∞ آیه شب بیست و نهم ماه مبارک رمضان ∞

بنام خدا

16یا بُنَیَّ إِنَّها إِنْ تَکُ مِثْقالَ حَبَّة مِنْ خَرْدَل فَتَکُنْ فِی صَخْرَة أَوْ فِی السَّماواتِ أَوْ فِی الْأَرْضِ یَأْتِ بِهَا اللّهُ إِنَّ اللّهَ لَطِیفٌ خَبِیرٌ
16 ـ پسرم! اگر به اندازه سنگینى دانه خردلى (کار نیک یا بد) باشد، و در دل سنگى یا در (گوشه اى از) آسمان ها و زمین قرار گیرد، خداوند آن را (در قیامت براى حساب) مى آورد; خداوند دقیق و آگاه است!


نخستین اندرز «لقمان» پیرامون مسأله توحید و مبارزه با شرک بود، دومین اندرز او درباره حساب اعمال و معاد است که حلقه «مبدأ» و «معاد» را تکمیل مى کند.
مى گوید: «پسرم! اگر اعمال نیک و بد، حتى به اندازه سنگینى خردلى باشد، در درون صخره اى، یا در گوشه اى از آسمان، یا درون زمین جاى گیرد، خدا آن را در دادگاه قیامت حاضر مى کند، و حساب آن را مى رسد; چرا که خداوند دقیق و آگاه است» (یا بُنَیَّ إِنَّها إِنْ تَکُ مِثْقالَ حَبَّة مِنْ خَرْدَل فَتَکُنْ فِی صَخْرَة أَوْ فِی السَّماواتِ أَوْ فِی الْأَرْضِ یَأْتِ بِهَا اللّهُ إِنَّ اللّهَ لَطِیفٌ خَبِیرٌ).
«خردل» گیاهى است داراى دانه هاى سیاه بسیار کوچک که در کوچکى و حقارت، ضرب المثل مى باشد.
اشاره به این که: اعمال نیک و بد هر قدر کوچک و کم ارزش، و هر قدر مخفى و پنهان باشد، همانند خردلى که در درون سنگى در اعماق زمین، یا در گوشه اى از آسمانها مخفى باشد، خداوند لطیف و خبیر که از تمام موجودات کوچک و بزرگ و صغیر و کبیر در سراسر «عالم هستى» آگاه است آن را براى حساب، و پاداش و کیفر حاضر مى کند، و چیزى در این دستگاه گم نمى شود!
ضمیر در «إِنَّها» به «حسنات و سیئات و اعمال نیک و بد» باز مى گردد.
توجه به این آگاهى پروردگار از اعمال انسان، و محفوظ ماندن همه نیکى ها و بدى ها در کتاب علم پروردگار، و نابود نشدن چیزى در این عالم هستى، خمیرمایه همه اصلاحات فردى و اجتماعى است، و نیروى محرک قوى به سوى خیرات و باز دارنده مؤثر از شرور و بدى ها است.
ذکر «سماوات» و «ارض» بعد از بیان «صخره»، در حقیقت از قبیل ذکر عام بعد از خاص است.
در حدیثى که در «اصول کافى» از «امام باقر»(علیه السلام) نقل شده مى خوانیم: اتَّقُوا الْمُحَقَّرَاتِ مِنَ الذُّنُوبِ، فَإِنَّ لَهَا طَالِباً، یَقُولُ أَحَدُکُمْ أُذْنِبُ وَ أَسْتَغْفِرُ، إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ: سَنَکْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ وَ کُلَّ شَیْء أَحْصَیْناهُ فِی إِمام مُبِین، وَ قَالَ عَزَّوَجَلَّ: إِنَّها إِنْ تَکُ مِثْقالَ حَبَّة مِنْ خَرْدَل فَتَکُنْ فِی صَخْرَة أَوْ فِی السَّماواتِ أَوْ فِی الْأَرْضِ یَأْتِ بِهَا اللّهُ إِنَّ اللّهَ لَطِیفٌ خَبِیْرٌ:
«از گناهان کوچک بپرهیزید; چرا که سرانجام کسى از آن باز خواست مى کند، گاهى بعضى از شما مى گویند ما گناه مى کنیم و به دنبال آن استغفار مى نمائیم، در حالى که خداوند عَزَّوَجَل مى گوید: ما تمام آنچه آنها از پیش فرستاده اند، و همچنین آثارشان را، و همه چیز را در لوح محفوظ احصا کرده ایم، و نیز فرموده: اگر اعمال نیک و بد، حتى به اندازه سنگینى دانه خردلى باشد در دل صخره اى یا در گوشه اى از آسمان یا اندرون زمین، خدا آن را حاضر مى کند; چرا که خداوند لطیف و خبیر است».