماعی حاصل از مسئولیّت نبوّت و حكومت اسلامی در مدینه روان و بدن او را شدیداً نیازمند به كانون گرم خانواده می كرد، بالطبع زنانی كه زمینه رغبت در آن ها برای وصلت با پیامبر وجود داشت و از طرفی تعدد زوجات زمینه سبقت گیری هر یك از دیگری در خدمت و جلب قلب پیامبر - صلی الله علیه وآله - اثر مثبتی داشت، و مضاف، این اولیاء الهی در همه قوای روحی و بدنی قوی تر از بقیه انسان ها هستند از جمله قوه جنسی، لكن آن ها قوّه جنسی را مثل قوّه غضب فقط در راه خدا و با قانون خدا به كار می گیرند.

2. آن چه زمینه نگاه منفی به تعدّد ازدواج پیامبر می باشد، نگاه قوم مداران هست یعنی سنجش فرهنگ دیگر اقوام با معیار فرهنگ قوم خویش است، در نتیجه حُسن و سوء فرهنگ دیگر را از طریق ترازوی فرهنگ خویش می خواهند بسنجند و این عمل را اندیشمندان علوم اجتماعی تقبیح می كنند[12] و آن را نوعی رویگری قوم مداران «نژادپرستی» (Ethocentvism) می دانند، در حالی كه اگر ازدواج پیامبر را در فرهنگ عرب در چهارده قرن قبل بررسی كنیم نه ظلم به زن محسوب می گردید و نه عمل ناپسند اجتماعی بود، مضاف به این كه هیچ منافاتی بامبانی عدالت اسلامی نداشته است.

3. قرآن مجید در سوره احزاب، همان طور كه در صدر بحث آورده ایم، آزادی ازدواج متعدد برای نبی مكرم را جهت رفع حرج و مشكلات از پیامبر برشمرده است و در همین سوره در جریان ازدواج زینب دو نمونه از حرج را ذكر كرد و فرموده ما عروسی با زینب بنت جحش را بر تو لازم دانستیم تا حرج از مؤمنین رفع شود و آن رفع و برداشتن دو قانون خرافی بود یكی منع ازدواج یا همسر پسر خوانده دیگر منع ازدواج با همسر غلام برای آزاده به خاطر وجود قانون تفاوت طبقاتی، ولی یك قاعده كلّی را آیه 50 سوره احزاب با توجه به آیه 37 بیان می دارد و آن این كه ازدواج های پیامبر بُل هوسانه نبود بلكه برای رفع حرج و مشكلات بود و نمونه ای از مشكلات را اجتماعی، فرهنگی ذكر فرمود و بقیه ازدواج ها نیز از همین قبیل بود.

4. بهترین دلیل عملی و واقعی و مشهود بر این كه ازدواج های پیامبر از روی هوس رانی و حرم سراسازی و توهین به زن نبود نحوه و سن و شرایط پیامبر و همسران ایشان می باشد زیرا:

اولا: آن حضرت بهترین دوران و عنفوان جوانی را مجرّد بودند تا سن 25 سالگی و بعد هم كه ازدواج نمود، با زنی اگر چه عزیز و بزرگوار و محبوب خداست، لكن از نظر جنسی زنی است كه اوج غرور او گذشت، زیرا در چهل سالگی قرار دارد، علاوه دو شوهر نیز از قبل نمود و از هر یك فرزندی داشت و حضرت با این همسر تا اواخر عمر خود و تا پایان عمر زنش زندگی كرد.

ثانیاً: جز عایشه همه همسرانش بیوه بلكه چند شوهر كرده بودند و لذا از هیچ یك آن ها صاحب فرزند نگردید.

ثالثاً: عایشه را در سنّی به عقد درآورد كه هیچ استعداد همسری نداشت ولذا سال ها بعد از عقد آن هم به اصرار ابوبكر به خانه برد.

رابعاً: این ها را در بحرانی ترین و پرمشغله ترین زمان به عقد درآورد یعنی در حال رهبری 70 جنگ و سریّه و....

5. در خیلی از ازدواج ها اهداف سیاسی هویدا است و لذا در ازدواج ام حبیبه دختر ابوسفیان از جمله هدف، به خاك مالیدن دماغ رئیس شركت است و در جریان ازدواج با صفیّه و جویره نیز كاملا مقصود آشكار است و لذا در تاریخ جویره را با بركت ترین زن جهان اسلام می دانند به جهت این كه اسلام آوردن او سبب اسلام آوردن صدها نفر بدون خون ریزی گردید.

