پايان عمر آخرين حجّت خدا

آخرين حجت خدا بر روي زمين يعني امام اوّل يا سوم که در ايام رجعتش به مسؤوليت الهي خود عمل مي کند تا چه هنگام زنده خواهد بود؟ آيا قبل از آثار مهيب قيامت که در زمين و آسمان آشکار مي گردند از زمين رخت بر مي بندد و يا تا پايان عمر آخرين انسانِ روي زمين حضور خواهد داشت؟

امّا درباره ي رفتن حجت خدا پيش از نشانه هاي سخت و هولناک قيامت روايتي نقل شده که امام صادق (عليه السلام) فرمود:

ما زالَتِ الأرضُ إلاَ وَللهِ تَعالي ذِکرُهُ فيها حُجّةُ يَعرِفُ الحَلالَ و الحَرامَ و يَدعُو إلي سبيلِ اللهِ عَزّوجلّ، و لا يَنقَطِعُ الحُجَّةُ مِنَ الأرض إلاَّ اَربَعينَ يَوماً قَبلَ يَومِ القِيامَةِ، فَإذا رُفِعَتِ الحُجَّةُ أُغلِقُ بابُ التَّوبَةِ وَ لَن يَنفَعَ نَفساً إيمانُها لَم تَکُن آمَنَت مِن قَبلُ أَن تُرفَعَ الحُجَّةُ اولئکَ شِرارُ خَلقِ اللهِ، وَ هُمُ الَّذينَ تَقُومُ عَلَيهِمُ القِيامَةُ.(20)

همواره حجتي از سوي خدا بر روي زمين وجود دارد که حلال و حرام را مي شناسد و به سوي خداي عزّوجلّ فرا مي خواند و زمين از حجت خالي نمي شود مگر چهل روز پيش از برپايي قيامت. پس زماني که حجت از زمين برداشته شود درِ توبه بسته مي گردد و هر کس تا آن هنگام ايمان نياورده باشد ايمانش براي او سودي ندارد، اينها بدترين خلق خدا هستند و هم اينهايند که قيامت بر آنها به پا مي شود.

همچنين فلسفه وجود حجت خدا بر روي زمين آن گونه که در روايات بيان شده است: جدا کردن حقّ از باطل، اتمام حجت، هدايت مردم، پاسخ به نيازهاي اهل ايمان و آرام شدن زمين از ايجاد موج است و با ظهور علايم قيامت چنين فلسفه هايي براي حضور حجت خدا وجود ندارد و اساساً با ظهور نشانه هاي قيامت ايمان آوردن کسي هم براي او سودي ندارد.

بنابراين حجت خدا پيش از تحقق اين حوادث، از ميان مردم خواهد رفت و درمعرض حوادث سخت پاياني دنيا قرار نخواهد گرفت و شايد اين حوادث نظير به هم ريختگي زمين و آسمان حرکت کوه ها، از جا در آمدن درياها، پراکنده شدن ستارگان، خاموش شدن خورشيد و در نتيجه تاريکي روي زمين، زلزله هاي مهيب و بسياري از امور ديگر که در آيات سوره هاي اواخر قرآن به موارد زيادي از آنها اشاره شده است از نبود حجت خدا بر روي زمين باشد. در اين صورت زماني بر انسان خواهد گذشت که حجت خدا با آنها نخواهد بود اگرچه اين زمان کوتاه باشد و نسل انسان به زودي از ميان برود.

از سوي ديگر روايات فراواني وارد شده است که آخرين کسي که از زمين رخت بر مي بندد حجت خداست و برخي از اين روايات از سند معتبري برخوردار دارند چنان که ابان بن تغلب با سند موثقث از امام صادق (عليه السلام) نقل مي کند که فرمود:

الحُجَةُ قَبلَ الخَلقِ و مَعَ الخَلقِ و بَعدَ الخَلقِ.(21)

حجت پيش از خلق و با خلق و پس از خلق است.

و در روايت ديگري فرمود:

لَو لَم يَبقِ فِي الأرضِ إلّا رَجُلانِ لَکانَ أحَدُهُمَا الحُجَّةَ.(22)

اگر جز دو مرد، کسي روي زمين نباشد يکي از آن دو حجت است.

با توجّه به اين روايات که تعداد آنها هم بسيار است(23) همه مردم پيش از حجت خدا از دنيا مي روند و در اين صورت استمرار عمر انسان پس از حجت خدا منتفي خواهد بود.

اکنون بايد يکي از دو راه مطرح شده را انتخاب کنيم و با توجّه به روايات معتبر و فراواني که به حضور حجت خدا تا مرگ آخرين انسان روي زمين دلالت دارند، اين راه را بر مي گزينيم. امّا پذيرش آن اشکال هايي را به همراه دارد که به بيان و پاسخ آنها مي پردازيم.