6. پاره ای از ازدواج ها جهت تكریم رنج و زحمت حاصل از مهاجرت و قبول اسلام بود مثل ازدواج با امّ سلمه و امّ حبیبه و حفصه و... كه از مهاجرین اولی جهان اسلام به مدینه و حبشه و... بودند.

7. پاره ای از ازدواج ها برای ایجاد امنیت اجتماعی برای یاران و احترام به همسران داغ دیده شهید بود زیرا با ترویج ازدواج با همسران شهید، این فرهنگ را زنده كرد كه بعد از شهادت لازم نیست مجرّد باقی بمانید و این ازدواج مجدد هیچ توهین به شهید و فرهنگ شهادت نیست و از طرفی زنان اطمینان پیدا می كردند كه بعد از مرگ شوهران شان بی پناه نمی مانند و لذا منع ازحضور جنگی شوهران شان نمی كردند، علاوه چه تجلیلی و تكریمی بالاتر از اینكه سرپرست مستقیم و نزدیك آن ها خود نبی مكرّم شود و این را با لحاظ حال و هوای اخلاقی و اجتماعی مدینه باید خوب درك نمود.

8. نفس وصلت با پیامبر - صلی الله علیه وآله - هم برای زنان و هم برای برخی اقوام آن ها مبارك و میمون بود و لذا به راحتی تن به ازدواج می دادند بلكه در اواخر عمر شریف آن حضرت، زنان خود به خواستگاری پیامبر می رفتند و خود را به آن حضرت هبه می كردند كه در آیه 50 سوره احزاب تصریح به آن نمودند (ما همه آیه را نیاوردیم).

9. در پایان آن چه منحصر نبی مكرّم بود اجتماع ازدواج بیش از 4 زن دائمی در یك زمان بود والاّ برای همه مردان تعدّد ازدواج به صورت طلاق و ازدواج و به صورت ازدواج موقت و به صورت خرید كنیز آزاد است.

[1]ـ البته اخیراً یكى از مورخین شعیه با توجه به شواهد و قرائن تاریخى كه وارد گردیده است معتقد به باكره بودن حضرت خدیجه شدند هم چنان كه در سن آن نیز قول دیگرى ارائه دادند.

[2]ـ اسدالغانه، فى معرفد الصحاب، همان، ج 5، ص 484. الاستیعاب، همان، ص 1867. الكامل فى التاریخ، همان، ج 1، ص 655، 657. السیره النبویّه، همان، ج 4، ص 293، 298.

[3]ـ اسدُالغانه، همان، ج 5، ص 501، 504. الاستیعاب، همان، ج 4، ص 1881، 1815.

[4]ـ اسدُالغانه، همان، ج 5، ص 466. الاستیعاب، همان، ج 4، ص 1853.

[5]ـ اسدُالغانه، همان، ج 5، ص 560، 588. الاستیعاب، همان، ج 4، ص 1920، 1921.

[6]ـ اسدُالغانه، همان، ج 5، ص 525، 526. الاستیعاب، همان، ج 4، ص 1811، 1812.

[7]ـ اسدُالغانه، همان، ج 5، ص 573، 574. الاستیعاب، همان، ج 4، ص 1843، 1929.

[8]ـ اسدُالغانه، همان، ج 5، ص 463، 465. الاستیعاب، همان، ج 4، ص 1849، 1852.

[9]ـ اسدُالغانه، همان، ج 5، ص 419، 422. الاستیعاب، همان، ج 4، ص 1804، 1805.

[10]ـ اسدُالغانه، همان، ج 5، ص 550، 551. الاستیعاب، همان، ج 4، ص 1914، 1918.

[11]ـ اسدُالغانه، همان، ج 5، ص 490، 491. الاستیعاب، همان، ج 4، ص 1871، 1873. در همه ى این موارد از سیره النبویّه و الكامل فى التاریخ و نقش عایشه در تاریخ اسلام نیز استفاده كردیم به همان مأخذ.

[12]ـ گیدنز، آنتونى، جامعه شناسى عمومى، چ دوم، 1374، نشر فى، ترجمه ى: صبورى، منوچهر، ص 36، 47، ص 798 گوثر، و، كوتب، فرهنگ علوم اجتماعى، چ اول، 1376، انتشارات مازیار، ویراستار، زاهدى مازندرانى، محمدجواد، ص 667.