اشکال اوّل

با وجود حجت خدا، زمين در امنيت است و حوادث قيامت پيش نخواهد آمد بنابراين اگر قرار باشد قيامت تحقق يابد بايد پيش از آن، حجت خدا از زمين رخت بربسته باشد.

پاسخ

ناامني هاي زمين بر دو گونه است:

1- ناامني هاي پيش از قيامت که شايد از سرکشي هاي انسان ها بر روي زمين به وجود مي آيد. اين ناامني ها موجب موج اندازي زمين و نابودي اهل آن مي گردد به برکت وجود حجت خدا دفع مي شود و تمام رواياتي که به امنيت بخشي حجت خدا در برابر موج اندازي زمين وارد شده است به اين نوع از ناامني مربوط مي گردد.

2- ناامني هايي که مقدمه قيامت بوده و به گناهان انسان ها مربوط نمي شوند بلکه به خواست خداوند متعال تحقق مي يابند. وجود مبارک حجت خدا اين به هم ريختگي هاي زمين و آسمان را که نشانه هاي برپايي قيامت اند دفع نمي کند و رواياتي هم که به امنيت بخشي زمين توسط حجت خدا اشاره دارد از اين به هم ريختگي هاي زمين و آسمان که در آستانه قيامت پيش مي آيد انصراف دارد.

اشکال دوم

قرار گرفتن حجت خدا در معرض حوادث سخت و هولناکِ به پايان رسيدن دنيا نوعي عذاب به شمار مي روند در حالي که حجت خدا در معرض چنين عذاب هايي قرار نمي گيرد.

پاسخ

وقتي حضور حجت خدا در زمان خاصي ضروري باشد خداوند سختي هاي حوادث آن را براي او آسان خواهد کرد همان گونه که سختي روز قيامت را براي عدّه اي از بندگان خود برطرف مي سازد و آنها را در آن روز سخت در سايه رحمت خويش قرار مي دهد.

اشکال سوم

وجود حجت خدا بر روي زمين داراي فلسفه هايي نظير: اتمام حجت، جدا کردن حقّ از باطل، هدايت مردم، پاسخ به نيازهاي اهل ايمان و آرام گرفتن زمين از موج اندازي و نابودي ساکنان زمين است که در روايات (24) به آنها اشاره شده است و اين فلسفه ها به هنگام حوادث هولناک برپايي قيامت وجود ندارد بنابراين لازم نيست که حضورحجت خدا تا مرگ آخرين انسان روي زمين استمرار داشته باشد.

پاسخ

اگر چه فلسفه هايي که براي حضور حجت خدا در روايات بيان شده است در هنگام ظهور نشانه هاي قيامت وجود ندارد امّا ممکن است فلسفه هاي ديگري علاوه بر آنچه در روايات آمده است وجود داشته باشد که ما از آنها آگاهي نداريم و حجت خدا به خاطر آنها به حضور خود تا آخرين نفر از انسان ها ادامه دهد.

اشکال چهارم

عبدالله بن سليمان عامري روايتي را از امام صادق (عليه السلام) نقل کرده است که به پايان حضور حجت خدا در روي زمين، چهل روز پيش از قيامت اشاره دارد.

پاسخ

اين روايت که در آغاز همين بحث نقل گرديد به خاطر مجهول بودن راوي آن که عبدالله بن سليمان عامري مي باشد ضعيف است و يک خبر واحد ضعيف توان و شرايط تعارض با روايات فراواني که برخي از آنها سند معتبر دارند را ندارد.

نتيجه اينکه پس از حکومت امام حسين (عليه السلام) دنيا به پايان مي رسد و حجت خدا که حسين بن علي يا اميرالمؤمنين مي باشد تا مرگ آخرين انسان، بر روي زمين حضور خواهد داشت و آنگاه از دنيا رخت بر مي بندد و پس از آن قيامت برپا مي گردد.

نويسنده: محمد رضا اکبري

منبع مقاله :

اکبري، محمد رضا، (1390)، عصر شکوهمند رجعت، قم: انتشارات مسجد مقدّس جمکران، چاپ دوم

پي نوشت ها :

20- کمال الدين، ص 229.

21- الکافي، ج1، ص 177، ح 4.

22- همان منبع، ص 179.

23- بحارالانوار، ج23، باب الاضطرار الي الحجة، ص 1 تا 55. برخي از اين روايات در فصل يازدهم همين کتاب نقل گرديد.

24- بحارالانوار، ج 23، باب الاضطرار الي الحجة، ص 1 تا 55.